علم دینی، علم در مقام تحقق و واقعیت است

 به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا درمشهد،  جهانگیر مسعودی، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در نشست تخصصی گروه فلسفه علوم انسانی که عصر امروز در مجمع عالی حکمت مشهد برگزار شد، اظهار کرد: قرائت های چهارگانه در تعریف و تحقق علم دینی، نیازمند فلسفه های مضاف اسلامی و علوم انسانی اسلامی نوین است.

 وی با بیان این که  مشخص ترین نمونه علوم دینیِ محقَق، فلسفه های دینی، و به طور مشخص برای ما فلسفه یا همان متافیزیک اسلامی است، افزود: در تأیید یا رد این نمونه ادعایی نیز نیازمند رویکرد تعریفی به قضیه  هستیم که مخالفان جدی این معنا و مصداق نیز با تکیه بر رویکرد تعریفی به رد علم دینی پرداخته اند.

عضو هیأت علمی دانشگاه  فردوسی، نظر مصطفی ملکیان را به عنوان نمونه مخالفان بیان کرد که می گوید: با توجه به تعریف فلسفه و تصویری که از اسلام داریم، فلسفه اسلامی، نه فلسفه است و نه اسلامی است.

مسعودی با اشاره به این که برای پاسخ به مساله «امکان و چگونگی تحقق علم دینی» همچنان نیازمند رویکرد تعریف محور و استناد به مباحث تعریفی هستیم، گفت: در مقام پاسخ به انتقادات و نقدهای مخالفان نیز باید از مقام و محتوای تعریف آنان شروع کرد.

 وی به بیان چند رویکرد و قرائت در تعریف علم دین پرداخت و تصریح کرد: در قرائت رایشنباخی، ما در مقام شکار که مقام دستیابی به علوم و ایده های  شخصی است، محدودیتی برای استفاده  از منابع و امکانات  مختلف نداریم اما وقتی که به مقام  داوری می رسیم، باید ایده ها و فرضیه های خود  را به کمک روش خاص آن علم مورد آزمون قرار داده و تبدیل به علم جمعی کنیم.

وی در ادامه افزود: بر این اساس و بر مبنای تقسیم او، تعریف علم دینی می تواند این باشد: دانشی که در مقام شکار، از ایده ها و آموزش  های دینی بهره می برد و  در مقام داوری، از ابزارهای داوری در آن علم است.

عضو هیأت علمی دانشگاه  فردوسی در ادامه، به تصویر گادامری یا دیالوگ اشاره کرد و افزود: بر اساس این نظریه، فهم ما از یک متن حاصل امتزاج دو افق متن و خواننده است؛ فهم اساسا هویتی دیالوگی دارد و نتیجه گفت و گوی واقعی میان دو طرف است.

وی با بیان این که بر طبق نگاه گادامر از فهم، می توان از علم دینی یک تعریف گفت و گویی ارائه داد، اظهار کرد: علم دینی علمی است که از امتزاج دو افق علم و دین در ذهن عالم دینی پدید می آید.     

 
مسعودی ادامه داد: بر اساس نگاه هیدگر یا اکوسیستمی، هر یک از ما در جهانی افکنده شده ایم که یک جهان فکری و فرهنگی، جهانی از باورها و پیش ساختارهای ذهنی این جهان، جهان تنفس فکری  و فرهنگی ما است.
 

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: انسانی با یک زیست جهان و با یک اتمسفر و اکوسیستم سنتی قطعا نمی تواند علم یا صنعت یا هنری بیافریند  که رنگ و بوی سنتی ندهد و در مقابل انسانی که واقعا  جهان و اکوسیستی مدرن دارد، بخواهد یا نخواهد، هر چه  تولید می کند مدرن خواهد  بود.

وی اظهار کرد: علم دینی علمی است که انسانی دینی، که جهان و اکوسیستم درونی او دینی شده است را به وجود می آورد، انسانی که در فضا و اتمسفری دینی تنفس فکری و روحی می کند.  

مسعودی ادامه داد: قرائت مکملی یا دوبرویی از علم دینی، با الهام از فیزیک مدرن می گوید: لازم نیست برای علم دینی یک ماهیت و یک تعریف اخذ کرد بلکه علم دینی می تواند صورت هایی تحققی و تعریفی متنوعی داشته باشد.

 وی افزود: علم دینی در برخی معانی آن، خاصه معنای هیدگری، پدیده ای خودجوش و خودروی است که همچون جنگل های طبیعی در طول قرون و هزاره ها به صورت طبیعی پدید می آید. در چنین معنایی نقش مدیریت انسانی شاید کمتر مطرح باشد اما دست کم می توان از نقش کاتالیزوری این مدیریت انسانی سخن گفت.
 

عضو هیأت علمی دانشگاه  فردوسی یادآور شد: منظور از علم در مبحث علم دینی، به صورت مشخص، علم در مقام تحقق و واقعیت است نه علم در مقام تعریف ایده آل  و ما از دینی یا غیر دینی(سکولار ) صحبت می کنیم؛ علم در مقام واقعیت، هم آلوده به ارزش ها و هم مشتمل بر درست ها و نادرست ها است.

مسعودی افزود: دینی نمودن یک علم، معادل و مستلزم مقدس نمودن آن نیست بلکه علم دینی در مقام واقعیت و تحقق، همچون سایر علوم غیر دینی دانشی بشری است که مشتمل بر گزاره ها و نظریه های درست و نادرست است.

وی در ادامه گفت: علم دینی یک مفهوم تک مصداقی نیست؛ علم های دینی متنوع  می توان داشت، همانطور که علم های سکولار متنوعی داشته و داریم و دیگر این که  منظور از علم دینی،  علمی نیست که موضوع یا روش یا مسایل خود را از دین اخذ کرده باشد./844/پ202/ب5