شاخصه‌های حوزه مطلوب از نگاه رحیم پور ازغدی/ حوزه منفعل نظام‌ساز نیست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حسن رحیم پور ازغدی در همایش ملی تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه که امروز در دو نوبت صبح و عصر در سالن همایش‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم در حال برگزاری است، خواستار توجه در مقام نظام‌سازی و معرفی آیین شیعی به نحو خاص اسلامی و به نحو عام دینی شد و بر همه‌جانبه نگری و تفکیک مسائل زمانی و مکانی تأکید کرد.
وی در ادامه افزود: از تفاوت‌های بین فقه فعال و فقه منفعل آن است که فقه منفعل به مسائل جدا از یکدیگر و جدا از غایات اسلامی و پراکنده نگاه می‌کند و منتظر می‌نشیند تا مشکلات اجتماعی بر سرش آوار شود و آن گاه منفعلانه و شرمنده به دست و پا کردن توجیهات فقهی می‌پردازد که یک مورد آن سیاست‌های جمعیتی است.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در دوره‌ای حکم شرعی قطعی ضد ارزش می‌شود برای اینکه جایگاه این حکم به درستی و در جای خود درج نشده است، تصریح کرد: براساس سیاست جمعیتی، این تفکر در افکار عمومی به وجود نیاید که دین و شریعت آنقدر سیال است که در هر دوره‌ای هر چیزی را می‌توان به آن نسبت داد که بسیار خطرناک است.
وی گفت: در دورانی به مردم گفته شد که همه بچه‌دار شوید، در دوره‌ای شروع کردیم به فتوا آوردن و استدلال و حدیث که اسلام اجازه نمی‌دهد و اسلام طرفدار تحدید نسل است، دوباره یک مرتبه جمعیت‌شناسان و سیاسیون گفتند که جمعیت دارد پیر می‌شود و مدرسه‌ها همه باید بشود خانه سالمندان، فرمان اسلام هم برگشت.
اسلام حکم مطلق درباره جمعیت ندارد
استاد رحیم پور ازغدی از کارشناسان و مسؤولان خواست تا با جامعه و افکار عمومی درست صحبت کنند و متذکر شد: اسلام هیچ حکم ذاتی اولی قطعی به نحو مطلق درباره جمعیت ندارد، یعنی هر دو دسته آیات و روایات هم به نفع تکثیر جمعیت داریم و هم به نفع تحدید جمعیت یعنی محدودسازی و کنترل نسل و هر دو هم اسلام است.
وی با تأکید بر اینکه باید به جامعه درست منتقل کنیم که اسلام در این‌باره به عناوین اولی و عناوین ثانوی و جهات مختلف قضیه سر و کار دارد، گفت: اولویت‌ها در شرایط مختلف تغییر می‌کند، عده‌ای گفتند که در دوره‌ای بنا بر مصلحت دیدیم که اقتضائات اسلام با کنترل جمعیت سازگار است، اما دوره آن به سر رسید و یادمان رفت که به مردم بگوییم اقتضائات این دوره تمام شده است.
وی با طرح این سؤال که چگونه می‌توان یک سیاست جمعیتی را به اسلام، قرآن و سنت نسبت داد؟ بر همه‌جانبه‌نگری، متدولوژی شفاف، تفاوت بین فتوا و حکم، مسأله مناطات نفس‌الامری احکام از یک طرف و عناوین ثانوی را از طرف دیگر و همه‌جانبه دیدن و تفکیک مسائل زمانی و مکانی، هم زمان و مکان صدور روایت و نزول آیه و هم زمان و مکان تطبیق امروزی بر مشکلات و مسائل تأکید کرد.
سبک زندگی باید از رساله‌های عملیه استخراج شود
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه اظهار کرد: حوزه منفعل می‌نشیند مصیبت مثل آوار بر سرش خراب شود و بعد شروع می‌کند توجیه نظریه بافتن اما حوزه نظام‌ساز و تمدن‌ساز به موضوع و حکم، مفهوم مصداق، شبهات حکمی و موضوعی کار دارد.
وی ادامه داد: فقیهی می‌تواند درباره سیاست جمعیتی سخن بگوید که همه احادیث را درباره افزایش یا کاهش جمعیت دیده باشد و معایب و مزایای ازدیاد نسل و یا کاهش آن را به خوبی بداند.
وی با بیان اینکه پس از گذشت سی و چند سال از انقلاب اسلامی و پس از گذشت هزار سال از تاریخ شیعه هنوز نمی‌دانیم که مخاطب رساله توضیح المسائل طلبه درس خارج نیست که بر آن حاشیه بنویسد، تصریح کرد: سبک زندگی باید از رساله‌های عملیه استخراج شود.
نظام ولایت فقیه تنها است
استاد رحیم پور ازغدی با تصریح بر اینکه فقه ادعای نظام سازی شیعه دارد اما در قم و مشهد و نجف چند کرسی درباره سیاست جمعیتی برپا نمی‌شود، گفت: حوزه علمیه قم یک حوزه منفعل است و قدرت و ظرفیت نظام‌سازی ندارد، مشهد و اصفهان نیز چنین است و نجف که به طریق اولی ندارد.
