خود بزرگ بینی صفتی که همیشه در کمین است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام محمد جواد نظافت کارشناس سلسله همایش های «نهج البلاغه و زندگی» عصر سه شنبه در این همایش که در تالار اجتماعات بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی برگزار شد، به شرح تفسیر حکمت37 و حکمت38 نهج البلاغه پرداخت.

وی با بیان حکمت 37«وَ قَدْ لَقِیَهُ عِنْدَ مَسِیرِهِ إِلَى الشَّامِ دَهَاقِینُ الْأَنْبَارِ فَتَرَجَّلُوا لَهُ وَ اشْتَدُّوا بَیْنَ یَدَیْهِ فَقَالَ مَا هَذَا الَّذِى صَنَعْتُمُوهُ فَقَالُوا خُلُقٌ مِنَّا نُعَظِّمُ بِهِ أُمَرَاءَنَا فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا یَنْتَفِعُ بِهَذَا أُمَرَاؤُکُمْ وَ إِنَّکُمْ لَتَشُقُّونَ عَلَى أَنْفُسِکُمْ فِى دُنْیَاکُمْ  وَ تَشْقَوْنَ بِهِ فِى آخِرَتِکُمْ وَ مَا أَخْسَرَ الْمَشَقَّةَ وَرَاءَهَا الْعِقَابُ  وَ أَرْبَحَ الدَّعَةَ مَعَهَا الْأَمَانُ مِنَ النَّارِ» به تبیین و تشریح ضرورت «ضرورت ترک آداب جاهلی» پرداخت.

این استاد دانشگاه چرایی نهی مردم از رفتارهای جاهلانه توسط امام را سه احتمال عنوان کرد و افزود: شاید آنها بوسیله این کار قصد نزدیکی به امام دارند تا به قدرت دست یابند و بر مردم تسلط پیدا کنند، شاید امام آن‌ها را نهی می کنند تا با دیگر حاکمان ظالم چنین نکنند و یا  شاید از اهل غلو بوده اند و امام این را نوعی پرستش و احترام می دانند.

جایز نبودن کرنش در برابر قدرت

وی با تاکید بر این که کرنش در برابر قدرت، ثروت و ریاست در اسلام جایز نیست، و اسلام ذلت را فقط در برابر دشمن می پذیرد، گفت: مبنای احترام باید خالصانه باشد و دنیوی نباشد زیرا هرکس ثروتمندی را تنها به دلیل ثروتش احترام کند دو ثلث دینش را از دست داده است.

وی به بررسی فرهنگ مردم ایران باستان پرداخت و افزود: فاصله طبقاتی، برخورد متکبرانه پادشاهان و ذلت مردم در برابر پادشاهان از عوامل برخورد جاهلانه فرهنگ ایران باستان است.

حجت الاسلام نظافت خاطرنشان کرد: اسلام این فرهنگ را شکست و مردم ایران به همین دلیل استقبال کردند همچنین استقبال مردم از رهبران مذهبی در ایران کاملا مشابه نیست ظاهرش شبیه آن است.

وی با اشاره به ویژگی های حاکمان و استقبال مردم در اسلام عنوان کرد: مسؤولان خود را نوکر مردم می‌دانند، رفتار متکبرانه ندارند(گوش کردن به انتقادات تند و تیز و...)، رابطه عاشقانه و ولایی است، مردم پشتوانه نظام هستند و این استقبال ها پشتوانه نظام در برابر دشمنان است، نشان حمایت مردم هم هست.

موسس حوزه علمیه حضرت مهدی (عج) تصریح کرد: این استقبال‌ها به خاطر کثرت جمعیت منجر به رقابت و سبقت می شود وگرنه مردم در شرایط عادی و تعداد کم آرامش دارند.

کمرنگ شدن روحیه نوکری مسؤولان

وی تضعیف رابطه مسؤولان با مردم، تغییر فرهنگ و نبود روحیه نوکری در مسؤولان جدیدی که برسرکار می آیند، خطری دانست که امروز جامعه ما را تهدید می کند و افزود: مسؤولان بایست هم در شعار و هم در عمل خود را نوکر مردم بدانند تا فرهنگ استقبال مردم از مسؤولان جامعه فراموش نشود.

حجت الاسلام نظافت تصریح کرد: با توجه به تاکید امیرالمومنان علی (ع) به شناخت دوران جاهلیت برای قدرشناسی دوران امروز، انتقال ارزش ها جزو رسالت ما قرار می گیرد.

وی با تاکید بر انتقال خاطرات و رفتار متکبرانه رژیم پهلوی به نسل جوان اظهار کرد: آشناسازی نسل امروز با گذشته و اینکه مردم حتی از یک پاسبان عادی در کوچه و خیابان رعب و وحشت داشتند باعث قدرشناسی بیشتر امتیازات و نعمت های امروز از سوی جوانان می شود.

