نقش‌های متعدد روحانیان در دفاع مقدس/ اقامه دین نیاز به کار تشکیلاتی دارد
حجت‌الاسلام مهدی امیدی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ضمن گرامیداشت بیست و نهمین سالگرد شهادت آیت‌الله محلاتی که به عنوان روز «روحانیت و دفاع مقدس» نام گذاری شده است، به تبیین مسیری که حوزه علمیه باید طی کنند و نقش روحانیت در دوران هشت سال دفاع مقدس پرداخت.
اهداف سه گانه دین داری
وی در ابتدای سخنان خود گفت: خداوند متعال در آیه شریفه «لولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم» دو وظیفه را از طلاب خواستار می‌شود؛ نخست این‌که در عرصه تفقه، فهم عمیق نسبت به دین پیدا کند که این جنبه معرفتی دارد و دیگر این‌که به نزد قوم خود بازگشته و آنان را انذار دهد که این نیز جنبه عملی دارد.
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار داشت: بر اساس آیه فوق، هدف از طلب علم در اسلام، تفقه و سپس انذار است اما هدفی بالاتر از این هم در قرآن وجود دارد و آن هدف اقامه دین است همان‌طور که از آیه شریفه «و یکون الدین کله لله» برداشت می‌شود که قرار است، دین برای خدا باشد و در جامعه اقامه شود.
وی خاطرنشان کرد: برای اجرای دین در جامعه نیاز است که عده‌ای ورود جدی پیدا کرده و در عرصه سیاسی و اجتماعی دخالت کنند؛ همان‌طور که آیه شریفه «لولا ینهاهم الربانیون والأحبار عن قولهم الإثم وأکلهم السحت لبئس ما کانوا یصنعون» می‌فرماید، چرا علمای ربانی نسبت به سخنان گناه آلود و حرام خواری‌هایی که در جامعه اتفاق می‌افتد، عکس العملی نشان نداده و آنان را نهی نمی‌کنند؟ کار بسیار بدی انجام می‌دهند.
قیام‌های سه گانه در دین
حجت‌الاسلام امیدی با اشاره به اهداف والای اسلام که عالمان دینی باید از آن آگاه باشند، خاطرنشان کرد: قیام لله و قیام بالله و قیام فی الله از اقامه دین نیز در اسلام مهم تر است.
وی اضافه کرد: آیه شریفه «قوموا للّه قانتین» اشاره به قیام لله دارد که از مؤمنان می‌خواهد تا خالصانه در راه خدا بپا خیزند و تمام اعمال از جمله درس، تبلیغ و کارهایشان را برای خدا انجام دهند.
مدیر فرهنگ نامه فلسفه سیاسی دایره المعارف علوم عقلی مؤسسه امام خمینی(ره) افزود: همچنین بر اساس آیه شریفه «أَلَیسَ اللهُ بِکَافٍ عَبدَهُ» که اشاره به قیام بالله دارد، مؤمنان می‌بایست برای کمک خواستن در مشکلات و امور زندگی، تنها به خدا تکیه کنند چراکه هیچ چیز وجود ندارد مگر این‌که در ید قدرت پروردگار متعال است.
وی تصریح کرد: قیام فی الله از آیه شریفه «وَالَّذینَ جاهَدُوا فینا، لَنَهدیَنَّهُمْ سُبُلَنا» برداشت می‌شود و مؤمنان می‌بایست برای انجام این قیام، در راه خدا با جان و اموال خود به مبارزه با دشمنان بپردازند.
لزوم وجود تشکیلات برای سازماندهی مباحث معرفتی طلاب
حجت‌الاسلام امیدی با بیان این‌که قیام و اقامه دین در جنبه معرفتی و عملیاتی نیازمند تشکیلات است، گفت: این‌که قرار است، طائفه‌ای برای تفقه دین اقدام کنند، نیاز به تشکیلاتی منسجم دارد تا مباحث معرفتی طلاب را سازمان دهی کند.
وی اضافه کرد: امروز حوزه‌های علمیه در بحث سازماندهی، نقص بسیاری دارند؛ طلاب هنگام ورود به حوزه می‌دانند از کجا شروع می‌کنند اما خروجی آن برایشان مبهم است و نمی‌دانند به کجا خواهند رفت.
