در نشست مبانی دینی و سیاست‌گذاری موسیقی مطرح شد؛(بخش دوم)
نارضایتی ارجمند از شیوه برگزاری کنسرت‌ها/در شورای موسیقی، متخصص دینی نداریم
خبرگزاری رسا - پیروز ارجمند با پاسخ به این سؤال که سیاست‌گذاری‌های هنری در وزارت ارشاد و حوزه موسیقی چگونه با مبانی دینی و فقهی منطبق می‌شود، دغدغه مراجع تقلید را در این زمینه به حق دانست و یادآور شد در شورای موسیقی فقیه و متخصص دینی وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، در بخش نخست نشست کاربردی موسیقی، مبانی دینی و سیاست‌گذاری، پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستار ترسیم چشم‌انداز موسیقی کشور شد و در پاسخ به این سؤال که سیاست‌گذاری‌های هنری در وزارت ارشاد و حوزه موسیقی چگونه با مبانی دینی و فقهی منطبق می‌شود با بیان این‌که صدا و سیما در عرصه توزیع موسیقی نقش بسیار تأثیرگذارتر از وزارت ارشاد دارد، توپ را به زمین رسانه ملی انداخت.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از سخت‌ترین کارها در وزارت ارشاد را تشخیص معیارهای موسیقی عنوان کرد و گفت: چون ما خود در بحث سیاست‌گذاری موسیقی تولید کننده نیستیم و صرفا ناظر و ارزیاب هستیم آنچه تولید می‌شود براساس ارزشیابی بخش خصوصی تعیین سیاست می‌شود و نقش دفتر موسیقی وزارت ارشاد در این سیاست‌گذاری بسیار اندک است.
اما در بخش دوم این نشست علمی، محقق که در کسوت کارشناس مجری به ایراد سخن می‌پرداخت و جلسه را اداره می‌کرد، از ارجمند پرسید که شما سیاست‌گذاری را به شورای شعر و ترانه و شورای موسیقی معطوف کرده‌اید و عموم افراد شورای شعر و ترانه هم افراد انقلابی بوده‌اند اما نقش متخصصان حوزوی و متولیان امر دین در شورای موسیقی چیست که مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتراف کرد در شورای موسیقی فقیه و متخصص و عالم دینی وجود ندارد.
وی با بیان این‌که در شورای موسیقی مصادیقی برای موسیقی لهو و لعب شناخته می‌شود که آنها را شناسایی کرده و هر موسیقی که با آنها تناسب دارد مانند موسیقی لوس آنجلسی، لهو و لعب به شمار می‌رود، گفت: 1700 موسیقی را تحلیل کردیم تا مصادیق مورد نظر مشخص شود؛ به عنوان نمونه یک قطعه موسیقی را در اختیار شش کارشناس قرار دادیم اما نظرات مختلفی ارائه شد.
مصادیق موسیقی حلال کم گفته شده است
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به دیدگاه‌های ایدئولوژیکی که درباره موسیقی در دنیا ارائه می‌شود، بر نشانه‌شناسی سبک‌های مختلف موسیقی غربی همچون متال تأکید کرد و افزود: اگر مانیفست در سبک متال از نظر علائم، نوع موسیقی و شعری که دارد نشانه‌شناسی و برای مردم تبیین شود، وقتی کنسرت آن در ایران برگزار شود هیچ اتفاقی نمی‌افتد چراکه براساس دیدگاه‌هایی که از قبل به افراد داده شده، نسبت به خطرات این نوع موسیقی آگاه شده‌اند.
وی با بیان این‌که غذا به واسطه مواد غذایی سالم، سالم می‌شود، اما طبخ آن متفاوت است، ادامه داد: شخصا به عنوان یک موسیقیدان که ریشه‌های مذهبی دارم و دغدغه دینی جزو کارم هست، می‌گویم که اگر امروز یک اثر موسیقی را بررسی کنیم و بگوییم آیا مصداق لهو و لعب هست یا خیر، می‌بینیم که هم حضرت امام و هم حضرت آقا و بسیاری از فقها می‌گویند که این موسیقی مشکوک است؛ اما عموم مشکل آن است که مصداق نداریم و مصادیق موسیقی حلال کم گفته شده است.