وی خاطرنشان کرد: این یعنی نظام ولایت فقیه تنها و رابطه آن با عقبه تئوریک حوزه قطع است؛ امروز پنج کرسی خارج قضا که بتوانند مسائل واقعی که دادگاه‌ها به آن گرفتار هستند بررسی کنند، وجود ندارد و جدا جدا از آقایان و مورد مورد فتوا می‌گیرند مثل اینکه دوران قبل از انقلاب است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: حوزه‌ای که تا فشار بیاید پیر شدیم شروع کند به اینکه آیات و روایات مربوط به ازدیاد جمعیت را بخواند، نظام ساز نیست، حوزه‌ای که مسائل را پراکنده و فرعی می‌داند و آن را مسائل نمی‌بیند، حل المسائل ندارد.
وی با بیان اینکه منفصل کردن اعضای حقیقی ارگانیزم جامعه، مصلح کردن سیستم است، ادامه داد: اشتباه است هر که بگوید حکم اولی اسلام ازدیاد جمعیت یا تحدید آن است، و این از خطاهای رایج در مباحث حقوق بشر، حقوق سیاسی، اقتصادی و اخلاقی است.
جامعیت احکام و ارزش‌های اسلامی را با هم ببینیم
رحیم پور ازغدی تصریح کرد: تاکجا می‌توانیم در فروع مستقل از اصول با مخالفان وارد بحث شویم، ابتدا باید مبانی ما مشخص شود که بر سر فروع با دیگران بحث نکنیم، بلکه بر سر مبانی به اتفاق نظر برسیم.
وی توصیه کرد: جامعیت احکام و ارزش‌های اسلامی را با هم ببینیم، گزینشی و با افراط و تفریط برخورد نکنیم، دین را سیال نپنداریم، بین مصالح و مفاسد اهم و مهم کنیم، احکام را نسخ نکنیم، اگرچه می‌توان اجرای یک حکم را به خاطر یک حکم و ضرورت دیگر موقتا به تأخیر انداخت.
وی بر به کارگیری عقل با اهداف ربانی نه اهداف مادی و ماتریالیستی تأکید کرد و افزود: برخی به نام اصولگرایی دنبال تحجر و لجاجت رفته‌اند و به نام نواندیشی دینی ریشه محکمات شریعت را زده‌اند و این از خطرهایی است که در فکر نواندیشی داریم، این یک جریان فکری و خیرخواه اسلام نیست بلکه یک تقلب معرفتی است.
این استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: همه تلاش این طرز فکر آن است که با عنوان اینکه مدرن فکر کنیم و مذهبی باشیم در جهت بازسازی پارادایم‌های درون سنت دینی و در جهت سازش با مفاهیم غیردینی و سکولار هستند، یعنی با ادبیات مذهبی نگاه مادی را حاکم کردن.
وی افزود: می‌خواهند جوهره فکری لائیک را در قالب مفاهیمی مانند کنترل جمعیت و یا آزادی حقوق بشر و حقوق زن و جهانی شدن رابطه دولت و ملت و توسعه جاری کنند و یک تعریف دنیامحورانه مادی را از دین‌ورزی تئوریزه ارائه دهند که بنیان سکولار دارد و پوشش دینی، بنیان مادی دارد و پوشش مذهبی.
حوزه‌ای که مسائل حل شده را حل کند نظام‌ساز نیست
استاد رحیم پور ازغدی ادامه داد: اگر بخواهیم سر هر مسأله فرعی و حکمی وارد بحث شویم، ابتدا تعیین تکلیف کنیم بر روی مسائل اصولی، اگر پیش‌فرض‌ها را در اصول مطالب قبول دارد بعد درباره فروع مسائل صحبت کند که با نگاه مادی لذت‌های جنسی، هم‌جنس‌بازی و خودکشی حق است اما با نگاه خداباورانه حقی برای اینها نمی‌توان قائل بود.
وی با بیان اینکه حوزه نظام‌ساز، حوزه‌ای نیست که مسائل حل شده را حل کند، گفت: اجتهاد یعنی مسائل حل نشده را حل کن، و امروز در نظام‌سازی هزاران مسأله حل نشده داریم که یکی از آن مسأله جمعیتی است.
وی یادآور شد: چرا به نام فقه اسلام و نظام قضایی اسلام در برخی خانواده‌ها به مرد و در برخی خانم‌ها به زن ظلم بیّن می‌شود، باید ده‌ها کرسی خارج فقه و کلام و نظریه‌پردازی فقهی باشد و درباره مسائل اجتهاد و بحث کنند و سؤال‌های طرح نشده را خود طرح کنند که فقه فعال منتظر نهادهای منفعل نمی‌ماند.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به تبیین مسأله حضانت پرداخت و با بیان اینکه حضانت در بند کشیدن مرد برای کنترل او و تأمین حقوقی و اقتصادی فرزند است نه محدود کردن زن، گفت: فمینیستی‌ترین نظام حقوقی به معنای واقعی کلمه فقه شیعی است که به معنای واقعی از حقوق زن حمایت می‌کند.
وی با باین اینکه اسلام در بحث کنترل نسل صرفا کمیّت محور نیست، گفت: هیچ مانع ذاتی برای ازدواج و فرزندآوری وجود ندارد اما این به معنای آن نیست که شرطی هم ندارد؛ رزق صحبت از امنیت اقتصادی به اضافه تدبیر است، اینجا کم و زیاد بودن جمعیت هدف نیست، بلکه هدف صفاتی است که در قرآن می‌آید./920/پ201/ج