ضعف حوزه علمیه در ساماندهی تبلیغی
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) عنوان کرد: همان‌طور که در جنبه معرفتی نیازمند تشکیلات هستیم، در جنبه عملیاتی نیز باید تشکیلاتی وجود داشته باشد تا اقدامات عملی طلاب که همان تبلیغ و انذار است، سازماندهی شود.
وی با بیان این‌که سازمان تبلیغات حوزه علمیه به صورت فشل عمل می‌کند، تصریح کرد: حوزه علمیه باید به گونه‌ای سازماندهی تبلیغی داشته باشد تا در مباحث تخصصی گوناگونی همچون روانشانسی، سیاست و اقتصاد اسلامی، متخصصین حوزوی را به دانشگاه‌ها و مراکز علمی اعزام کرده و از سایر تخصص‌های طلاب نیز در جای خود استفاده کند.
حجت‌الاسلام امیدی تأکید کرد: این‌که نهادهای تبلیغی حوزه علمیه در مناسبت‌های خاص اعلام فراخوان زده و تنها طلاب مبلغی که اعلام آمادگی می‌کنند را بدون سطح بندی لازم به مناطق و روستاها اعزام می‌کنند، قدمی هم در عمل به رسالت خود برنداشته اند.
تشکیلات تبلیغاتی حوزه، راهبردی و استراتژیک باشد
وی تصریح کرد: تشکیلات تبلیغاتی حوزه باید هدف دار، راهبردی و دارای استراتژی بلند مدت باشد تا سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی را مدنظر قرار داده و برای آن برنامه ریزی کند.
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) افزود: چنانچه تشکیلات تبلیغاتی حوزه نیرو کم دارد، لازم است دانشکده تبلیغات تشکیل داده تا مباحث اسلام و شبهات مطرح علیه اسلام را به صورت سازمان یافته پاسخ بگوید.
حجت‌الاسلام امیدی با تأکید بر این‌که تشکیلات حوزوی در بعد معرفتی و عملیاتی بسیار فشل و ضعیف عمل می‌کند، گفت: امروز جوانان زیادی با دغدغه بسیار عالی وارد حوزه می‌شوند، اما به سبب این‌که عمق استراتژیک نسبت به مسائل دینی در حوزه وجود نداشت، استعدادهایشان به هرز می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: در تاریخ روحانیت افرادی همچون شهید آیت الله مفتح وجود داشتند که تشکیلاتی فکر کرده و تشکیلاتی اقدام کردند؛ افکار عمیق این شهید سبب شد تا در حالی که مجتهد مسلم بود و کتابی هم در شرح اسفار نوشته بود، اما برای حرکت دادن مردم جهت قیام، تشکیلاتی را در دانشگاه و میان دانش آموزان به راه بیاندازد؛ همین سبب کمک بسیاری برای پیشبرد اهداف انقلاب شد.
اقامه دین باید تشکیلاتی پیش برود/ حوزه علمیه از فردی عمل کردن بپرهیزد
مدیر فرهنگ نامه فلسفه سیاسی دایره المعارف علوم عقلی مؤسسه امام خمینی(ره) با تأکید بر این‌که حوزه علمیه در عرصه اقامه دین به کارهای تشکیلاتی و مباحث اجتماعی توجهی نمی‌کند، عنوان کرد: اغلب کارها در حوزه به صورت فردی انجام می‌شود در حالی که اقامه دین در جامعه نیازمند کار محکم و قوی است.
وی با بیان این‌که تشکیلات جزوی از ضروریات کار ما در عرصه معرفتی و عملیاتی است، گفت: کسانی که بخواهند در این عرصه وارد شوند، بسیار کم هستند اما برخی از شخصیت‌هایی هم که وارد عرصه تشکیلاتی می‌شوند، هدف را فراموش کرده پس از چندین سال صاحب منصب بودن، جز فعالیت‌های سطحی، کار عمیق و اثرگذاری برای آینده حوزه انجام نمی‌دهند.
حوزه علمیه همراه با انقلاب پیش برود/ به نیروهای جوان وسعت عمل داده شود
حجت‌الاسلام امیدی با بیان این‌که حوزه علمیه باید قدم به قدم همراه با انقلاب پیش برود، تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که حوزه‌های علمیه، شبهه‌ها را قبل از این‌که عملی شوند، باید پاسخ دهند.
