اگر انسان لذت تلاوت قرآن را بچشد بین خود و قرآن فاصله نمی‌اندازد
به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جوادی آملی در کتاب قرآن در قرآن با بیان اینکه اگر اهمیّت و فضیلت تلاوت قرآن برای ما روشن شود و بدانیم که قرآن تکلّم و سخن گفتن خداوند با ماست، و با طهارت باطن و اُنس با قرآن لذّت تلاوت را بچشیم، هیچ گاه حاضر نمیشویم بین خود و قرآن فاصله بیندازیم و هرگز از فیض عظیم آن، حدّاقلّ با تلاوت پنجاه آیه در شبانهروز، محروم نمیگردیم.
با توجه به فرارسیدن ماه مبارک رمضان، ماه بهار قرآن، چکیده ای از مباحث وی در خصوص انس با قرآن را از نظر می گذرانیم:
تلاوت قرآن و درخشانشدن خانهها
رسول اکرمصلی الله علیه و آله و سلم در اهمیّت تلاوت قرآن میفرماید: «نوّروا بیوتکم بتلاوة القرآن ولا تتخذوها قبوراً»[1] خانههای خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید و خانهها را به صورت قبر و گورستان درنیاورید. کسی که اهل قرآن نیست و به آن اُنس ندارد، مرده است و خانه او گور اوست. امام ششم(سلام الله علیه) فرمود: خانهای که قرآن در آن تلاوت شود نورانی است: «یتراءاهُ أهل السماء کما یتراءی أهل الأرض الکواکبَ الدّری فی السماء»[2] یعنی همان گونه که اهل زمین از ستارگان آسمان نور میگیرند و آن اجرام آسمانی برای مردم زمین چشمگیرند، خانهای که در آن قرآن تلاوت میشود برای اهل آسمانها چشمگیر و درخشان است و آنها نیز از این خانههای نورانی کسب نور میکنند.
ادب تلاوت قرآن
اولین مرحله استفاده و بهرهمندی از قرآن کریم تلاوت آیات است که در کنارش باید مضامین آنها را خوب فهمید و سپس بدان عمل کرد. باید سعی کنیم تلاوت ما شبیه تلاوت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم باشد و مانند آن حضرت، عمق دل و جان خود را با قرآن پیوند زنیم؛ زیرا تمام رفتار و سنّت و سیرت ایشان، از جمله تلاوتشان برای جامعه اسلامی اسوه حسنهای است که باید بدان اقتدا کرد. ﴿ولقد کان لکم فی رسول الله أسوة حسنة﴾[3] .
آغاز تلاوت باید با استعاذه و پناهنده شدن به خداوند از شرّ وسوسه های شیطان باشد چنانکه فرمود: ﴿فإذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم﴾[4] و در هنگام تلاوت، وقتی به آیات رحمت میرسیم، با معنای آن آشنا شده و محتوای آن را که همان رحمت مخصوص است از خدای سبحان مسئلت کنیم و آنگاه که به آیات عذاب میرسیم از خدای سبحان، آمرزش، بخشایش و نجات طلب کنیم. چنین تلاوتی میتواند گرد و غبار قلب تلاوت کننده را بزداید.
با زبان و دهان آلوده نمیتوان قرآن طاهر را تلاوت کرد، از این رو لازم است پیش از تلاوت به تطهیر و تنظیف جسمی و معنوی دهان و زبان بپردازیم. باید با مسواک کردن و مانند آن، فضای دهان را تمیز و نظیف نمود و با استغفار، بوی بد گناهانی مانند غذای حرام و سخنان ناشایسته را زدود. باطن گناه جز تعفّن و پلیدینیست، به همین دلیل دستور فرمودهاند: «تعطّروا بالاستغفار لاتفضحنّکمروائح الذنوب»[5] یعنی با استغفار معطّر شوید که بوی بد گناهان، شما را رسوا نکند.
اگر اهمیّت و فضیلت تلاوت قرآن برای ما روشن شود و بدانیم که قرآن تکلّم و سخن گفتن خداوند با ماست، و با طهارت باطن و اُنس با قرآن لذّت تلاوت را بچشیم، هیچ گاه حاضر نمیشویم بین خود و قرآن فاصله بیندازیم و هرگز از فیض عظیم آن، حدّاقلّ با تلاوت پنجاه آیه در شبانهروز، محروم نمیگردیم.
