ضرورت توجه به اصول اسلامی در اجرای امر به معروف و نهی از منکر

حجت الاسلام والمسلمین هاشم هاشم زاده هریسی، نماینده مردم آذربایجان‌شرقی در مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، به واکاوی مفهوم حقیقی امر به معروف و نهی از منکر به عنوان مهم ترین کلیدواژه حماسه حسینی و بدفهمی هایی که می تواند چهره این اصل را در جامعه مخدوش کند، پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: یکی از انگیزه ها و اهداف عالی نهضت امام حسین(ع) و البته یکی از عناصر برجسته تعالیم و آموزه های آن، احیای سنت مقدس امر به معروف و نهی از منکر است، به طوری که آن حضرت بارها و در مناسبت های مختلف بر این امر تصریح، تأکید و برجسته سازی کرده است و حتی در وصیت نامه خود آن را به صورت یک منشور جهانی درآورده است.

نماینده خبرگان رهبری افزود: حضرت سیدالشهدا(ع) می فرماید؛ ارید ان آمر بالمعروف ... من عزم راسخ دارم با قیام علیه حکومت طاغوتی یزید که همان امر به معروف و نهی از منکر است، سنت جدم را در این فریضه الهی احیا و اقامه نمایم و آن را در جامعه اسلامی نهادینه و فرهنگ سازی کنم.

این فقیه و حقوق‌دان برجسته کشور گفت: آن حضرت در آغاز نهضت بعد از زیارت و وداع با قبر جدش رسول خدا(ص) و قبل از حرکت از مدینه به سوی مکه و کربلا، انگیزه خود را در این قیام به صراحت و برجسته اعلام می کند و می فرماید؛ اللهم انی اُحبّ المعروف و انکر المنکر، خداوندا تو خود می دانی که من معروف را بسیار دوست می دارم و عاشق آن هستم و از منکر بیزارم، قیام و حرکت می کنم تا معروف را احیا و منکر را از دامن جامعه اسلامی بزدایم.

وی افزود: شایسته است نهضت حسینی، نهضت امر به معروف و دهه محرم را دهه امر به معروف و ماه محرم را ماه امر به معروف بنامیم، زیرا این دو فریضه الهی، هدف جامعه امام حسین (ع) است و همه اهداف نهضت امام حسین (ع) در این دو مسأله خلاصه می شود. در واقع همه خوبی ها و زیبایی ها که امام می خواهد آن ها را در جامعه اسلامی احیا و فرهنگ سازی کند و هم بدی ها، زشتی ها و بدعت ها که می خواهد از جامعه اسلامی بزداید در این دو جمله و در این دو فریضه گنجانده شده است.

حجت الاسلام والمسلمین هریسی ادامه داد: متأسفانه این دو فریضه الهی در جامعه کمرنگ و بی رونق است، آن مقدار هم که وجود دارد بسیاری از آن ها با روش های اسلامی انجام نمی گیرد، به عبارت دیگر فرهنگ انجام این فریضه الهی نهادینه نشده است، متأسفانه انجام این فریضه محدود و در موارد کوچک است و هنوز تذکر لسانی به گناهان کبیره نرسیده است.

وی خاطرنشان کرد: حقیقت امر به معروف و نهی از منکر آثار و برکات و اهداف آن تبیین و فرهنگ سازی نشده است، گاهی هم با سیاست آمیخته شده و مورد سوء استفاده و ابزار دست سیاست‌بازان قرار می گیرد، اگر فریضه امر به معروف و نهی از منکر با روش صحیح اسلامی و اخلاقی و با شرایط خاص خود که در اسلام و فقه اسلامی ذکر شده است انجام گیرید نه تنها با روزگار مدرنیته امروز و جامعه مدرن و مدنی منافات و ناسازگاری ندارد بلکه خود آن، یک عمل انسانی، پسندیده و یک سنت متعالی و مترقی است و نشانه جامعه متمدن و مدرن و آزاد است.

نماینده خبرگان رهبری ادامه داد: اگر اشکال باشد در روش ها و در نحوه اجرا و در شکل و قالب اجرای آن است. امر به معروف و نهی از منکر دو نوع است و دو مرحله دارد اولی امر به معروف عملی و دومی امر به معروف گفتاری، نُصح و خیرخواهی است؛ نوع اول به عهده نهادهای حکومتی از قبیل قوه قضائیه، نیروی انتظامی، ستادهای امر به معروف و نهی از منکر و مراکز نظارتی، امنیتی و حراستی است.

وی افزود: اگر همین مراکز و نهادها، با اصول علمی و فنی و برنامه ریزی های صحیح و اجرای قوی و مناسب فعالیت کنند، کافی است و اگر نتوانند؛ ایجاد مراکز دیگر یا تشکیل یک وزارتخانه مستقل هم معجزه نخواهد کرد، فقط هزینه ای بر هزینه ها و مشکلی بر مشکلات خواهد افزود.

نماینده خبرگان رهبری افزود: نوع دوم امر به معروف یعنی امر به معروف گفتاری، نُصح و خیرخواهی همان نظارت ملی و عمومی است، امر به معروف همگانی است که از حد حرف، نصیحت و گفتار مؤدبانه، خیرخواهانه، دوستانه و عالمانه تجاوز نمی کند تا موجب تداخل در امور و نقض تفکیک وظایف و مسؤولیت ها شود و با روزگار و جامعه مدرنیته ناسازگار باشد.

وی تصریح کرد: آنچه در این نوع از امر به معروف لازم و ضروری است؛ رعایت شرایط، مراحل و مسایل فقهی، اخلاقی و قانونی آن است که اولاً افراد عالم بر مسایل و آشنا با معروف و منکر، افتاده، اثرگذار، موجه و با اخلاق این مسؤولیت را به عهده بگیرند نه هر کسی. ثانیاً احتمال تأثیر وجود داشته باشد. اگر کسی بداند که تأثیر ندارد تکلیف ساقط می شود و اگر موجب اصرار، لجاجت و دهن کجی باشد در این صورت امر به معروف حرام خواهد بود.

حجت الاسلام والمسلمین هریسی ادامه داد: سوم این‌که کوچک ترین احتمال ضرر و مفسده به خود و دیگران وجود نداشته باشد و چهارم با نرمی، مهربانی، ناصحانه و دوستانه و با روش و آداب اسلامی وبا اخلاق و ادب انجام گیرد. عامل دیگر؛ اگر طرف مقابل قبول نکرد با کرامت بزرگواری عبور کند و از آن بگذرد چنانچه در روایت معتبر "وسایل الشیعه" آمده است که حضرت امام صادق (ع) با آن مقام امامت کسی را نهی منکر نمود، او قبول نکرد امام سرش را به نشانه تأسف تکان داد راه خود را پبش گرفت و رفت.

وی افزود:  آمران به معروف و ناهیان منکر ستادی و نهادی پیوسته باید به وسیله عالمان وارسته و افراد معتدل و آگاه به مسایل فقهی شرعی و اخلاقی آموزش داده شوند و تذکرات لازم به آنها داده شود و مورد نظارت و مراقبت دقیق قرار گیرند. از اشتباهات، انحرافات، لغزش ها و تندروی ها کاملا پیشگیری شود و از ورود افراد تندرو و افراطی در مدیریت و اجرایی این فریضه زیبا و مقدس الهی شدیداً جلوگیری کرد وگرنه خود منشأ گناهان کبیره و منکرات بزرگ و آثار سوء زیادی خواهد بود./935/ت303/ب4