ارجمند با اشاره به این‌که شورای موسیقی هرجا دچار مشکل می‌شود، برای بررسی و رفع آن از گروه مشاوران مذهبی استفاده می‌کند، گفت: حتی مصادیقی بوده که شورای شعر و شورای موسیقی آن را تأیید کرده‌اند اما من تأیید نکرده‌ام چون اعتقاد دارم که در نوع شعر باید سیاه‌نمایی نباشد؛ هر نوع توهین به افراد اعم از حقیقی و حقوقی به ویژه سران نظام کاملا ممنوع است، در عدم اعطای مجوز به شعرهایی که درباره عشق مثلثی و مسائل اروتیک سروده می‌شود، تأکید فراوان داریم.
وزارت ارشاد مؤثرترین نهاد در حوزه موسیقی نیست
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاحی نبی در تکمیل سخنان دکتر ارجمند اظهار داشت: حضور من در حوزه هنری و دفتر موسیقی وزارت ارشاد شبیه آن شروطی است که امام رضا(ع) در هنگام قبول ولیعهدی با مأمون خلیفه عباسی بست که من ولیعهد می‌شوم اما در عزل و نصب‌ها حضور پیدا نمی‌کنم.
وی با بیان این‌که دکتر ارجمند فرمودند وزارت ارشاد و دفتر موسیقی نهاد اصلی است، گفت: شاید اصلی‌ترین نهاد باشد اما مؤثرترین نهاد درباره موسیقی صدا و سیما است که تعداد مخاطبان و تولیداتش فوق‌العاده است و جالب این‌که به نظر می‌رسد این حساسیتی که روی وزارت ارشاد و دفتر موسیقی است و باید بیشتر هم باشد، در مورد صدا و سیما به مراتب باید بیشتر باشد در حالی که حساسیت کمتری دارد.
مشاور مذهبی مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: صدا و سیما مذاق موسیقیایی مردم را تغییر داده است و این ماجرا پس از دوران جنگ ذره ذره شروع و در ادامه جدی‌تر شد. حتی نسبت به حوزه هنری هم که سعی می‌کند تولیدات بی‌حاشیه و مطابق موازین داشته باشد باید حساسیت‌های لازم را داشت.
وی توجه کمتر مردم نسبت به موسیقی‌هایی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد را از یک سو اتفاقی مبارک خواند و از سوی دیگر گفت که این اتفاق جای تأمل و بررسی بیشتر دارد و به صرف کم و زیاد شدن نمی‌توان حکمی صادر کرد.
موانع استفاده از افراد دین‌شناس برطرف شود
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاحی نبی درباره شورای شعر و موسیقی هم گفت: یکی از لنگی‌های جدید در دفتر موسیقی در این دوره و دوره‌های قبل آن است که در شوراهای تخصصی چه در دفتر موسیقی، معاونت سینمایی و دیگر جاها متخصص دین نداریم. شاعرهای متدین و مقید در شورای شعر داریم اما متخصص‌های دین‌شناس نداریم. در حوزه هنری که به عنوان متولی حوزه هنری و انقلابی مطرح است نیز کارشناس و متخصص دین به هیچ عنوان وجود ندارد؛ مرکز هنرهای نمایشی وقتی یک نمایش را تأیید می‌کند و مجوز می‌دهد که مثلا جشنواره ماه برگزار شود، اصلا دین‌شناس وجود ندارد.
وی با بیان این‌که افراد متخصص و دین‌شناس در حوزه علمیه تربیت شده‌اند اما از آنها در شوراهای تخصصی استفاده نمی‌شود، تصریح کرد: در معاونت سینمایی وقتی یک فیلمنامه می‌خواهد تأیید شود ادبیاتی هست که در رابطه با فیلنامه نظر دهد اما دین‌شناس نداریم و تأکید می‌کنم که متدین با دین‌شناس متفاوت است و در این زمینه یک سری موانع وجود دارد.
این پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: بسیاری از کارشناسان حوزوی هستند که اگر به آنها پیشنهاد شود دست رد نمی‌زنند حتی من به دوستان پیشنهاد کردم و گفتم که اگر قرار است دوستان زیرمجموعه تشریف بیاورند و چنین کاری انجام شود هزینه مالی هم برای شما ندارد؛ اما در طول پنج شش سال هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاحی نبی با بیان این‌که بسیاری از ما ناخواسته می‌خواهیم خودمان محور باشیم و برداشت خودمان را از دین مطرح کنیم و اگر مسأله‌ای را دینی می‌دانیم بگوییم دینی است و اگر دینی نمی‌دانیم بگوییم دینی نیست، اظهار داشت: دین آن چیزی نیست که ما فکر می‌کنیم بلکه چیزی است که باید ما آنگونه فکر کنیم.
وی در تکمیل سخنان خود گفت: یک انسان متشرع که براساس تربیت دینی و خانواده به اینجا رسیده ذهنیتی دارد که شاید مطابق آیات و روایات و براساس تعریف قرآن و اهل بیت نباشد، شاید ما خودمان را خیلی متخصص می‌دانیم در حالی که شاید این تخصص را به خوبی نداشته باشیم.
مشاور مذهبی مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این‌که بیش از این‌که نگران فرم موسیقی باشیم باید نگران محتوا باشیم که آسیبش به مراتب بیشتر از فرم آن است، ابراز کرد: کمتر افرادی هستند که در حیطه خود اظهارنظر نکنند و در حوزه‌هایی که تخصص ندارند وارد نشوند؛ در شورای موسیقی دین‌شناسی که از موسیقی سررشته داشته باشد وجود ندارد.
معیار ورود دین‌شناسان به حوزه موسیقی مشخص شود
محقق در ادامه از حجت‌الاسلام والمسلمین بیات خواست که انطباق سیاست‌های هنری و دینی بحث فتوای رهبر معظم انقلاب را تبیین کند که وی با بیان این‌که به دنبال متهم، مجرم و مقصر نیستیم بلکه به دنبال کشف مسائل و موانع به صورت علمی و عینی هستیم تا آسیب‌ها و دغدغه‌ها را مشخص کنیم، پرسید: آیا معیارها، تعاریف و سنجه‌هایی که می‌تواند برای ورود دین‌شناسان در این حوزه به ما کمک کند صرف‌نظر از جنس کار و مقوله و سیال بودن و معیارها عملیاتی شده است.
وی گفت: باید شاخص‌ها و معیارها را به درستی تعریف کنیم و بپذیریم که نمی‌شود انتظار داشت که دقیقا این معیارها و سنجه‌ها همه جا کاربرد داشته و قابل تعمیم باشند؛ افرادی که وارد این عرصه میشوند باید یک ادبیات مشترکی نسبت به اهالی موسیقی داشته باشند، باید عناصر ثابت فرهنگ‌دهی را در حوزه باورها، ارزش‌ها و هنجارها به خوبی بشناسند و کوتاه نیایند.
مدیر گروه فرهنگ و هنر مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی با تأکید بر این‌که فراز و نشیب موقعیت‌ها ثابتات را تغییر نمی‌دهد اما در برابر مسائل فرعی که سیال هستند نه تنها نباید منعی ایجاد کنیم بلکه باید دست به تولید هم بزنیم تا از نظر مشروع پاسخ‌گوی جامعه باشیم، اظهار داشت: امام راحل در بحث در اختیار گذاشتن کتاب‌های مقدس در اختیار مشرکان و کفار فتوا دارند و می‌فرمایند این نظر که بگوییم قرآن و کتاب مقدس در اختیار کفار و مشرکان قرار نگیرد چون به آن توهین می‌کنند، خلاف مذاق شارع است چراکه مذاق شارع آن است که پیام الهی به همه برسد.