اُنس با قرآن و مقام صالحین
خدای سبحان رسول اللهصلی الله علیه و آله و سلم را مستقیماً تحت ولایت خود معرفی کرده، میفرماید ﴿إن ولیَّی الله الذی نزّل الکتاب وهو یتولی الصالحین﴾[6] این آیه کریمه حاوی چند مطلب است: اول آنکه میفرماید خدا ولی رسول الله است ﴿ان ولیَّی الله﴾ دوم آنکه همان خدایی ولی رسول الله است که قرآن را نازل فرموده ﴿الذی نزل الکتاب﴾ و سوم آنکه خداوند متولّی صالحین است ﴿وهو یتولی الصالحین﴾. با توجّه به این سه نکته میفهمیم که راه اینکه خدا ولی انسان باشد، آن است که انسان، صالح بشود و تا صالح نگردیم تحت ولایت الله نخواهیم بود و خدا هم تولّی ما را نخواهد پذیرفت و بهترین راه صلاح هم اُنس با قرآن است. این جمله که میفرماید ولی رسولاللهصلی الله علیه و آله و سلم، خدایی است که قرآن را نازل کرده، از باب تعلیق حکم بر وصف میباشد که مشعر به علیّت است؛ یعنی اگر کسی به قرآن عمل کند صالح میشود و اگر خداوند بخواهد ولی کسی بشود، از راه قرآن ولایت و تدبیر او را اعمال میکند.
به همین دلیل میفرماید: ﴿فاقرءوا ما تیسّر من القران﴾[7] آن مقدار که برای شما میسّر است قرآن تلاوت کنید و با این کتاب الهی مأنوس باشید. حتی اگر معنای بعضی از آیات و سور برای شما روشن نشد، نگویید خواندن بدون ادراک چه اثری دارد. چون قرآن، کلام آدمی نیست که اگر کسی معنایش را نداند خواندنش بیثمر باشد؛ بلکه نوری الهی است که خواندن آن به تنهایی عبادت است گرچه به معنایش آگاهی نداشته باشیم.
قرآن حبل الهی است که اُنس با آن و تدبّر در آن و ایمان و عمل به آن، انسان را بالا میبرد و به مقام صالحین، ملحق میسازد تا مستقیماً تحت ولایت الله قرار گیرد. اگر انسان مشمول ولایت الله بود تمام امورش را خدا اداره میکند و در آن مقام، دیگر هیچ راهی برای وسوسه و رخنه اهریمن نیست. خدا او را از تمام تیرگیها و تاریکیها نجات میدهد و او را نورانی میسازد ﴿الله ولی الذین امنوا یُخْرجهم من الظلمات إلی النور﴾[8] چنین شخصی در بین امّت با نور حرکت میکند یعنی در حالی که حرکت و بصیرت و سیرهاش روشن و روشنگر است ﴿وجعلنا له نورا یمشی به فی الناس﴾[9] .
«صالحین» در این آیه، غیر از ﴿الذین امنوا وعملوا الصالحات﴾[10] است. این صالحین ناظر به صلاح در «مقام ذات» است نه «مقام فعل». صالحین در مقام ذات یعنی ذواتی، به اندازهای بالا آمدهاند که ذاتشان صالح شده است. کار صالح چندان کاربردی ندارد ولی کارایی جان صالح کامل است. رسولاللهصلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت عصمت و طهارت(سلام الله علیهم) از صالحین هستند. خدای سبحان درباره بعضی از انبیای عظام فرموده که در قیامت او به صالحین ملحق میشود ﴿وإنه فی الاخرة لمن الصالحین﴾[11] مقام ذات اگر صالح شود از او چیزی جز کار صالح صادر نمیشود ولی اگر ذات صالح نشد، ممکن است احیاناً کار صالحی از او صادر نشود یا ناصالحی از او سر زند.
لازم است توجّه شود که بین قوس نزول و صعود فرق است؛ زیرا به لحاظ قوس نزول، انسان کامل مانند حضرت رسول اکرمصلی الله علیه و آله و سلم و نیز اهل بیت معصوم آن حضرت که از جهت منزلت نورانی، یک حقیقتند آن ذوات مقدّس همتای قرآن کریمند، چون صادر اول و اولین کلام تکوینی خداوندند، نه آنکه تحت هدایت قرآن قرار گیرند، ولی به لحاظ قوس صعود، همه آن ذوات مقدّس، همانند انسانهای دیگر مکلّفند وباید تحت هدایت قرآن واقع شوند، آنان حدّاکثر بهره را از جهت علم و عمل از قرآن میبرند تا صعودشان موازی نزولشان گردد، و دیگران چنین توفیقی را ندارند گرچه هر یک، سهمی از حمایت و هدایت قرآن را دارا خواهند بود.
گفتنی است دومین جشنواره ملی ملکوت با نام طرح ملی ملکوت با محوریت کتاب قرآن در قرآن حضرت آیت الله جوادی آملی در سال جاری برگزار خواهد شد.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ کافی، ج 2، ص 610.
2 ـ همان.
3 ـ سوره احزاب، آیه 21.
4 ـ سوره نحل، آیه 98.
5 ـ بحار، جلد93، ص278.
6 ـ سوره اعراف، آیه 196.
7 ـ سوره مزّمل، آیه 20.
8 ـ سوره بقره، آیه 257.
9 ـ سوره انعام، آیه 122.
10 ـ سوره عصر، آیه 3.
11 ـ سوره بقره، آیه 130.
/993/n102/[