نباید از سیستم بانکداری ربوی دنیا در بانک‌های کشور تبعیت کرد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سبحانی، اقتصاد دان و استاد دانشگاه تهران در  نشست علمی «اقتصاد بدون ربا؛ بررسی نظام بانکی کشور پس از انقلاب و گستره ربوی بودن آن»، که عصر امروز در سالن جوزی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: اولین نکته در حوزه اقتصاد اسلامی این است که انسان دین خود را انتخاب می کند و این بدان معناست که بر اساس دین خودش و تحقیق و مطالعه و جستجو او  به یقین برسد.

استاد اقتصاد دانشگاه تهران با بیان این که انتخاب کردن مستلزم آن است که فرد انتخاب کننده به الزاماتی که منتخبش حکم می کند، پایبند باشد، ابراز داشت: نمی شود ما اسلام را انتخاب کنیم اما به دستورات و شرایطش بی تفاوت باشیم و در واقع، فرد انتخاب کننده وقتی می تواند خود را عامل به دین بداند که نسبت به آن چه که دینی نامیده می شود، بی تفاوت نباشد و  بر این اساس آموزه های دین در عرصه های مختلف از سوی کسی که دین را انتخاب کرده است، هم قابل ملاحظه است و هم عمل می شود.

وی افزود: به همین سبب است که فرد دین دار از غیر دین دار تمییز داده می شود وگرنه اگر این فرد از این لحاظ فرقی با غیر دین داران نداشته باشد، دین داری او مورد قبول نیست و شاید در برخی موارد آسیب این گونه افراد به جامعه و دین بیشتر از سایرین است.

سبحانی با بیان این که بی تفاوت نبودن نسبت به دین، در عرصه های اقتصادی در این است که به بایسته ها و نبایسته های دین در عرصه اقتصاد توجه داشته باشیم و نسبت به آن بی تفاوت نباشیم، گفت: قرض دادن یک پول در آموزه های دینی به رسمیت شناخته شده است و ملاحظاتی هم درباره قرض کننده و هم قرض دهنده دارد که در مجموع به قرض دهنده توصیه می شود که قرض بدهد اما به قرض گیرنده توصیه می کند تا جایی که بشود قرض نگیرد.

این اقتصاد دان ادامه داد: نوعی از این قرض که به نام قرض الحسنه معروف است وجود دارد که تفاسیر قرآن در هفت یا شش موردی که از آن یاد کرده است، با مفهوم انفاق شناخته شده است اما قرض باید پرداخته شود.

وی در تبیین قرضی که تبدیل به ربا می شود، بیان داشت: اگر قرض داده شود و شرط شود که به ازای این قرض، پول مازادی دریافت خواهد شد، این مازاد رباست و در شرع اسلام ممنوع است، بنابراین هر عقدی که به قرض بینجامد و دریافت پول مازاد شرط تحقق عقد باشد، در اسلام ممنوع است.

سبحانی درباره مبنای سنجش ربوی بودن یا غیر ربوی بودن اقتصاد و بانکداری گفت: من فکر می کنم این معیار برای ارزیابی فعالیت های مبتنی بر ربا در جامعه، اقتصاد و بانکداری ما کفایت می کند و همه باید به دنبال این باشیم که آیا در بانکداری ما فعالیت های مبتنی بر قرض وجود دارد یا نه و اگر وجود دارد آیا قرض مشروط بر مازاد وجود دارد یا نه که اگر وجود داشته باشد، آن قرض ربوی است.

وی ادامه داد: برخی می پرسند آیا با این کار اقتصاد و کسانی که در اقتصاد فعال هستند، انگیزه ای برای فعالیت اقتصادی دارند یا نه زیرا اگر قرار است مازاد نگیرند رغبتی برای دریافت مازاد دارند یا نه که در جواب این ها گفته می شود بله زیرا قرار نیست قصد دریافت مازاد نداشته باشد اما قرار نیست این مقدار مازاد از مقدار معین و از پیش تعیین شده و بدون در نظر گرفتن تغییرات باشد.

نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی با بیان این که بر همین اساس بحث هایی مانند ارزش اسمی و سودی که در آن نرخ تورم لحاظ شده باشد را لحاظ می کنند، گفت: این ها عنوان می کنند که همان طور در کشورهای دیگر نرخ بهره را از تورم بیشتر تعیین می کنند در ایران هم باید همین طور باشد و می گویند که برای پایین آوردن نرخ سود باید نرخ تورم پایین بیاید.

وی افزود: بحث هایی از این قبیل در بانکداری اسلامی بدون ربا، بحث های انحرافی است و من معتقد هستم اصل ورود به این بحث ها انحراف است زیرا بحث ارزش های اسمی و مانند آن مربوط به قرض است نه سایر فعالیت های بانکی.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که ما در بانکداری اصولاً قرض نمی دهیم که بگوییم که نرخ بهره آن به سبب نرخ تورم باشد، اظهار داشت: نمی شود گفت چون در بانکداری دنیا که یک سیستم ربوی است، نرخ بهره از نرخ تورم بیشتر است، در ایران هم نرخ سود از نرخ تورم بیشتر باشد زیرا سود با بهره تفاوت دارد مگر آن که بپذیریم سود همان بهره است که اسم آن را عوض کردیم.

این اقتصاد دان با بیان این که اگر رابطه قرض فهم شود و به دام این بحث ها نیفتیم، بسیاری از مشکلات دیگر به وجود نمی آید، تصریح کرد: مشکل ما از این جاست که به قرض افتادیم و از طریق دریافت مازاد می خواهیم منفعت پیدا کنیم در حالی که هیچ انسان عاقلی مخالف سود نیست بلکه ما مخالف بهره ای هستیم که سود واقعی نیست.

وی افزود: اگر قرار باشد دین بانکداری داشته باشد، قرض پول الا در قرض الحسنه معنا ندارد و در سایر فعالیت های اقتصادی بانک باید از سایر ضوابط اقتصاد اسلامی استفاده کنیم.

سبحانی با طرح این سوال که آیا می شود یک فعالیتی در بدنه خود اسلامی باشد اما در برایند کلان آن غیر اسلامی باشد، خاطرنشان کرد: این ها بخشی از مسائلی است که ما در بخث اقتصاد بدون ربا با آن درگیر هستیم که باید اساتید فن به آن پاسخ دهند./805/پ202/ب4