به مناسبت میلاد امام عصر علیه‌السلام؛
اشتراکات و اختلافات شیعه و سنی در رابطه با مهدویت
خبرگزاری رسا - با توجه به اینکه روایات مربوط به مهدویت، خصوصاً در منابع اهل سنت، عمدتاً از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده، معلوم می‌شود بحث مهدویت مانند اصل تشیع، از زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله مطرح بوده است.
کلیّت موضوع مهدویت از مسایل مورد اتفاق بین شیعه و سنی می‌باشد که این مسئله می‌تواند در وحدت بین شیعه و سنی تأثیرگزار بوده و از طرفی حتمیّت و قطعی بودن ظهور منجی را نمایان سازد.
برای شیعیان و مذهب حقه شیعه اثناعشری، در حتمیت بحث مهدویت و اینکه دوازدهمین امام معصوم از نسل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، مهدی موعود است، تردیدی وجود ندارد؛ لکن معتقد بودن اهل تسنن به بحث مهدویت می‌تواند مانع تأثیرگزاری شبهات مغرضین، مستشرقین و دشمنان تشیع، مبنی بر ساختگی بودن مهدویت توسط علمای شیعه، گردد.
شیعه و سنی در این بحث اشتراکات فراوانی با یکدیگر دارند؛ ولی در عین حال اختلافاتی هم دارند.
مشترکات فریقین
الف) مهدی موعود علیه‌السلام از نسل پیامبر و حضرت فاطمه سلام الله علیهما و آلهما می‌باشد.
شیعه و سنی روایات متعددی را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده‌اند که مهدی علیه‌السلام از نسل رسول خدا صلی الله علیه و آله است. روایاتی هم به طور خاص تأکید می‌کند که ایشان از عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و از فرزندان حضرت زهرا علیها‌السلام می‌باشد.
برخی از این احادیث به این شرح است:
1- قال رسول الله صلى الله علیه وآله: لو لم یبق من الدهر إلا یوم واحد لبعث الله رجلا من أهل بیتی، یملأها عدلا کما ملئت جورا؛ اگر ازدنیا یک روز باقی نمانده باشد، خداوند متعال یکی از اهل بیت مرا خواهد فرستاد که زمین را پر از عدل و داد کند؛ همان‌گونه که از ستم پر شده است.
کشف الغمه/اربلی/ج2/ص437
بحار الانوار /ج51/ص102
سنن ابی داود /ج2/ص310
المصنف/ابن ابی شیبه/ج8/ص679
2- المَهدیّ منّا اهل البیت...؛ مهدی علیه‌السلام از ما اهل بیت است.
کمال الدین/ صدوق/ص152
مسند احمد/ج1/ص84
مستدرک/حاکم نیشابوری/ج4/ص557
3- المهدی من عترتی من ولد فاطمة؛ مهدی علیه‌السلام از عترت من و از فرزندان فاطمه سلام الله علیها است.
الغیبة/شیخ طوسی/ص186
سنن ابی داود/ج2/ص310
الدُّرّ المنثور/سیوطی/ج6/ص58
این حدیث، منهای عبارت "من عترتی" در منابعی چون سنن ابن ماجه، معجم‌الکبیر طبرانی و مستدرک حاکم نیشابوری آمده است.
ب) هم‌نام بودن امام علیه‌السلام با پیامبر صلی الله علیه و آله
روایات متعدی وجود دارد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: مهدی علیه‌السلام هم‌نام من است.
کمال‌الدین و تمام‌النعمه/صدوق/ص286
معجم الکبیر/طبرانی/ج10/ص131
تاریخ الاسلام/ذهبی/ج17/ص193
ج)حتمی بودن ظهور
روایاتی با عبارات گوناگون در منابع فریقین وجود دارد که همه آن‌ها با مضمونی واحد، حتمی بودن ظهور را بیان می‌کنند؛ گاهی این‌گونه بیان شده که اگر یک روز به پایان دنیا مانده باشد، ایشان ظهور می‌کند؛ گاهی بیان شده که خداوند آن روز را طولانی می‌کند تا وی ظهور نماید و...
سنن ترمذی، المصنّف ابن ابی شیبه، سنن ابن ماجه و مسند احمد حنبل از جمله منابع اهل سنت هستند که این مضمون را بیان کرده‌اند.
از میان منابع شیعه هم می‌توان به اصول کافی، غیبت شیخ طوسی و دلایل الامامه طبری اشاره کرد.
د) محل ظهور
روایات مربوط به این باب، اذعان دارند که آغاز ظهور امام زمان علیه‌السلام از مکه خواهد بود و تقریباً این اتفاق هم هست که ظهور از کعبه شروع خواهد شد.
غیبت نعمانی/ص282
کمال الدین/ج1/ص285
مسند احمد/ج6/ص316
المصنّف/عبدالرزاق صنعانی/ج11/ص371
ه) خروج سفیانی و خسف بیداء
خروج سفیانی به صورت چشمگیری در روایات شیعه به عنوان یکی از علائم حتمی ظهور، ذکر شده است. در منابع اهل سنت هم به خروج سفیانی و فرو رفتن(خسف) او در "بیداء"(محلی بین مکه و مدینه) اشاره شده ولی در بعضی موارد نام او ذکر نشده؛ لکن، مضمونش مشخص است که منظور، سفیانی است.
الغیبة نعمانی، الملاحم و الفتن سید بن طاووس و کمال‌الدین صدوق، نمونه‌هایی از منابع شیعه هستند که سفیانی و خسف بیداء را روایت کرده‌اند.
صحیح مسلم، الْفِتَن نعیم بن حمّاد، مسند احمد و کنزالعّمال متقی هندی از جمله منابع اهل سنت هستند که این مطلب را نقل کرده‌اند.
