هیچ انسانی از داشتن نصاب لازمه هدایت محروم نیست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی امروز در مسجد اعظم به ادامه تفسیر سوره مبارکه شوری پرداخت و گفت: سوره مبارکه شوری که در مکه نازل شد و مطالب محوری این سوره مانند سایر سور مکی اصول دین است، جزو حوامیم سبعه است و درباره وحی و نبوت هم بحث‌هایی دارد.
وی با اشاره به آیه «وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ ﴿7﴾»، افزود: این وحی برای آن است که به بشر بفهماند که شما مسیر و خطتان برای دفع خطر و جذب منفعت است یا برتر از این دو به تعالی روح فکر می‌کنید، انسان از این سه قسم خارج نیست، فرمود در هر سه این قسمت ولی شما خداوند است، اگر بخواهید برای دفع خطر کار کنید، تمام کارهای خطرخیز تحت پوشش الله است.
مفسر برجسته قرآن کریم ابراز کرد: اگر برای جذب منفعت کار می‌کنید، تمام کارهای منفعت‌دار تحت پوشش خداوند است و اگر برای رسیدن به کمال و دریافت معارف کار می‌کنید، تمام کمالات و معارف نزد خداوند است، پس در تمام این مراحل ولی شما خداوند است.
وی با اشاره به آیه «وَلَوْ شَاء اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَکِن یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمُونَ مَا لَهُم مِّن وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ ﴿8﴾»، خاطرنشان کرد: اگر خداوند مصلحت را در آن می‌دید همه را یکسان قرار می‌داد، ذات اقدس اله با اسمای الهی کار می‌کند، همین اسمایی که در دعای کمیل، سمات و ندبه به آن اشاره شده است، مهم‌ترین اسمای الهی همان «الله» و «الرحمن» است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین اسم در کارهای خداوند عدل است زیرا با عدل آسمان‌ها و زمین پا برجاست، همه این‌ها زیر پوشش عدل هستند، در اسمای ذات ام‌الاسماء «الله» و «الرحمن» است و در اسما فعلیه همه اسما تحت پوشش «عدل» است، خداوند عالم را با عدل آفرید و با عدل اداره می‌کند، حتی مساوات هم زیر پوشش عدل است.
وی با بیان این که اگر خداوند افراد را مساوی خلق می‌کرد و از نظر استعداد و گرایش یکسان بودند، عالم هرگز منظم نبود، اظهار کرد: مثلا اگر همه استعداد و گرایش طبی یا مهندسی یا کشاورزی یا پیشه‌وری داشتند، عالم مختل می‌شد، برخی گرایش طب و برخی گرایش اخلاق و علوم و برخی گرایش سایر علوم دارند و همه این‌ها برای تکامل و حفظ جامعیت اجتماع لازم است.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات ادامه داد: مردم تا زمانی که اختلاف گرایش دارند، بر جا هستند، اما هنگامی که گرایش آن‌ها یکسان بشود، جامعه هلاک می‌شود، اما هیچ انسانی از نصاب لازم هدایت محروم نیست، هر کسی را که آفرید این فطرت و فهم فجور و تقوا را به او داد، این سرمایه در همه وجود دارد، اما کمال این فطرت و استعداد مربوط به خانواده و داشتن رهبری است.
وی گفت: هیچ انسانی بدون نصاب لازم فطرت و بدون نصاب لازم الهام فجور و تقوا خلق نشده است، عدل در این مسأله اقتضا می‌کند که همه از نصاب لازم برخوردار باشند، اما عدل برای تنظیم امور جامعه اقتضا می‌کند که برخی گرایش‌های مختلف در عالم داشته باشند، اگر همه به یک سمت گرایش می‌داشتند این تساوی سبب هلاکت جامعه می‌شود.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به این که اگر می‌خواست شما را یکسان قرار می‌داد و همه را مجبور می‌کرد به سوی سعادت یا به سمت جبر دیگر کمالی نبود، خاطرنشان کرد: هر کس می‌خواست به جایی برسد با اراده و انگیزه خودش باید به آن جا می‌رسید، این مساوات بود اما عقل و عدل و حکمت نبود، حکمت در اختلاف است.
وی گفت: در بهشت تکامل نیست، تکامل غیر از رسیدن به نعمت جدید است، اگر کسی مشمول به شفاعت شد و یک نعمت جدیدی به او رسید، این را تکامل نمی‌گویند، تکامل این است که انسان کاری بکند و از درجه‌ای به درجه بالاتر برسد و اگر یکی پس از دیگری نعمت‌هایی به او می‌رسد این محصول کارهای دنیایی او است.
دانستن بدون امکان عمل تمام رنج تبه‌کاران در قیامت است
مفسر برجسته قرآن کریم با بیان این که تمام درد و رنج تبه‌کاران در قیامت این است که آنان می‌دانند اما کاری نمی‌توانند بکنند، افزود: خدایا ما را ببر به جایی که بتوانیم ایمان بیاوریم، می‌گویند خدایا اکنون ما بینا شدیم، اکنون ما شنوا شدیم اما نمی‌توانند کاری صورت بخشند، الان علم‌آموزی در دنیا ثواب دارد، در آخرت کشف حقایق برای انسان است بدون این که عمل صالح محسوب شود.
