گنج دعا در ماه خدا
به گزارش خبرگزاری رسا، دهمین یادداشت از سلسله نوشتارهای حضرت آیت الله صافی گلپایگانی درباره ماه مبارک رمضان منتشر شد.
متن نوشتار این مرجع تقلید به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از وظایف و برنامههایی که روزهداران در ماه رمضان اجرا مینمایند، دعا و مناجات و طلب حوایج از خداوند قاضی‌الحاجات است.
دعا، نجات از ناامیدی
خواندن دعا و طلب خیرکردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان‌بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجدید قوای فکری و روحی است.
«دعا»، رافع غم و اندوه، غذای مقوّی روح، برطرف‌کننده ناراحتیها، سبب خوشبینی و امّید به آینده و نجات از کابوس ناامیدی است.
دعا، خواندن پروردگار و یاری‌خواستن و حاجت‌طلبیدن از اوست که انسان فطرتاً از این نعمت بزرگ و رحمت واسعه الهی، بهرهمند است.
بشر، پناهنده قدرت لایزال
بشر ـ هر چه هم قوی و نیرومند باشد ـ در شداید و سختیها به وجود خدا ـ که برتر از همه و بینیاز از همه و کارساز همه است ـ رو میآورد و به او پناهنده میشود و رفع سختیها و بلاهایی را که به آن گرفتار شده را از او میطلبد. فطرتش او را به سوی خدا رهبری مینماید و غیر از خدا کارسازی نمییابد: «قُلْ اَرَءَیْتَکُمْ اِنْ اَتاکُمْ عَذابُ اللهِ اَوْ اَتَتْکُمُ السّاعَةُ اَغَیْرَاللهِ تَدْعُونَ اِن کُنْتُمْ صادِقِینَ بَلْ اِیَّاهُ تَدْعُونَ»(1)
اگر افتی به دام ابتلایی * به جز او از که میجویی رهایی(2)
انسان در پستی و بلندیهای زندگی و حوادث روزگار و در برابر پیشامدهای سخت و ناگوار به مواردی میرسد که غیر از دعا هیچگونه تکیهگاهی برای خود نمییابد و فقط دعا میتواند ضعف و ناتوانی روحی او را جبران کند.
عقده‌گشایی، نیاز شدید بشر
یکی از چیزهایی که هر بیمار و گرفتار به آن شایق و مایل است «دعا» است. هر شخص بیمار و هر انسان مبتلا و ناراحت مایل است دوستی داشته باشد که دردهای خود را با او بگوید و او را از ناراحتیهای خود آگاه ساخته، گرفتاری‌های خود را برایش شرح دهد و آن چه را بر سرش آمده یکایک برای او بازگو کند و به اصطلاح، «عقده‌گشایی» نماید.
یکی از فواید دعا این است که مؤمن، با خدای مهربان و شنوا، رازها، غصّهها و رنجها و افسردگیهایش را در میان میگذارد و گرفتاری‌های خود را بیکتمان شرح میدهد؛ و از او چارهجویی میکند و میداند که خدا از هرکس به او نزدیکتر است؛ ناله و صدایش را میشنود و او را پاسخ میگوید.
بنده مؤمن، پس از دعا احساس میکند که آلام درونیاش تخفیف یافته و سنگینی بار اندوه و فشارهای روحیاش سبکتر شده است.
راستی اگر دعا نبود و اگر بندگان راه به دعا نمیبردند و ناچار بودند راز دل و غصّههای خود را بازگو نکنند، چقدر زندگی ناگوار و تلخ میشد و عقدههای روحی، آنان را آزار میداد.
لزوم شکر نعمت دعا
ما باید به خاطر وجود نعمت «دعا»، حمد خدا را به جای آوریم و این نعمت را عزیز و گرامی بداریم.
در دعای «ابی حمزه» است که: «اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِی اَدعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَاِن کُنتُ بَطِیئاً حِینَ یَدعُونِی؛ حمد برای آن خدایی است که او را میخوانم؛ پس مرا جواب میدهد، هر چند من در جواب او ـ وقتی مرا بخواند ـ کُند هستم.»
و در همان دعا میخوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اَسْئَلُهُ فَیُعْطِیَنِی وَاِنْ کُنتُ بَخِیلا حِینُ یَسَتَقْرِضُنِی؛ حمد، مخصوص خدایی است که از او میخواهم، پس مرا عطا میکند؛ هر چند وقتی از من وام بخواهد بخل می‌ورزم.»(3)
و در فرازهای دیگری از این دعای زیبا میخوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اُنادِیهِ کُلَّما شِئتُ لِحاجَتِی وَاَخلُو بِه حَیثُ شِئتُ لِسِرِّی بِغَیرِ شَفِیع فَیَقضِی لِی حاجَتی؛ سپاس مر خدای را که هر زمان بخواهم برای نیازم او را ندا میکنم و برای راز گفتن با او خلوت مینمایم؛ بدون این که شفیعی داشته باشم، پس حاجتم را برمیآورد.»