وی ادامه داد: شاید یک فرد بی‌ادب به مقدس‌ترین منابع ما توهین کند اما این مفسده اندک با آن مذاق شارع و آن مصداق کلانی که از همه دین به دست می‌آید باعث می‌شود که امام فتوا دهند نه تنها قرار دادن کتاب‌های مقدس در اختیار مشرکان حرام نیست بلکه مذاق شارع می‌گوید که باید اینها را در اختیار آنها قرار داد.
موقعیت مراجع در بحث موسیقی نباید متزلزل شود
حجت‌الاسلام والمسلمین بیات نقش اصول عملیه را در بحث فوق بسیار پررنگ توصیف و تصریح کرد: به هیچ‌وجه نباید دین را تضعیف و موقعیت مراجع را متزلزل کرد، درباره موضوع موسیقی کمتر فتوایی است که به صورت قید و مطلق مطرح شده باشد که این قیدها شامل تحریک با صوت و آهنگ نیز هست؛ اینجا باید بررسی شود که حد موجب تحریک چیست یا منظور از صوت و آهنگ چیست یا بحث مفسده بودن که باید دید چه کسی باید بحث مفسده را تشخیص دهد.
وی با بیان این‌که بسیاری از مسائل را نباید به عنوان مسلماتی گرفت که سبب شود بر چیزی تأکید کنیم که از ثابتات نیست و بگوییم که اصولا عناصر مختلفی در آن دخیل هستند که براساس آن عناصر به این حکم مسلم فقهی برسیم، گفت: این امر باعث یک نوع تنفر و ذهنیت می‌شود که با مذاق و بسیاری از اصولی کلی که در اسلام به آن معتقد هستیم تعارض دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سالک نیز در تکمیل سخنان مدیر گروه فرهنگ و هنر مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی، با بیان این‌که برخی می‌گویند ما اقسام موسیقی‌های مختلف را تولید کنیم تا مبادا جوانان به موسیقی‌های ابتذال گرایش پیدا کنند، خاطرنشان کرد: زمان انقلاب و جنگ آثار حماسی را که در روحیه مردم تأثیرگذار بود خود هنرمندان ایجاد کردند، منتهی پشتوانه اعتقادی آنان محکم شده بود.
باورها و مبانی دینی هنرمندان تقویت شود/ افزایش ارتباط حوزویان و اهالی هنر
وی ادامه داد: البته کار فقیه گفتن موازین کلی و خط قرمزها است اما تولیدکنندگان هنر باید خود متدین باشند؛ ما باید بر روی فرهنگ و اعتقادات هنرمندان کار کنیم. اگر در تولید آثار هنر تولید نفاق کنیم اثرش از ماهواره هم بدتر است. حوزه باید بر روی باورها و اعتقادات و مبانی دینی هنرمندان تأثیر بگذارد.
عضو مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی با اشاره به ارتباط این مرکز با برخی از چهره‌های سرشناس موسیقی، یادآور شد: آثار یک خواننده در ابتدای انقلاب تأثیرگذار است و انسان را به سمت معنویت و انقلاب می‌برد، اما آثار جدید همان خواننده در دوره کنونی اگر حرام نباشد مصداق لغو است و انسان را به غرض عقلایی دعوت نمی‌کند و برای انسان مؤمن هم باید از این لغو اعراض کرد.
وی با بیان این‌که باورهای دینی وقتی تضعیف شود اثر عقلایی و مورد تأیید شارع را به اثر لغو تبدیل می‌کند، بر ریشه‌یابی این‌که چرا هنر موسیقی این گونه شده و همان هنرمندانی که در اول انقلاب به مردم روحیه ایثار و حماسی می‌دادند و آثار انقلابی تولید می‌کردند اکنون چنین نشده‌اند، تأکید کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سالک افزود: تنها چیزی که می‌تواند بر روی این قضیه تأثیر بگذارد آن است که حوزویان ارتباط خود را با اهالی هنر بیشتر کنند تا بتوانند بر روی باورهای آنان تأثیر بگذارند؛ بستن موی دم اسبی توسط یک فرد، نشانه بی‌دینی نیست منتهی به سبب دوری و فاصله افتادن از عالم و مبانی دینی غفلتی در او ایجاد شده که با مبانی دینی فاصله گرفته است.
