انتشار سی و هشتمین شماره فصلنامه مطالعات عملیات روانی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سی و هشتمین شماره فصلنامه مطالعات عملیات روانی از عناوین زیر تشکیل شده است:

«سخن آغازین: جنگ رسانه‌ای بی. بی. سی علیه جمهوری اسلامی ایران»

«تهدیدات روانی برنامه‌های ماهواره‌ای برای مخاطبان و راهکارهای مقابله با آن»

«تحلیل برنامه‌های شبکه تلویزیونی من و تو و تکنیک‌های ارتباطی به کار گرفته شده در انتقال پیام»

«کالبدشکافی جنگ نرم اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران»

«تحلیل محتوای برنامه نوبت شما شبکه تلویزیونی بی. بی. سی فارسی در انتخابات ریاست جمهوری خرداد 1392»

«شیطان‌پرستی، جنگ نرم غرب علیه جمهوری اسلامی ایران»

«عملیات روانی آمریکا علیه فناوری صلح آمیز هسته‌ای ایران»

«افکار عمومی، صنعت ایده‌پردازی آمریکا در مقابله با جمهوری اسلامی ایران»

«فناوری اطلاعات و قدرت نرم»

«بررسی اقدامات گروهک تروریستی پژاک از منظر عملیات روانی»

«فهرست گزیده مقالات عملیات روانی و تهدید نرم»

تهدیدات روانی برنامه‌های ماهواره‌ای برای مخاطبان و راهکارهای مقابله با آن

سیدرضا نقیب‌السادات

مریم وطن‌خواه

چکیده: هر فناوری نوظهور، افزون بر جنبه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، آثار و پیامدهای اجتناب‌ناپذیری بر روان و رفتار کاربران خود دارد. شناخت پیامدهای هر فناوری می‌تواند تأثیر بسزایی در به حداقل رساندن اثرات منفی و به کارگیری صحیح آن ابزار تکنولوژیک در جهت ارتقاء فکری و روانی داشته باشد. ماهواره‌های پخش مستقیم تلویزیونی یکی از انواع فناوری‌های نوین هستند که بسیاری از ابعاد حیات فردی و اجتماعی کاربران خود را تحت تأثیر قرار داده‌اند. پژوهش حاضر، با عنوان تهدیدات روانی برنامه‌های ماهواره‌ای برای مخاطبان و راهکارهای مقابله با آن بر اساس روش پیمایش و با بررسی یک نمونه 450 عضوی، انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اکثر مخاطبان برنامه‌های ماهواره‌ای، از تهدیدات روانی این برنامه‌ها آگاه هستند و با علم به این تهدیدات به تماشای ماهواره ادامه می‌دهند. گرچه میزان این آگاهی در بین زنان و مردان، گروه‌های سنی مختلف نیز سطوح تحصیلی گوناگون، متفاوت است، اما برآیند کلی پژوهش حاکی از شناخت افراد از این تهدیدات بوده و بالابردن سواد رسانه‌ای و ارتقاء قدرت تجزیه و تحلیل مخاطب، راهکار انتخابی پاسخگویان در مقابله با این تهدیدات است.

تحلیل برنامه‌های شبکه تلویزیونی من و تو و تکنیک‌های ارتباطی به کار گرفته شده در انتقال پیام

