«مصرف علم» حلقه مفقوده تولید علم

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری رسا، به آداب و بایسته‌های پژوهش‌ اشاره کرد و گفت: در مرحله نخست اثر پژوهشی باید منضبط و فنی باشد و هنجارهای شناخته شده آن دانش را رعایت کند و از ابزار مناسب آن دانش استفاده کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست افزود: پژوهش در گام دوم باید نوآورانه، مولد و خالق باشد؛ تکرار کارهای گذشته نباشد و در مرحله سوم کارشا و راهگشا باشد.

وی رعایت ادب پژوهش را ضروری خواند و تأکید کرد: پژوهش باید منصفانه باشد؛ یعنی اگر پژوهشگر مطلبی را از دیگری می‌گیرد، آدرس آن را ذکر کند و از سرقت ادبی پرهیز کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به آسیب‌های پژوهش‌ اشاره کرد و گفت: عدم رعایت بایسته‌های پژوهش، به نوعی آسیب پژوهش محسوب می‌شود، به عنوان مثال پژوهشی که منضبط نیست و نظر فقهی می‌دهد؛ اما از ابزار فقه استفاده نمی‌کند یا قرآن تفسیر می‌کند؛ اما از ابزار تفسیر استفاده نمی‌کند، ناکارآمد است.

وی تکراری بودن پژوهش‌ها را از دیگر آسیب‌های پژوهش خواند و تأکید کرد: متأسفانه بسیاری از تحقیق‌ها، تایپ و چاپ پژوهش‌های قبلی است که ارزش علمی ندارند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: ایجاد شک و تردید در واقعیتی بدون این که خلق جدیدی صورت بگیرد، از آسیب‌های پژوهش‌ها است؛ زیرا چنین تحقیقی در حقیقت یک نه بزرگ است؛ به عنوان مثال فقاهت و اجتهاد حوزه را زیر سؤال می‌برد، بدون این که در مقابل مطلب جدیدی را ارائه کند.

وی ابراز داشت: اگر افرادی که متخصص در علم و دانشی نیستند، وارد عرصه آن علم شوند و درباره آن اظهارنظر کنند سبب بروز آسیب‌های متعدد پژوهشی در آن عرصه خواهند شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست به خلأهای پژوهشی در کشور اشاره و تأکید کرد: در کشور ما همواره بر تولید تأکید می‌شود و از مصرف غفلت شده، در حالی که در دنیای مدرن همان اندازه که برای تولید اندیشه سرمایه‌گذاری و گفتمان‌سازی می‌کنند، برای مصرف دانش‌های تولید شده نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند.

وی با بیان تعریف عدم ادراک مصرف اظهار داشت: چه بسا، طلبه‌های جوان در مواردی اظهارنظر کرده و حتی حرف پیشینیان را نقض کرده‌اند؛ اما نظرات آنها مصرف ندارد، یعنی اگر این نظرات در کتابی آورده شود، نسبت به آن اقبالی صورت نمی‌گیرد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این که باید نسبت به تقدیرها و شناساندن پژوهشگران موفق فرهنگ‌سازی صورت گیرد، افزود: خلأ دیگر پژوهشی در کشور ما این است که پژوهشگران شناسایی نمی‌شوند، یعنی برخی از هنرمندان، ورزشکاران، نقاشان و مشاهیر در رسانه ملی تجلیل می‌شوند؛ اما محققی که پژوهشی را ارائه می‌کند و در ارزیابی تمام مراکز علمی، رتبه نخست را می‌گیرد، مورد توجه و تقدیر قرار نمی‌گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست تصریح کرد: باید پژوهش‌های موفق در جامعه ارزشمند تلقی شوند و در کشور ما باید پژوهش، ارزش‌انگاری شود تا به این وسیله بایسته‌ها محقق شده؛ آسیب‌ها مرتفع شود و خلأهای پژوهشی پُر شود و اگر پژوهش‌ها را مورد ارزیابی و بررسی قرار ندهیم، از یک ظرفیت به یک تهدید تبدیل خواهند شد./908/ت302/س