تفقه در دین یک تکلیف همگانی است

به گزارش خبرنگار خبرگزای رسا در مشهد، حجت الاسلام محمد الهی خراسانی، استاد حوزه علمیه در همایش الگوی فهم متفقهانه دین که شامگاه امشب در محل بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی برگزار شد با اشاره به آیه 122 سوره توبه، اظهار کرد: بحثی در میان مفسران درخصوص تفسیر این آیه وجود دارد و برخی بر این عقیده اند که سیاق این آیه مربوط به جهاد است و گفتند خدا می فرمایند، همه بنا نیست جهاد کنند و عده ای باید در مسیر تفقه تحصیل علوم و معارف دین باشند.

وی افزود: عده ای می گویند که این آیه لزوماً وابسته به آن سیاق(جهاد) نیست در واقع اصل مأموریت تحقیق و تفقه معارف دینی را مطرح می کند و اشاره دارد که همه مؤمنان نمی توانند در این عرصه ورود کنند ولی آن چه مهم است، دستور به تفقه در دین که در هر حال در این آیه مطرح شده است یعنی چه مسأله جهاد باشد چه نباشد.

مسأله تفقه در دین یک تکلیف همگانی است

استاد حوزه علمیه در ادامه با بیان این که تکلیف نسبت به تفقه در دین بسیار صریح و روشن در این آیه مطرح شده است، خاطرنشان کرد: خداوند با بیان هشدار گونه ای می فرماید، چرا عده ای در هر فرقه ای نروند برای تفقه در دین و از این مشخص می شود که اصل ضرروت تفقه در دین مسلم است بنابراین از هر فرقه ای و طایفه ای باید برای تفقه در دین بروند، تفقهی که خودش مقدمه تبلیغ باشد و انذار قوم ها را به همراه دارد تا در نتیجه این تبلیغ آن چه که باید در عرصه عمل و اجتماعی اتفاق افتد، صورت گیرد.

مدیر شعبه سه مدرسه علمیه حضرت مهدی(عج) بیان کرد: وقتی به سراغ روایات می رویم، مسأله رفتن گروهی برای تفقه در دین مطرح نیست بلکه مسأله یک تکلیف مهم همگانی که با تأکیدات فراوان از سوی ائمه(ع) در روایات سفارش شده است.

حجت الاسلام الهی خراسانی در ادامه اظهار کرد: متأسفانه مواجهه عموم مردم متدیّن و حتی خواص به گونه ای است که تفقه در دین را مربوط به جماعت محدودی می دانند در حالی که از نصوص فراوانی غفلت کردیم و این نصوص تبیین می کند که تکلیف برای هر مسلمان مذهبی و پیرو واقعی اسلام و مکتب اهل بیت(ع) این است که تفقه دین را در دستور کار و برنامه زندگی خود قرار دهد و به هیچ وجه نباید آن را به دیگران بسپرد بلکه تکلیفی همگانی محسوب می شود.

وی با بیان این که برای فهم متفقهانه دین باید تعریف درستی از دین داشته باشیم به تببین معنی دین پرداخت و بیان کرد: مجموع معارف عقیدتی، احکام عملی و دستورات اخلاقی در ابعاد گوناگون فردی، اجتماعی سازگار با عقل و فطرت انسانی است که از سوی خداوند توسط پیامبران و با هدف هدایت همه جانبه مادی و معنوی بشر فرستاده شدند که در صورت دقیق اجرا شدن آن، منجر به رستگاری دنیوی و اخروی می شود.

استاد حوزه علمیه با اشاره به شاخصه های فهم متفقهانه دین، تصریح کرد: اصالت یا شناخت اصل یعنی فهمی که ریشه در فهم دین و منابع دینی داشته باشد و نه، آراء و سلایق شخصی؛ استناد صرف این که بگوییم به دنبال حرف خدا بودم کافی نیست بلکه باید فهم دینی مستند به منابع دینی باشد و متأسفانه یکی از مشکلات این که در مباحثه با فردی که به تازگی می خواهد با دین آشنا شود، دست ما از استنادهای دین خالی است.

مدیر شعبه سه مدرسه علمیه حضرت مهدی(عج) به دیگر شاخصه ها اشاره کرد و افزود: اعتبار و این که مستندات باید معتبر باشند؛ فهم متفقهانه دین، فهمی است که مبتنی بر فهم اساسی دینی یعنی فقهی که در درجه اول اصول، مبانی، کلیات و چارچوب دین را درک کند که در غیر این صورت کامل نیست؛ جامعیّت و این که فهم متفقهانه دین، فهمی که جامع و نه، سطحی نگر و جزئی نگر چرا که این با فهم منصفانه دین سازگار نیست به عبارت دیگر دین فقط محدود به اخلاق یا احکام نیست بلکه باید در همه ابعاد آن را درک کرد.

حجت الاسلام الهی خراسانی ادامه داد: درجه مندی که باید اولویت مسائل و درجه اهمیت آن ها مشخص شود و آخرین شاخصه عمل گرایی و این که فهم متفقهانه دین، فهمی که برجان، روحیه و تمایلات فرد تأثیر دارد و در واقع او را به سوی عمل سوق می دهد؛ مجموعه این شاخصه ها تشکیل دهنده فهم متفقهانه دین و برای آن ضروری است.

قرآن، عقل و سنت، مصادر فهم متفقهانه دین هستند

وی با اشاره به مصادر فهم متفقهانه دین، گفت: منابع معارف دینی یعنی قرآن، سنت و عقل یا هر سه مورد یا دو تا و یا حداقل یکی از آن مصادر باید در فهم متفقهانه دین وجود داشته باشد و هر فهمی که خارج از این سه باشد، فهم متفقهانه دین نیست.

استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: اگر فهم متفقهانه دین در دستور کار دغدغه مندان جامعه قرار گیرد بسیاری از آسیب های دینی حل می شوند.

حجت الاسلام الهی خراسانی اعتقادات، اخلاقیات و احکام را از حوزه های فهم متفقهانه دین عنوان و اظهار کرد: شکل گیری حوزه های معارف دینی بر اساس حوزه های وجودی انسان(باور، رفتار و احساس) که هر کدام از این موارد به طور جداگانه به حوزه های معارف دینی(اعتقادات، اخلاقیات و احکام) مرتبط است که غفلت از یکی قابل توجیه نیست چرا که فهمی متفقهانه است که درکی عمیق از اعتقاد، اخلاق و احکام داشته باشد.

وی مهم ترین بحث را در طلبگی، فهم متفقهانه دانست و خاطرنشان کرد: متأسفانه بر خلاف آن چه مردم تصور می کنند، پرورش متفقهانه در دین خروجی حوزه های ما نیست چرا که برخی درکی از نظام معارف قرآن، اخلاقیات و مباحث متفقهانه ندارند در حالیکه معرفت و اندیشه قرآنی مهم بسیار اهمیت دارد.

استاد حوزه علمیه در ادامه افزود: فقط کتب فقهی و علمی کافی نیست بلکه باید به درک جامعی از اندیشه اسلامی در قرآن رسید و از طرف دیگر اکتفا به قرآن هم به تنهایی کافی نیست و باید روایات هم بررسی شود در واقع آن چه در قرآن تکلیف و دستور است و روایات آن ها را تببین و تشریح کرده اند./844/202/ب1