وی تأکید کرد: تمام مشکل دنیا در این است که راه فهم باز است اما راه باور و ایمان به راحتی میسر نیست، از دنیا که گذشتیم، فهم وجود دارد اما ایمان آوردن که یک کمال است وجود ندارد.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی به شرایط شفاعت در آخرت اشاره و ابراز کرد: شفاعت در آخرت به دو عنصر وابسته است، یکی این که شفیع باید مأذون باشد و دیگر این که کسی که می‌خواهد شفیع شود، باید مرتضی المذهب باشد، اگر کسی در دنیا مرتضی المذهب بود، یعنی برابر آیات اول سوره مبارکه مائده و اسلام علوی و فاطمی و حسنی و حسینی را پذیرفت، دین خداپسند را پذیرفت، آن گاه مرتضی المذهب می‌شود و آن گاه مورد شفاعت قرار می‌گیرد.
وی گفت: غرض این که اگر خدای سبحان همه را به اجبار به طرف بهشت یا جهنم می‌برد، این راه مساوات بود اما عدل نبود، هیچ ممکن نیست کسی با وسیله‌ای از خداوند بخواهد که خداوند خلاف حکمتش انجام دهد، مشیت خداوند هم حکیمانه است.
ولایت عامه و ولایت خاصه خداوند
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات با قرائت آیه «أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ وَهُوَ یُحْیِی المَوْتَى وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿9﴾»، بیان کرد: در جریان ولایت خداوند یک ولایت عامه وجود دارد که رحمت خداوند است که همه چیز را فراگرفته است، که اسم «الرحمن» ناظر به این ولایت است، اما در جریان ولایت خاصه همه شامل این ولایت نمی‌شوند، و اسم «الرحیم» ناظر به این ولایت است، برخی را خداوند می‌گویند من مولای آنان نیستم.
وی ادامه داد: فرمود شما با چه دلیل غیر از خداوند را ولی گرفته‌اید؟ اگر برای خوف از آتش و شوق به بهشت است، کار به دست خداوند است، اگر به برتر از این‌ها می‌اندیشید باز هم بدانید که کار به دست خداوند است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: درست است که خداوند اولیایی برای مؤمنان ذکر کرده است و درست است که خود مؤمنان را از ولای متقابل برخوردار کرده است اما مسأله ولایت مانند سایر اسما و کمالات که به غیر خداوند اسناد داده می‌شود، برابر توحید همه این‌ها زیرمجموعه خداوند است که برای دیگران بالتبع و بالعرض است.
وی افزود: این مسأله در جریان خلق، در جریان رزق، احیا، قوت، حکم و مانند آن در قرآن کریم آمده است، اگر دیگران چیزی را خلق می‌کنند، اگر حضرت عیسی(ع) مردگان را زنده می‌کند، اینان مظهر خالقیت خداوند است، در جریان رزق در جایی فرمود خداوند بهترین رازقان است، اما در در آیه‌ای دیگر فرمود تنها خداوند رازق است.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات با اشاره به این که هم حاکمیت منحصر به خداوند است و هم حکمیت منحصر به خداوند است، اظهار کرد: چه حکمی که باعث حاکمیت در جامعه شود، این مال خداوند است و چه حکمی که بخواهد حکمیت را به ظهور برساند و منصب قضا را معین کند، آن نیز از آن خداوند است.
توکل به معنای مرزبندی کارها و واگذار کردن یک قسمت از کار به خداوند نیست
وی ادامه داد: ولایت هم همین طور است، اگر انبیا و اولیا ولی هستند، این‌ها همه بالعرض و بالتبع است و همه این‌ها مظهر ولایت الهی هستند، که در این آیه انحصارا فرمود که تنها کسی که ولی است و تدبیر دارد، خداوند است و غیر خداوند هیچ موجودی ولی دیگری نیست و حتی انبیا و اولیا هم شامل این سخن می‌شوند.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با قرائت آیه «وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبِّی عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَإِلَیْهِ أُنِیبُ ﴿10﴾»، ابراز کرد: در سوره نساء این مطلب را نیز فرمود که ای کسانی که ایمان آوردید از خداوند و از پیامبرش و از اولی‌الامر پیروی کنید و اگر در موردی همچون اولی‌الامر اختلاف کردید به خداوند و پیامبرش مراجعه کنید و اگر درباره پیامبر اختلاف کردید به خداوند مراجعه کنید، در آیه محل بحث نیز مسأله توحید و بازگشت به توحید مطرح است، در صدر آیه از وحدت شروع می‌کند و به کثرت ختم می‌شود اما در سوره مبارکه نساء این گونه نیست.
وی افزود: معنای توکل این نیست که مرزبندی بکنیم و بگوییم این بخش اول مال ما است و این بخش دوم مال خداوند است، نه در همین بخش اول که ما کار می‌کنیم، این کار را هم باید با توکل انجام دهیم نه این که بگوییم تا این جا کار من است و بقیه‌اش از آن خداوند و «الله» است، توکل یعنی این که همینی که من انجام می‌دهم به قدرت و نیروی الهی انجام می‌دهم./914/پ201/ج