قربانعلی محبوبی

زینت ارمغان

طه اکرمی

چکیده: هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل محتوای کمی برنامه‌های شبکه من و تو، در راستای دستیابی به تکنیک‌های ارتباطی استفاده شده در انتقال پیام‌ها از سوی این شبکه است. فرض محقق بر این است که تأسیس این شبکه به خصوص پس از وقایع سال 1388، با تمرکز بر ایران است؛ همچنین شبکه من و تو، نگاهی مرکز ـ پیرامون داشته و به دلیل قرارگرفتن ایران در مدار ارتباط جهانی، تحت تأثیر این شبکه قرار می‌گیرد و این در پیرامون‌بودن خود می‌تواند فرهنگ ایران را در معرض جنگ نرم قرار دهد. بنابراین، لزوم ارائه راهکار مناسب احساس می‌شود. برای انجام این پژوهش، 50 مورد از برنامه‌های شبکه من و تو، از 16 نوع برنامه مختلف انتخاب و به صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شد. سپس با تعیین گویه‌های تحقیق و مقوله‌های مورد نیاز، به تحلیل محتوای رابطه تکنیک‌های ارتباطی با مقوله‌های عناد با جمهوری اسلامی، ترویج تجمل‌گرایی، تضعیف فرهنگ، مذهب، خانواده و ارتباط نسلی پرداخته و پس از مطالعه برنامه‌ها به عنوان نمونه آماری و در نظرگیری آنها به عنوان متن، فرضیه آزمون، مورد آزمون قرار گرفت، نتایج، حاکی از آن بود که تکنیک‌های به کار رفته در برنامه‌های شبکه من و تو، در تلاش برای القای فرهنگ مورد نظر خود در مخاطبان بوده و میان مقوله‌های بالا و شیوه‌های ارتباطی، رابطه معناداری برقرار است. در پایان نیز، راهکارهای مناسب برای جلوگیری از تأثیرگذاری فرهنگی این شبکه ارائه شده است.

کالبدشکافی جنگ نرم اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران

محمد خجسته

چکیده: موضوع جنگ نرم بارها در فرمایشات رهبر معظم انقلاب، حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) مطرح شده، معظم‌له اساتید و پژوهشگران دانشگاه‌ها را به عنوان فرماندهان در میدان مقابله با جنگ نرم دشمن، مورد خطاب قرار داده‌اند. جنگ نرم اقتصادی از جمله ابعاد مهم در صحنه جنگ نرم است که به رغم اهمیت آن و تمرکز روزافزون دشمنان بر آن کمتر در ادبیات جنگ نرم مورد کنکاش واقع شده است. تحقیق حاضر برای کالبد شکافی جنگ نرم اقتصادی دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف شناسایی ماهیت، ابعاد، ابزار و اهداف آن، به روش توصیفی ـ تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای انجام شده و در دو بعد داخلی و خارجی، برای هر یک از سه حوزه عموم مردم (افکار عمومی)، نخبگان، دولت و کارگزاران دولتی تشریح شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که جنگ نرم اقتصادی را می‌توان مترادف با تضعیف یا فروپاشی باورها، ارزش‌ها و الگوهای رفتاری یک کشور در حوزه اقتصاد دانست که دو حیطه، یعنی جنگ نرم با اهداف اقتصادی و جنگ نرم با ابزار اقتصادی را شامل می‌شود. رسانه‌سازی و تصویرسازی در چارچوب تهاجم فرهنگی در بعد اقتصادی، تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی با همراهی عناصر داخلی (محتکران، دلالان، قاچاقچیان) به مثابه برخی از ابزار نوین، در خدمت دشمنان در تحقق این موضوع است.

تحلیل محتوای برنامه نوبت شما شبکه تلویزیونی بی. بی. سی فارسی در انتخابات ریاست جمهوری خرداد 1392

امیر محمدی

چکیده: رسانه‌های دنیای امروز نقش بسزایی در پیشبرد برنامه‌های مختلف دولت‌ها دارند. افزایش روزافزون شبکه‌های خبری ماهواره‌ای حکایت از نقش مهم رسانه‌های جمعی در اطلاع‌رسانی دارد و در این میان تلویزیون بی. بی. سی فارسی برخی تمایزهای جدی محتوایی و روشی را میان این رسانه‌های پویا و سایر تلویزیون‌های ماهواره‌ای آشکار می‌سازد. اگر چه این اسلوب، در کوتاه‌مدت با رویکرد سیاسی خواهد بود اما در بلندمدت فرهنگ، اعتقادات، هویت (اسلامی ـ ایرانی) و باورهای مردم را هدف جنگ رسانه‌ای خود قرار می‌دهد. با توجه به فعالیت گسترده شبکه بی. بی. سی فارسی به خصوص در ایام برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در این تحقیق از میان برنامه‌های مختلف این شبکه تلویزیونی برنامه نوبت شما که به لحاظ نوع برقراری ارتباط و تأثیرگذاری بر مخاطب اهمیت ویژه‌ای دارد به عنوان جامعه آماری به لحاظ محتوا و ساختار مورد بررسی قرار گرفته است. روش کار تحلیل محتوای کمی بوده و بیستم خردادماه 1392 یعنی 2 روز پیش از برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در این برنامه فرصت کمتری برای طرح دیدگاه‌های متفاوت به مخاطبان داده می‌شود و از تکنیک‌های عملیات روانی برای تأثیرگذاری بر آنان بهره گرفته می‌‌شود.