انواع عقل

وی در ادامه سخنان خود با بیان حکمت 38 «یَا بُنَیَّ احْفَظْ عَنِّى أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً لَا یَضُرُّکَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ وَ أَکْبَرَ الْفَقْرِ الْحُمْقُ وَ أَوْحَشَ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ وَ أَکْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُقِ یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرَّکَ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِیلِ فَإِنَّهُ یَقْعُدُ عَنْکَ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ فَإِنَّهُ یَبِیعُکَ بِالتَّافِهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ کَالسَّرَابِ یُقَرِّبُ عَلَیْکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَرِیبَ» به تبیین ارزش ها و آداب معاشرت با مردم پرداخت و افزود: مولای متقیان علی (ع) در این حکمت به فرزند خود می فرمایند: «پسرم! چهار چیز از من یاد گیر (در خوبی ها)، و چهار چیز به خاطر بسپار (هشدارها)، که تا به آنها عمل میکنی زیان نبینی».

وی به چهار توصیه اول در این حکمت تحت عنوان خوبی ها اشاره کرد و گفت: همانا ارزشمندترین بی نیازی عقل، بزرگترین فقر بی خردی، ترسناک ترین تنهایی خود پسندی و گرامی ترین ارزش خانوادگی اخلاق نیکو است.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان هشدارهای امام علی (ع) در این حکمت ادامه داد: پسرم!‌ از دوستی با احمق بپرهیز، زیرا که می خواهد به تو نفعی برساند اما دچار زیانت می کند، از دوستی با بخیل بپرهیز، زیرا آنچه را که سخت به آن نیاز داری از تو دریغ می داری و از دوستی با بدکار بپرهیز که با اندک بهایی تو را می فروشد و در نهایت از دوستی با دروغگو بپرهیز که او به سراب ماند، دور را به تو نزدیک، و نزدیک را دور می نمایاند.

وی با بیان اینکه چرا امام نفرموده هشت نکته بلکه به دو تا چهار مورد فرزندش را سفارش می کند، عنوان کرد: در این خصوص دو احتمال نیز وجود دارد؛ چهار مورد اول در مورد کسب فضائل اخلاق نفسانی او چهار مورد دوم از سنخ رفتار با مردم است و یا چهار مورد اول توصیفی است و معرفت می دهد در حالی که چهار مورد دوم دستوری و عملی است.

حجت الاسلام نظافت با بیان اینکه اعمال ما یا به نفع ما و یا به ضرر ما هستند، ابراز کرد: ضررها از نواحی گوناگون حماقت، عقلائی رفتار نکردن، عجب و بدخلقی و یا از ناحیه ارتباطات و دوستی ها است.

وی با اشاره به «اغنی الغنی العقل» عنوان کرد: از آن جا که ثروت وسیله ای برای بی نیاز شدن است، عقل از هر ثروت دیگری موثرتر و بی نیاز کننده تر است، چون بدون آن هیچ ثروتی مفید نیست.

این کارشناس همایش «نهج البلاغه و زندگی» تصریح کرد: ثروت مال انسان را به طور کامل بی نیاز نمی‌کند بلکه مثل آب شور است و  در صورتی که مال انسان با جهل باشد به ضرر او تمام می شود.

حجت الاسلام نظافت با بیان این که دو نوع عقل وجود دارد، گفت: عقل ادیسون و امثال آن که به آن عقل معاش گفته می شود و عقل امیرالمومنین، عقل دینی که آن را عقل معاد می نامند.

وی فقر مالی و فقر ناشی از بی عقلی را انواع فقر برشمرد و به «اکْبَر الفَقْرِ الحُمْقُ» اشاره کرد و افزود: فقر مالی با وجود عقل قابل تحمل بلکه مایه رشد نیز است پس شاکر نعمت عقل باشیم.

عجب صفتی شیطانی

این استاد حوزه و دانشگاه عجب را ریشه تکبر عنوان کرد و افزود: عجب به دو معنی خودبزرگ بینپی و خودشیفتگی است که مردم از فرد خودشیفته متنفرند و  این موضوع باعث تنهایی فرد و تنهایی نیز باعث وحشت می شود.

 وی بیان اینکه عجب صفتی شیطانی است، عنوان کرد: توجه به نعمت های فراوان، توجه به راه طولانی تا معاد، توجه به احتمال سقوط و عاقبت بد، عبرت از سرگذشت شیطان، از کجا معلوم قبول شده یا نشده باشد، پناه بردن به خدا و استمداد از او  و توجه به خطر عجب را از جمله راه های درمان عجب است.

این نهج البلاغه پژوه با اشاره به «اَکْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُق» شخصیت و شرافت را ناشی از عوامل مختلفی مثل پول، خانواده، وطن و... برشمرد که ارزشمندترین آن حسن خلق است.

وی خوش خلقی راکمال درونی و صفتی پایدار برای انسان دانست و افزود: خوش خلقی روزی را زیاد می کند که از ویژگی های انسان خوش خلق می توان چهره گشاده و لبخند، نرمش، عفو و گذشت، مدارا، پرهیز از نق زدن و ....  را نام برد.

یادآور می شود، سلسله همایش های نهج البلاغه و زندگی سه شنبه  هر هفته از ساعت 14:30 تا 16:30 سالن بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی واقع در دوربرگردان طبرسی برگزار می شود./9312/پ202/ب