وی تأکید کرد: حوزه علمیه باید همچون رادار عمل کرده و به صورت لحظه‌ای از ورود هرگونه شبهه‌ای نسبت به دین و نظام اسلامی مطلع شده و برای آن پاسخی آماده کند.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان این‌که حوزه علمیه می‌بایست مدام به سوی تحول حرکت کرده و در این راستا به نیروهای جوان وسعت عمل بدهد، اظهار داشت: حوزه‌ای که باید جلوتر از انقلاب حرکت کند، امروزه حتی اهداف انقلاب هم روی دستش مانده و در برخی موارد عقب گرد داشته است.
دسته بندی علما نسبت به جهاد و دفاع مقدس/ دسته اول؛ علمای عامل
حجت‌الاسلام امیدی با بیان این‌که در دوران جنگ سه دسته عالم و روحانی وجود داشت، خاطرنشان کرد: یک دسته از روحانیان، عالم عامل بودند و افزون بر این‌که مردم را به تشویق به حضور در جبهه‌های جنگ می‌کردند، خود نیز به صورت جدی وارد بر عرصه جهاد شده و به دفاع می‌پرداختند.
نقش‌های تأثیرگذار روحانیان در ایام دفاع مقدس
وی با بیان این‌که علمای عاملی که در عرصه جهاد و دفاع مقدس وارد شدند، چند نقش بزرگ در جامعه ایفا کردند، گفت: حضرت امام خمینی(ره) درباره روحانیان و طلابی که وارد جبهه شدند، تعبیرات بسیار بالا و بلندی را به کار بردند و می‌گفتند راهی که طی کردن آن صدها سال زمان می‌برد را شما یک شبه طی کردید.
ترویج روحیه جهادی
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به نقش‌های متعددی که علمای حاضر در عرصه جبهه و جهاد ایفا کردند، ابراز کرد: نخستین نقش آنان ترویج روحیه جهاد و تشویق جوانان برای حضور در جبهه و دفاع مقدس بود.
تبلیغ دینی برای جهت دهی به اندیشه‌ها
وی ادامه داد: این دسته از علما، افزون بر جهاد به تبلیغ دینی خود نیز می‌پرداختند و و مباحث اسلام را آن‌گونه که حقیقت داشت، برای مردم عرضه می‌کردند؛ همین سبب شد تا افکار و اندیشه‌ها را به سوی اسلام متوجه کرده و بسیاری از افرادی که دغدغه نسبت به مباحث سیاسی اسلام نداشتند را با تبلبغ خودشان جهت دهی کنند.
تربیت نیروهای جبهه
مدیر فرهنگ نامه فلسفه سیاسی دایره المعارف علوم عقلی مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: سومین نقشی که عالمان حاضر در جبهه‌ها ایفا می‌کردند، مربی گری و تربیت نیروهای جبهه بود؛ تا حدی که فرماندهان متعددی که در عرصه جهاد فعالیت داشتند، تحت تعلیم عالمان روحانی بودند.
تعلیم رزمندگان
وی اضافه کرد: معلم بودن یکی از نقش‌هایی بود که عالمان عامل در ایام دفاع مقدس انجام می‌دادند و در این راستا، قرآن، حدیث و معارف اسلامی را به رزمندگان می‌آموختند.
ایثارگری نسبت به رزمندگان
حجت‌الاسلام امیدی با بیان این‌که ایثارگری از دیگر نقش‌های روحانیان در جبهه بود، عنوان کرد: علمایی که در جبهه حضور می‌یافتند، از اموال و بسیاری از نیازهای خود می‌گذشتند تا کمکی به رزمندگان بکنند چراکه خود را در جایگاه پدر نسبت به آنان می‌دیدند.
جهاد در عرصه عمل
وی یادآور شد: یکی دیگر از نقش‌های بسیاری که علما در ایام دفاع مقدس ایفا کردند، جهاد برای دفاع از نظام اسلامی بود؛ این دسته از عالمان دینی در عرصه عمل از بسیجی تک تیر انداز تا فرمانده پیشتاز خوش درخشیدند.
پیشوایی و رهبری
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به دیگر نقش‌های مهمی که علما و روحانیان در ایام دفاع مقدس داشتند، گفت: پیشوایی و رهبری از مهم‌ترین نقش‌های آنان بود و چه در منطقه و مسجد خود و چه در جبهه‌های جنگ به خوبی مردم و رزمندگان را رهبری می‌کردند.