و) ظلم فراگیر قبل از ظهور
یکی دیگر از مواردی که می‌توان به عنوان مشترکات ذکر کرد، این است که در خیلی از روایات مربوط به مهدویت، اشاره شده که امام زمان علیه‌السلام زمانی ظهور می‌کند که جهان از ظلم و ستم پر شده است و بعد از ظهور ایشان عدل جهانی به وجود خواهد آمد. نمونه این روایات، همان احادیثی است که در ابتدای آن، حضرت مهدی علیه‌السلام از نسل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله معرفی شده که ذیل این عنوان بدان اشاره شد؛ مثل این حدیث:
قال رسول الله صلى الله علیه و آله: لو لم یبق من الدهر إلا یوم واحد لبعث الله رجلا من أهل بیتی، یملأها عدلا کما ملئت جورا؛ اگر ازدنیا یک روز باقی نمانده باشد، خداوند متعال یکی از اهل بیت مرا خواهد فرستاد که زمین را پر از عدل و داد کند؛ همان‌گونه که از ستم پر شده است.
بحار الانوار/ج51/ص102
سنن ابی داود/ج2/ص310
المصنّف/ابن ابی شیبه/ج8/ص679
این‌ها بخشی از مشترکات شیعه و سنی در رابطه با مهدویت می‌باشد.
نکته‌ای که جا دارد در این‌جا به آن اشاره شود این است که با توجه به اینکه روایات مذکوره، عمدتاً از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده، معلوم می‌شود بحث مهدویت مانند اصل تشیع، از زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله مطرح بوده و موضوعی نیست که در قرون اولیه اسلامی، علمای شیعه آن را مطرح کرده باشند و امری بی‌پایه و اساس باشد؛ بلکه امری اصیل و واقعی است و از عقاید حقه به شمار می‌آید.
برخی از موارد اختلافی
1- ولادت حضرت
یکی از مهم‌ترین موارد اختلافی در بحث مهدویت، تاریخ ولادت امام عصر علیه‌السلام است.
در بین شیعه این مطلب از بدیهیات، مشهورات و مسلّمات است که امام زمان علیه‌السلام در نیمه شعبان سال 255ق به دنیا آمده است و پدرش امام حسن عسکری علیه‌السلام می‌باشد و هیچ‌گونه تردیدی در این رابطه وجود ندارد.
اکثر اهل سنت بر این باورند که مهدی موعود علیه‌السلام، هنوز به دنیا نیامده و در آخر الزمان به دنیا خواهد آمد.
"محسن العباد" استاد دانشگاه مدینه در این باره می‌نویسد: احادیث فراوان درباره مهدی... بدون شک بر یک حقیقت ثابت دلالت دارند و آن اینکه مضمون این احادیث در آخر الزمان تحقق می‌یابند و این فکر هیچ ارتباطی با عقیده شیعه در باره مهدی منتطر که او را محمد بن الحسن می‌نامند، ندارد... بررسی تطبیقی مهدویت در روایات فریقین/ مهدی اکبر نژاد/ص205
البته برخی از اهل سنت به دنیا آمدن فرزند امام عسکری علیه‌السلام را پذیرفته‌اند و یا آن را به شکل گزارش تاریخی نقل کرده‌اند.
ابن اثیر جزری در الکامل فی التاریخ، محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول، ابن خلکان در وفیات الاعیان از جمله کسانی هستند که این مسئله را مطرح کرده‌اند.
2- نام پدر امام زمان علیه‌السلام
یکی ازموضوعاتی که میان بیشتر اهل سنت و شیعه اختلاف نظر وجود دارد، نام پدر امام علیه‌السلام می‌باشد و ریشه این اختلاف به برخی از روایات منقوله در منابع اهل سنت برمی‌گردد که نام پدر حضرت، نام پدر رسول خدا صلی الله علیه و آله، یعنی عبدالله ذکر شده است و این با اعتقاد شیعه که نام پدر امام را "حسن" می‌داند، در تناقض می‌باشد.
سنن ابی داود، معجم الکبیر طبرانی و المصنّف ابن ابی شیبه از جمله منابعی است که این مطلب در آن‌ها موجود است.
مهم‌ترین مشکل این روایات(اسم ابیه اسم ابی)، این است که راویانی در اسناد این روایات هستند که به اذعان خود علمای اهل سنت افرادی ضعیف و جاعل حدیث می‌باشند و این مطلب را هم جعل و به اصل حدیث اضافه کرده‌اند. بررسی تطبیقی مهدویت در روایات فریقین/ مهدی اکبر نژاد/ص227
در بعضی از روایات اهل سنت عبارت "اسم ابیه اسم ابی" وجود ندارد و فقط عبارت "اسمه اسمی" وجود دارد. از جمله این منابع، سنن ترمذی، الفتن نعیم بن حماد و مسند احمد می‌باشد.
3- امام از نسل امام حسن علیه‌السلام یا از نسل امام حسین علیه‌السلام؟
اکثر اهل سنت بر این باورند که امام زمان علیه‌السلام از نسل امام مجتبی علیه‌السلام می‌باشد؛ در حالی که تمام شیعیان بر این باورند که ایشان از نسل امام حسین علیه‌السلام است و تردیدی هم در این رابطه نیست. بررسی تطبیقی مهدویت در روایات فریقین/ مهدی اکبر نژاد/ص245
[منظور نسب پدری است، زیرا با توجه به اینکه مادر امام باقر علیه‌السلام، دختر امام مجتبی علیه‌السلام بوده، امام زمان علیه‌السلام از نسل امام حسن علیه‌السلام هم محسوب می‌شود.]
و الحمدلله رب العالمین
/999/الف702/ر
ارسال نظرات