آری! دعا، همّت را بلند، اراده و تصمیم را استوار، و انسان را در برابر حوادث بزرگ و مصایب جانکاه مجهّز و بیمه میسازد.
دعا، وسیله تهذیب باطن و نشان از شعور دعا کننده به فقر و نیازش به خدا و باعث رسوخ صفت تواضع و فروتنی و افتادگی و پرهیز از تکّبر و گردنکشی است.
راجع به دعا و آثار و برکات و شرایط و آداب آن در این مجال نمیتوان حقّ سخن را ادا کرد و علاوه بر آن از عهده ضعیفانی چون من نیز خارج است.
از جمله اخبار درباره «فضیلت دعا» این روایت است: «الدُّعاءُ مخُّ العِبادة؛ دعا مغز و حقیقت بندگی و پرستش است.»(4)
و نیز در حدیث دیگر است: «اَلدُّعاءُ سلاحُ المُؤمِنِ وَعَمُودُ الدِّینِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاَرْضِ؛ دعا اسلحه مؤمن و ستون دین و نور آسمانها و زمین است.»(5)
ماه رمضان، بهار دعا
پر واضح است که ماه رمضان، بهار دعا و موسم آن است. افراد ناامید، شکست خورده، گرفتار، بینشاط و ناراحت، کم صبر و بیشکیب در این ماه از برکت دعا و توجّه به رحمت واسعه الهی امیدوار، با نشاط، بردبار و شکیبا گردیده و از نو با روح شکستناپذیر، در میدان حیات و زندگی به فعّالیّت و کوشش مشغول میشوند.
ماه رمضان به انسان این نوید را میدهد که نباید در کشاکش دشواریها و سختیهای این جهان خود را ببازد و از دست و پنجه نرم کردن با حوادث عالم بیمناک گشته و مغلوب پیشامدها گردد.
خواندن دعای ابی حمزه، افتتاح و دعاهای دیگر، چنان شخص را گرم و پرشور و سرشار از نشاط و معنویّت میسازد که تمام مصائب دنیا را فراموش کرده و وجودش غرق خوشبینی و خوش گمانی به آینده میشود و همان طور که در حدیث است این گونه دعاها ـ که در ماه رمضان رسیده و نمونههای آن در ماهها و مواقع دیگر نیز زیاد است ـ سلاح و زره مؤمن است و وجود او را در برابر حوادث، بیمه قطعی کرده و روحش را غیرقابل نفوذ قرار میدهد.
سرتاسر دعای ابی حمزه، برنامه تسلیح اخلاق واقعی و درس رضا و تسلیم و قناعت و توکّل و حبّ به خدا و پیغمبر خدا و اولیای دین است. همان سلاح و زرهی که مجاهدان اسلام با آن به جهاد دشمنان خدا میرفتند و آنها را ـ که غرق سلاح و زره بودند ـ شکست میدادند و اسلام را بر کفر غالب میساختند.
خواننده عزیز و روزهدار ارجمند! از برنامههای دعایی این ماه استفاده کنید. وقت را غنیمت بشمارید. فرصت را از دست ندهید که: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب»(6) با خدا سخن بگویید و سپاس و ستایش او را -که شایسته‌ی سپاس و ستایش است- به جای آورید. از دعا روی نگردانید و اظهار تکبّر ننمایید که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الَّذِینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلُونَ
جَهَنَّمَ دَاخِرِین»(7)
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سوره انعام، آیه 40 و 41؛ بگو: «به نظر شما، اگر عذاب خدا شما را در رسد یا رستاخیز شما را دریابد، اگر راست گویید، کسی غیر از خدا را میخوانید؟» [نه،] بلکه تنها او را میخوانید، و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور میگرداند، و آنچه را شریک [او] میگردانید فراموش میکنید.
2. از مرحوم آیتالله والد قدّس سرّه نویسنده گنج دانش.
3. اشاره به آیه کریمه: (مَن ذَاالَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً).
4. حدیث نبوی; بحارالانوار، ج 93، ص 300.
5. کافی، ج 2، ص 468.
6. فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرد.
7. سوره غافر، آیه 60؛ در حقیقت، کسانی که از پرستش من کبر می‌ورزند به زودی خوار در دوزخ در میآیند.
/1323/د102/ش