مبانی اسلام در عرصه موسیقی نادیده گرفته می‌شود
محقق که وقت جلسه را رو به پایان می‌دید، در این بخش نتوانست از دغدغه‌های خود درباره روند تولید و اعطای مجوز به کنسرت‌های موسیقی سخن نگوید، از این‌رو بحث نگرانی مراجع تقلید را در این‌باره پیش کشید و گفت: اخیرا شاهد انتقادهای جدی مراجع تقلید در عرصه موسیقی کشور و به مناسبت‌های مختلف بودیم که متأسفانه در رسانه‌ها به صورت دو پهلو و با شائبه مطرح شد.
وی تصریح کرد: به واقع اگر مقیدات شریعت به عنوان خط قرمز همه ما مطرح است، مراجع در سطح قابل توجهی ورود پیدا کرده و درباره وضعیت موسیقی کشور موضع‌گیری کرده‌اند. انتقاد مراجع و متولیان دین درباره تک‌خوانی و هم‌خوانی زنان است که مفسده‌هایی دارد؛ چرا برخی مدیران دولتی این رویکرد را پیگیری می‌کنند و منجر به چنین وضعیت منتقدانه‌ای میشوند.
کارشناس مجری این نشست با بیان این‌که نگاه حوزه و نگاه مرجعیت همواره بر مبنای نظارت اسلامی بوده است و به نظر می‌رسد در عرصه موسیقی این نگاه از سوی سیاست‌گذاران و متولیان امر در عمل نادیده گرفته می‌شود، اظهار داشت: فرم آنقدر رها شده که با یک موسیقی منزجر کننده و پست در کشور مواجه هستیم که حتی خود مردم هم آنها را پس می‌زنند.
وی با انتقاد شدید از وضعیت حاکم بر موسیقی کشور، خاطرنشان کرد: آیا واقعا قرار است ارشاد در این میانه تنها بحث بودجه را مطرح کند به این تصور که تنها این مشکل با بودجه حل می‌شود یا باید یک مسأله دیگری باشد؛ چرا این پیوند تعاملی بین دین‌شناسان و اهالی موسیقی به وجود نمی‌آید.
دغدغه مراجع محتوا باشد موسیقی را کنار می‌گذارم
دکتر ارجمند در پاسخ به سؤال نخست مجری نشست با بیان این‌که دغدغه مراجع ناظر بر شیوه برگزاری کنسرت‌ها است نه محتوای موسیقی، گفت: معتقدم از آنچه خدا به ما داده باید به نحو احسن استفاده کنیم نه آن را کنار بگذاریم؛ دغدغه مراجع ناظر بر شیوه برگزاری کنسرت‌ها است نه محتوای موسیقیکه اگر مراجع محتوای موسیقی را مدنظر قرار دهند، بنده موسیقی را کنار می‌گذارم.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید دوباره مبنی بر این‌که اگر مراجع تقلید محتوای موسیقی را مدنظر قرار دهند، موسیقی را کنار می‌گذارد، از شیوه برگزاری کنسرت‌ها ابراز نارضایتی کرد و افزود: بیشترین دغدغه درباره شیوه برگزاری کنسرت‌ها است، من هم به عنوان یک ناظر، موسیقیدان و مسلمان از شیوه برگزاری کنسرت‌ها راضی نیستیم.
جامعه موسیقی کشور وارد یک دلالی هنری شده است
وی از یک دلالی بزرگ در بخش موسیقی کشور خبر داد و گفت: هنرمندان سرشناس منتقد به حق دغدغه دارند اما جامعه‌ای که وارد یک دلالی هنری شده آفتی است که عزم کلی نظام را می‌طلبد تا من مدیر فرهنگی با رانت‌ها، دلال‌ها و کسانی که در عرصه فرهنگ تأثیرگذار هستند و اینجا حضور ندارند مقابله کنم؛ حتی در برخی جاها تهدید کرده‌ام که اگر نتوانم به عنوان مدیر اعمال قدرت کنم نامه سرگشاده می‌نویسم و دست‌های پنهان و فاسد اقتصادی در عرصه هنر و موسیقی را برملا می‌کنم تا قطع شود.