شیطان‌پرستی، جنگ نرم غرب علیه جمهوری اسلامی ایران

سیده سمیه حبیب‌الله‌پور

چکیده: شیطان‌پرستی در ایران فعالیت دامنه‌دار و گسترده غرب در چارچوب جنگ نرم در طول چند دهه برای براندازی نظام جمهوری اسلامی و فروپاشاندن استقلال ملی آن به شمار می‌رود. در این بین هدف اصلی گردانندگان این سناریو دستاوردهای مالی نیست، بلکه هدف‌های امنیتی و سیاسی مدنظر آنهاست. فعالیت بیش از 50 گروه شبه شیطان‌پرستی در ایران طبق آمار رسمی و 200 گروه طبق آمار غیر رسمی، آن‌هم گروه‌های تخدیری که مراکزی برای جلب جوانان به نفسانیات، از خود‌بیگانگی و شهواتند، همراه با کمک 8 میلیون دلاری آمریکا به این گروه‌ها حکایت از گذار یک بحران اجتماعی به یک مسئله امنیتی دارد. فعالیت این گروه‌ها در ایران با اهدافی خاص پیگیری می‌شود. این نوشتار به دنبال واکاوی فعالیت گروه‌های یاد شده است.

عملیات روانی آمریکا علیه فناوری صلح آمیز هسته‌ای ایران

حسین آذری

چکیده: عملیات روانی ابزاری است که برای تضعیف روحیه حریف و به تسلیم واداشتن آن و تقویت نیروهای جبهه خودی به کار برده می‌شود. این ابزار با آغاز انقلاب اسلامی علیه آن استفاده شد. پس از پایان جنگ تحمیلی، مسئله فناوری هسته‌ای ایران در صدر اخبار و گزارش‌های رسانه‌ها و مراکز مطالعاتی همچنین دستگاه‌ای امنیتی ـ اطلاعاتی غرب و به ویژه آمریکا قرار گرفت. از آن پس، آمریکا همواره با بهره‌گیری از مسئله برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران از آن به عنوان ابزاری برای نگران‌ساختن افکار عمومی مردم و دولتمردان منطقه و جهان استفاده کرده است. تلاش‌های آمریکا در این زمینه بیش از اینکه بر محور واقعیت‌های جاری مبتنی باشد بر کاربست عملیات روانی برای افزایش تأثیرگذاری، استوار است. سرانجام اقدامات روانی این کشور باعث شد تا پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت راه یابد و به یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره اخیر تبدیل شود. این پژوهش می‌کوشد با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای و اخبار رسانه‌ای، راهکارهای عملیات روانی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را تبیین و آشکار کند. افزایش بهره‌گیری آمریکا از عملیات روانی برای افزایش نگرانی افکار عمومی در آینده، نتیجه‌ای است که ضروری می‌سازد جمهوری اسلامی ایران در تدابیر رسانه‌ای خود به آن توجه نماید.  ‌

افکار عمومی، صنعت ایده‌پردازی آمریکا در مقابله با جمهوری اسلامی ایران

مهدی‌ زاده‌علی

چکیده: جهان معاصر با توجه به گستره تغییراتی که در نتیجه گذار فناورانه در آن پدید آمده، شرایطی را پدید آورده که دولت‌ها دیگر نمی‌توانند نسبت به افکار عمومی خود و دیگر کشورها بی‌توجه باشند و مشروعیت یک سیاست یا راهبرد خاص به میزان مشروعیت آن نزد افکار عمومی بستگی دارد. از این‌رو، کشورهایی که منافع خود را فراملی تعریف کرده و توان اقتصادی و فناوری لازم را دارند، می‌کوشند تا در راستای مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های خود، افکار عمومی را دستکاری کنند. در این فرآیند دستکاری افکار عمومی، ایده‌سازی و ایده‌پردازی ابزار عمده و اساسی به شمار می‌رود که در سطوح مختلف سیاست‌گذاری مورد توجه آمریکا قرار دارد. در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اهداف دستگاه ایده‌پردازی آمریکا در صدر توجه است. در این پژوهش ابتدا تلاش خواهد شد تا صنعت ایده پردازی آمریکا و ابعاد آن شناسایی شده و در ادامه چگونگی طرح ایده تهدید ایران در سطح افکار عمومی مورد کاوش قرار گیرد و نشان داده خواهد شد که چگونه این ایده و نشر آن در تضاد با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.