دسته دوم از عالمان؛ حامیان علم و عمل
وی با بیان این‌که دومین دسته از علما نسبت به جهاد و دفاع مقدس، حامیان علم و عمل بودند، افزود: این دسته از علما با این‌که خود در پشت جبهه به سر می‌بردند، اما از کسانی که وارد بر عرصه جبهه و جنگ می‌شدند، حمایت می‌کردند.
حجت‌الاسلام امیدی افزود: هرچند که این دسته از علما خود قادر به حضور در میدان جهاد نبودند، اما کسی را به دلیل عزیمتش به جبهه‌ها، تمسخر نمی‌کردند که برای فرار از درس به جبهه رفته است.
مبارزه فکری عقیدتی
وی با اشاره به نقش تأثیرگذار عالمان حامی علم و عمل در ایام دفاع مقدس تصریح کرد: این دسته از علما برای رزمندگان در جبهه‌ها امکانات تامین می کردند و در این راستا با کسانی که علیه نظام و روحانیت شبهه پراکنی می‌کردند، مبارزه فکری عقیدتی داشتند.
تربیت نیروی انسانی
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: علمای حامی علم و عمل کار خود را بر تربیت نیروی انسانی منسجم می‌کردند؛ زیرا می‌فهمیدند که عالم بودن تنها به اهل مطالعه بودن نیست بلکه در مقام علم باید هرجا که نیاز است وارد بر عرصه شد.
جهاد در جبهه‌های جنگ
وی با تأکید بر این‌که این دسته از علما همواره جنبه حمایتی از جهاد و دفاع مقدس را داشتند، خاطرنشان کرد: حامیان علم و عمل به محض این‌که فرصتی پیدا می‌کردند و شرایطشان محیا می‌شد، خود نیز وارد بر عرصه جهاد در جبهه‌ها می‌شدند.
دسته سوم؛ روحانیانی که مانع خیر و حضور طلاب در جبهه‌ها می‌شدند
حجت‌الاسلام امیدی با اشاره به دسته سوم علما نسبت به دفاع مقدس اظهار داشت: افرادی در میان روحانیان وجود داشتند که مانع خیر شده و نه تنها نمی‌گذاشتند که متدینان و مخلصان برای جهاد و دفاع وارد جبهه شوند، بلکه طلاب رزمنده را تحقیر می کردند که شما همگی بی سوادید.
وی اضافه کرد: این دسته از علما جهاد در جبهه‌ها را کار بی سوادها می‌دانستند و طلبه‌ای که به جبهه می‌رفت را از مدرسه علمیه اخراج کرده و مانع بازگشت وی به حوزه می‌شدند؛ البته برخی از روحانیانی که طلاب مجاهد را اخراج می‌کردند، هنوز هم در حوزه‌های علمیه مسؤولیت دارند.
مسؤولیت داشتن نابجای روحانیان نالایق
مدیر فرهنگ نامه فلسفه سیاسی دایره المعارف علوم عقلی مؤسسه امام خمینی(ره) تأکید کرد: این عده از روحانیان به میراث صامت اکتفا می‌کردند و امام ناطق را تنها گذاشتند؛ فکر می‌کردند همین میراث صامت کفایت می‌کند و نیازی نیست به ندای امام ناطق پاسخ دهند.
وی عنوان کرد: متأسفانه برخی از روحانیانی که در زمان جنگ روی از ندای امام ناطق می‌گرداندند، پس از گذشت زمان، مقامات بالایی در حوزه علمیه کسب کردند؛ این‌ها در مواقع خطر نخواهند توانست که از حوزه‌های علمیه دفاع کنند و حتی امکان دارد کاری کنند که حوزویان هم نتوانند به وظایف خود در مواقع خطر عمل کنند.
سخن پایانی
حجت‌الاسلام امیدی با بیان این‌که حوزه‌های علمیه در بحث معرفتی و عملیاتی به شدت نیازمند تشکیلات مناسب و قوی است، عنوان کرد: تشکیلات معرفتی باید به گونه‌ای باشد که شروع راه طلبگی و پایان مسیر را برای طلاب به خوبی روشن و معین کند.
وی یادآور شد: در حیطه عملیاتی هم باید بر اساس استعدادها و توانمندی‌های طلاب، باید از آنان استفاده و در سطوح مختلف از ایشان بهره برده شود.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در پایان گفت: طلاب می‌بایست با قیام برای خدا، به کمک خدا و در راه خدا داشته باشند تا هدف بزرگ اقامه دین را به منصه ظهور برسانند./997/ز503/ف