ارجمند با بیان این‌که به عنوان یک مدیر سال قبل ابلاغ کردم که پخش موسیقی در محیط‌های ورزشی ممنوع است، گفت: آنچنان بنده را تحت فشار گذاشتند و با لابی‌گری موسیقی‌دان‌ها که عمدتا سنتی و افرادی پرآوازه و تأثیرگذار بودند که بنده تصمیم گرفتم این ابلاغیه را لغو کنم.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: مدیرکل دفتر موسیقی تا دوره قبل هیچ کاره بود و دلالان موسیقی و کسانی که در عرصه بورس و دلار سرمایه‌گذار بودند، این عرصه را اداره می‌کردند که البته کوتاه کردن دست اینها کار ساده‌ای نیست.
مجوز ندهم لابی‌گری‌ها آغاز و فشارها افزایش می‌یابد
وی ابراز کرد: هنگامی که شورای شعر در دفتر موسیقی تشکیل می‌شد، دلالانی این شعرها را خرید و فروش می‌کردند و روزنامه همشهری هم ستونی به عنوان خرید و فروش شعر داشت و رانت ایجاد می‌کرد که سبب شد یک فضای ناسالم در موسیقی ایجاد شود.
ارجمند گفت: باید این روند را به تدریج اصلاح می‌کردم که اگر می‌خواستم جلوی آن را یک دفعه بگیریم مطمئنا نمی‌توانستم مقاومت کنم و این آسیب جدی است که بر نظام اداری وارد شده است؛ اگر به خواننده‌ای مجوز کنسرت ندهم و بگویم رفتار این فرد مناسب شئون نظام و کشور نیست، آنقدر به بنده فشار می‌آورند تا مجوز را صادر کنم.
وی با اشاره به این‌که از میراث دفتر موسیقی ارشاد به عنوان میراث مخروبه نام برده است که برخی هم با این طرز فکر مخالفت کرده‌اند، گفت: اثری که منتشر شد و به ناحق گفتند تک‌خوانی است هشت بار اصلاح شد و بازگشت تا جایی که درصد صدای مرد به زن 70 به 30 بود و حتی آقای صفار هرندی که شنیدند گفتند در دوره من اینقدر سخت‌گیری نمی‌شد که اکنون می‌شود.
برخی دلسوزان درباره موسیقی خلاف قانون عمل کردند
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاحی نبی در بخش پایانی سخنان خود با بیان این‌که تیپ مخاطبان کنسرت‌ها مربوط به دفتر موسیقی وزارت ارشاد این دولت یا آن دولت است یا مربوط به من فقیه و مدیر فرهنگی، گفت: هر کسی باید وظیفه خود را به خوبی انجام دهد؛ کار دفتر موسیقی کنترل شعر و موسیقی است اما تشخیص این‌که خواننده از نظر مشخصات خواننده خوبی است وظیفه دفتر موسیقی نیست بلکه وظیفه حراست است؛ ضعف‌هایی وجود دارد که باید مدنظر قرار گیرد.
وی با اشاره به موضع‌گیری مراجع و انتقادهایی که برخی دلسوزان نظام نسبت به موسیقی داشته‌اند، اظهار داشت: برخی افرادی که به نظر انسان‌های دلسوز هستند برای این‌که دلسوزی خود را اعمال کنند رسما خلاف قانون عمل کردند؛ آیا این امر از نظر جمهوری اسلامی پذیرفته شده است. چیزی شبیه شورش به راه انداختیم و با نیروی انتظامی درگیر شدیم تا فلان کنسرت کنسل شود.