فناوری اطلاعات و قدرت نرم

روح‌اله غلامی

نجفعلی شهبازی

چکیده: قرن بیست و یکم با بروز تغییرات عمده و بسیاری در ابعاد مختلف علوم و برخی مفاهیم کلیدی چون قدرت، مصادف بوده است. قدرت در زمره مفاهیم بنیادی به شمار می‌رود که از ابعاد مختلف دستخوش تغییر شده است. امروزه نظام‌های برتر جهانی، قدرت جدیدی را با نام قدرت نرم در پیشانی قدرت‌های پیشین (قدرت نظامی و اقتصادی) خود قرار داده‌اند که به کارگیری این قدرت با کمترین هزینه، اهداف راهبردی و مهمی را تعقیب می‌نماید. در عین حال عصر انفجار اطلاعات به عنوان یکی از اصلی‌ترین مفاهیم دوران اخیر، از بیشترین اثرگذاری بر حوزه قدرت نرم برخوردار بوده است. بنابراین تلاقی مفاهیم قدرت نرم و اطلاعات، حوزه میان‌رشته‌ای مهمی است که درک آن، برای کسب قدرت در دنیای امروز ضروری است. در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر مفاهیم قدرت نرم و اطلاعات، نقش اطلاعات در قدرت ملی و نرم تبیین می‌شود.  

بررسی اقدامات گروهک تروریستی پژاک از منظر عملیات روانی

روح‌الله کریمیان

چکیده:از زمان‌های دور همواره در جنگ‌ها، عملیات روانی یکی از بخش‌های عمده فعالیت گروه‌های درگیر را شامل شده است. گروهک تروریستی پژاک که از سال 1383 فعالیت خود را در مرزهای شمال غربی جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد از تمام امکانات و روش‌ها برای ضربه‌زدن به نظام اسلامی استفاده می‌کند. یکی از ابعاد اقدامات این گروهک بعد عملیات روانی است که در کنار اقدامات نظامی به صورت گسترده از آن بهره می‌گیرد. این گروهک اقدامات روانی خود را در سه سطح راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی به مورد اجرا گذارده است، و در هر کدام از این سطوح به دنبال اهداف و مقاصدی خاص است که با تکیه بر آسیب‌پذیری‌های خاصی که در جامعه وجود دارد و در چارچوب تم‌های ویژه‌ای در پی محقق‌ساختن اهداف خود می‌باشد. بنابراین مقاله حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال است که: مهم‌ترین اهداف و اقدامات گروهک پژاک در حوزه عملیات روانی در سطوح راهبردی عملیاتی و تاکتیکی کدامند؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است و هدف شناسایی و بررسی اقدامات این گروهک در حوزه عملیات روانی و اهداف و مقاصد آنان همچنین آسیب‌پذیری‌های نظام جمهوری اسلامی ایران است. در نتیجه اقدامات روانی این گروهک، نیز همانند سایر گروه‌های تروریستی آنان را بسیار بزرگ‌تر از آن‌چه در واقعیت وجود دارد نشان می‌دهد. 

فهرست گزیده مقالات عملیات روانی و تهدید نرم

مهرناز ندیری

چکیده: آن‌چه در این مقاله می‌آید، فهرست گزیده مقاله‌هایی در زمینه عملیات روانی و تهدید نرم در حوزه ارتباطات، اینترنت و فضای مجازی، فرهنگ و سبک زندگی، جنگ نرم، جنگ و رسانه می‌باشد که در ماه‌های دی و بهمن 1392 در مطبوعات کشور به چاپ رسیده است.

گفتنی است، سی و هشتمین شماره فصلنامه مطالعات عملیات روانی، سال دهم، ویژه زمستان 1392 به صاحب‌امتیازی دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام ـ معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین و مدیرمسؤولی علی‌محمد نائینی در 195 صفحه در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است./992/پ201/ق