چرا نسل Z با کی‌پاپ هویت می‌سازد؟ گی روشه پاسخ می‌دهد (2)

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، پیش‌تر، به مفهوم «نخبگان نمادین» از منظر گی روشه و نسبت آن با نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی قدرت همچون تفکیک سه‌گانه رایت میلز (قدرت، اقتدار، نفوذ) پرداخته شد. در آنجا نشان داده شد که چگونه برخی از کنشگران فرهنگی – از هنرمندان و نویسندگان گرفته تا چهره‌های رسانه‌ای و قهرمانان ملی – از رهگذر خلق معنا، احساس و هویت، به جای تکیه بر زور یا ثروت، واجد نوعی قدرت نرم و تأثیرگذاری نمادین در جامعه می‌شوند.

 

در امتداد همان بحث نظری، اکنون قصد داریم با نگاهی ژرف‌تر و کاربردی‌تر، این چارچوب مفهومی را بر یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی معاصر یعنی موج کره‌ای (Hallyu) و به‌ویژه فرهنگ کی‌پاپ (K-pop) تطبیق دهیم. این پدیده، به‌ویژه در میان نسل جوان، نمود روشنی از ظهور نخبگان نمادینی است که از طریق رسانه، موسیقی، سبک زندگی، و بازنمایی نمادین ارزش‌ها و احساسات، به صورت جهانی اثرگذار شده‌اند.

 

 

 

در نظریه گی روشه، «نخبگان نمادین» یا «نخبگان سمبولیک»، کسانی‌اند که قدرت و اثرگذاری خود را نه از طریق ساختار‌های رسمی سیاسی، اقتصادی یا دینی، بلکه از راه خلق یا بازنمایی نماد‌های فرهنگی، عاطفی و هویتی به دست می‌آورند. آنان به واسطه اینکه معانی خاصی را برای گروه‌های اجتماعی نمایندگی می‌کنند، مورد شناسایی، پیروی و حتی تقلید قرار می‌گیرند. در این میان، جوانان و نوجوانان بیشترین آمادگی را برای پذیرش چنین نخبگانی دارند، چراکه در مرحله شکل‌گیری هویت و در جست‌وجوی معنا، مرجع، شور و شوریدگی هستند.

 

این چارچوب نظری به‌روشنی در تحلیل پدیده موج کره‌ای (Hallyu) و فرهنگ کی‌پاپ (K-Pop) قابل تطبیق است. هنرمندان این حوزه، به‌ویژه اعضای گروه‌هایی، چون BTS، EXO، BLACKPINK، Stray Kids و Aespa، نقش نمادین بسیار گسترده‌ای در ذهن و زندگی مخاطبان، به‌ویژه نسل Z، ایفا می‌کنند. تحلیل این موقعیت از چند زاویه قابل بررسی است:

 

 

ستارگان کی‌پاپ، برای مخاطبان خود – که اغلب نوجوانان و جوانان هستند – نماد‌هایی زنده از جوانی، زیبایی، انرژی، اشتیاق، امید به آینده، موفقیت و فردیت محسوب می‌شوند. آنها با ظاهری مدرن، رفتار‌هایی پرجنب‌وجوش و بیانی شاداب، فضای ذهنی نسل جدید را از خمودگی و بی‌معنایی روزمره جدا می‌کنند و تصاویری آرمانی از آنچه «می‌توان بود» ارائه می‌دهند.

 

چرا که ستارگان کی‌پاپ، از مسیر‌های دشوار کارآموزی، فقر، تمرین شدید و گمنامی، به شهرت جهانی دست یافته‌اند و این مسیر، در نظر نوجوانان، نوعی روایت نجات محسوب می‌شود. در نتیجه، آنها قهرمان‌اند و هم الگوی موفقیت؛ هم زیبا و مقتدرند، هم دردکشیده و زمینی. این تلفیق، موجب شکل‌گیری رابطه‌ای عاطفی و الگوپذیر با آنها می‌شود که دقیقاً کارکرد نخبگان نمادین را دارد: الهام‌بخشی، هم‌ذات‌پنداری، و جهت‌دهی ارزشی.