مشاور مذهبی مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این‌که هنوز مراجع درباره موسیقی از خود صدای زن بگیر تا خوانندگی و سازها، اتفاق نظر ندارند، گفت: دفتر موسیقی وزارت ارشاد باید تحت نظر کدام مرجع تقلید و به کدامین فتوا عمل کند؛ آیا با فتوایی که همه را پوشش می‌دهد عمل کند یا به نظر رهبری عمل شود. این هم خود جای سؤال دارد.
وی افزود: مثلا درباره صدای زن به ویژه آلبومی که درباره آن حساسیت ایجاد شد نمی‌خواهم بگویم صدای زن نبود اما نسبت به آلبوم‌هایی که در دولت قبل تولید شد تفاوت بسیار بود که مشخص است، اگر در آلبوم اخیر 35 درصد صدای زن بود در آلبومی که قبلا تولید شد صدای مرد 5 درصد بود و گاهی به سختی شنیده می‌شود آن زمان چرا سکوت شد و الآن چرا این همه سخت‌گیری.
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاحی نبی ابراز کرد: آیا باید به فتوای آقای سیستانی که خوانندگی زن را فی نفسه حرام نمی‌داند و شرایطی دارد عمل شود یا براساس فتوایی که حرام می‌داند؛ بنابراین اتفاق نظر وجود ندارد و به نظر من باید تابع نظر رهبری باشد و طبیعی است که برخی مراجع موافق نباشند و البته راه‌حل این امر هم آن است که خود این مراجع و مقلدان آنها گوش نکنند اما نهادهای دولتی و شبه دولتی لازم نیست مجتهد باشد.
حساسیت مراجع نشانه پویایی و زنده بودن این نهاد است
حجت‌الاسلام والمسلمین بیات نیز که به عنوان کارشناس مسائل فقهی در این نشست حضور داشت در بخش پایانی سخنان خود با بیان این‌که براساس روایات مراجع تقلید و علما مرزبانان اعتقادی و دینی مردم و جامعه هستند و باید از حساسیتی که در نهاد دین و از طرف مراجع تقلید نسبت به امور فرهنگی و اتفاقاتی که در کشور می‌افتد استقبال کنیم، گفت: طبعا باید در یک فضای بسیار فرهنگی، اخلاقی و از باب اصلاح وارد شویم.
وی افزود: حساسیتی که مراجع تقلید نسبت به مسائل فرهنگی کشور از خود نشان می‌دهند نشان پویایی، هوشیاری و زنده بودن این نهاد است، باید به این حساسیت توجه داشت که بخشی از آن ناظر به پیامدهای بعدی است و نوعی نگرانی وجود دارد که اگر این سد را باز کنیم سدهای بعد در پی آن خواهد آمد و به نوعی عقب‌نشینی می‌کنیم از این وضعیتی که داریم.
مدیر گروه فرهنگ و هنر مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی تصریح کرد: اگر ما براساس ذائقه شارع در این قضایا حرکت کنیم باید برای آنچه که خلاف مسلمات و عناصر ثابت دین و فرهنگ نباشد جایگاهی در جامعه به تناسب ارزش‌ها و هنجارها که بخشی از آنها متغیر هستند باز کنیم وگرنه بخواهیم همه باب‌های مباح و مشروع را ببندیم این نیاز باید از جایی تأمین شود.
وی با اشاره به این‌که در فتوای رهبری و مراجع درباره موسیقی قیدهایی دیده می‌شود و حرمت موسیقی و غنا به صورت مطلق نیامده است و اینها با اگرها و اماها همراه هستند و اصولا حکم روی یک شی‌ء خارجی و کاری منفک از فعل اختیار مکلف اصلا معنا ندارد، برای استدلال سخن خود مسأله شراب را مثال زد و گفت: اگر می‌گوییم شراب حرام است، خوردن آن حرام است؛ بنابراین احکام ناظر به عمل اختیاری مکلف است و عمل اختیاری مکلف در موقعیت‌ها و شرایط مختلف می‌تواند محقق شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیات در تکمیل سخنان خود به نمونه‌های دیگری از احکام شرعی اشاره و ابراز کرد: آیا صدای زن فی نفسه اشکال دارد یا ندارد؟ باید بپرسیم برای کی و کجا و به چه منظور و تازه قصد او قصد شنونده باشد که صدای زن برای شوهر ایرادی ندارد؛ اصلا حکم عریان شدن چیست و باید ببینیم کجا، کی، چرا و برای چه منظور؟ در اتاق عمل لازم است این اتفاق بیفتد.