 

 

که به‌صورت طبیعی و در ادامه مطابق با کارکرد گروه های سمبولیک، به پیامد مهم زیر نیز انجامیده است:

 

• مهندسی روانی امید و التیام نسلی آسیب‌دیده

 

 

 

یکی از مؤلفه‌های اساسی در نفوذ نمادین کی‌پاپ،  سنت‌گریزی هنری و بازتعریف مرز‌های اجتماعی، فرهنگی و جنسیتی است؛ فرایندی که نه از طریق شعار‌های ایدئولوژیک، بلکه از مسیر‌های زیباشناختی، بیانی و اجرایی پی گرفته می‌شود. در جهان کی‌پاپ، هنرمندان با بهره‌گیری از بدن، لباس، گریم، رقص و لحن احساسی، کلیشه‌های تاریخی درباره جنسیت، زیبایی، قدرت و نقش‌های اجتماعی را به چالش می‌کشند و فرم تازه‌ای از روایت فرهنگی را شکل می‌دهند.

 

به طور خلاصه برخی از این سنت شکنی ها اشاره می‌شود:

از دیگر ویژگی‌های نخبگان نمادین در نظریه گی روشه،  توانمندی در تولید مناسک نوین اجتماعی است؛ فرآیندی که در آن، جامعه مخاطب از رهگذر تکرار آیین‌ها،  معنا، تعلق و تقدس را بازتولید می‌کند. فندوم‌های کی‌پاپ، مصداق بارز چنین فرآیندی‌اند. این اجتماعات مجازی - واقعی، با طراحی شعارها، رنگ‌های نمادین، نماد‌های گرافیکی، و مناسک ویژه‌، نوعی آیین‌سازی جمعی پدید آورده‌اند.

 

در اینجا،  هنرمند نمادین نه فقط چهره‌ای محبوب، بلکه چهره‌ای شبه‌قدسی است که در دل جامعه‌ای آیینی قرار دارد. این مناسک، احساس وحدت، وفاداری و تعهد جمعی را تقویت می‌کند و همان کارکردی را ایفا می‌کند که پیش‌تر، نهاد‌های دینی یا سنت‌های قومی در جامعه داشتند.

 

به‌بیان دقیق‌تر، فندوم کی‌پاپی نمونه‌ای نو از جوامع تخیلی است؛ جوامعی که نه بر اساس جغرافیا یا نژاد، بلکه بر اساس عاطفه، نماد و آیین شکل می‌گیرند. در این فضا، مرجعیت سنتی فرومی‌پاشد و جای خود را به مرجعیت زیبایی‌شناختی و عاطفی‌ می‌دهد؛ همان‌گونه که روشه آن را یکی از شاخصه‌های مهم دوران معاصر می‌داند.

 

پدیده کی‌پاپ، به‌عنوان یکی از بارزترین جلوه‌های موج کره‌ای، نمونه‌ای ساختاریافته از شکل‌گیری نخبگان نمادین فرهنگی در عصر رسانه‌های شبکه‌ای است. هنرمندان این جریان، نه فقط ستاره‌های موسیقی، بلکه سازندگان هویت و احساس تعلق جهانی هستند. آنها از طریق نمادسازی عاطفی، تخیل جمعی نوجوانان را تسخیر کرده‌اند و مرز‌های سنتی قدرت را پشت سر گذاشته‌اند و دیگر پدیده‌ کی‌پاپ، صرفاً یک سرگرمی یا ژانر موسیقایی نیست، بلکه نمونه‌ای چندلایه از نخبگان نمادین جهانی‌شده است که در هم‌تنیدگی میان فرهنگ، رسانه، سرمایه، عاطفه، هویت و قدرت نرم، نقش‌آفرینی می‌کند. آنها در لایه‌های سطحی (ظاهر، موسیقی، رقص) و لایه‌های عمیق (روان، اجتماع، هویت، کنش‌گری، معنا) نفوذ دارند که منجر به اثرگذاری شدید در مخاطبین خود می‌شود.