معیار و شاخصه‌های موسیقی باید مشخص شود
وی با اشاره به دیدگاه رهبر معظم انقلاب درباره استفتاء حکم گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می‌خواند، گفت: در جواب مقام معظم رهبری سه قید وجود دارد؛ بنابراین حوزه افتا، حوزه اجرا و حکومت و حوزه عمل مکلف را باید جدا کنیم اگر به صرف این‌که یک مرجع تقلید می‌خواهد فتوا دهد بگوییم چون یک مفسده اندکی هم در فلان جا باشد، نه ما اجازه داریم و نه مرجع تقلید چنین استنباطی دارد.
مدیر گروه فرهنگ و هنر مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی با بیان این‌که در عرصه اجرا و حکومت همه مراجع تقلید متفقا نسبت به مراعات مسائل حکومتی توجه ویژه دارند، اظهار داشت: اگر مقلدی از مرجع تقلیدی تقلید می‌کند که فتوایش متفاوت است به نظر مرجع تقلید عمل کند اما در مصالح حکومتی که جوانب دیگری پیدا می‌کند نمی‌تواند اینجا را خلط کرد.
وی افزود: رهبری می‌فرمایند اگر صدای زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‌ای هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد؛ حالا اگر یکی از این موارد رعایت نشود من نباید گوش کنم پس باید در حوزه عمل دید چه اتفاقی برای من می‌افتد.
حجت‌الاسلام والمسلمین بیات گفت: کشفی که در مرکز موضوع شناسی اتفاق افتاده این است که منشأ اختلاف برخی از فتاوا ابهام و کلی‌گویی هایی است که در مسائل و موضوعات احکام فقهی وجود دارد؛ عده و عُده امکان شناخت موضوع به تمام معنا از نظر علمی و مفهومی برای همه مراجع تقلید میسر نبوده است و خود هم براساس نیازهایی که احساس کرده‌اند وارد موضوع خاصی شده‌اند.
وی تصریح کرد: اگر در موضوع موسیقی به معیار و شاخصه‌های مشخص برسیم، می‌توان گفت چرا یک نوع موسیقی حلال و چرا نوع دیگر حرام است تا نقطه عزیمتی باشد که هم مراجع تقلید در بحث فتواها از آن بهره ببرند و هم حوزه به تمام معنا وظیفه خود را و هم متولیان و مسؤولان فرهنگ بتوانند بر نگراش واحدی دست یابند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سالک درباره خلأ ورود حوزویان به عرصه هنر و موسیقی کشور، در پاسخ به مجری این نشست گفت که فرد حوزوی با توجه به مقتضیاتی که دارد نمی‌تواند در این عرصه ورود پیدا کند و حجت‌الاسلام والمسلمین بیات نیز پاسخ داد که نیازمند حضور متخصصان موسیقی هستیم که بنوازند، ما بشنویم و ضبط کنیم تا آن را در حوزه فقه و زندگی مورد بررسی قرار دهیم.
پایان‌بخش این نشست علمی کاربردی که از ساعت 9:30 صبح سه‌شنبه 26 اسفندماه آغاز و تا ساعت 12:30 ظهر ادامه داشت، سخنان پایانی دکتر ارجمند مدیرکل دفتر سیاسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که وی با بیان این‌که کاربرد و کارکرد موسیقی با دارا بودن 13 زیرشاخه علمی بسیار گسترده است، گفت: اگر به مباحث، ظرفیت‌ها و دانش موسیقی در جهان بپردازیم بخشی از این معضلات حل شده و موسیقی صرفا از نوازندگی خارج می‌شود./920/
ارسال نظرات