کرسی نقد تأملی بر نظریه های زمینه سازی ظهور؛ امکان یا امتناع برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، تأملی بر نظریه‌های زمینه سازی ظهور؛ امکان یا امتناع پیش از ظهر امروز از سوی کارشناسان پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سالن همایش‌های این مرکز علمی نقادی شد.

سخنرانان این نشست، حجج اسلام غلامرضا بهروزی لک، استادیار علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع( و حسین الهی نژاد، عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بودند.

همچنین ناقدان این بحث حجج ‌اسلام مجتبی کلباسی، رییس مرکز تخصصی مهدویت و سیدمسعود پورسیدآقایی، رییس مؤسسه آینده روشن هستند و دبیری علمی نشست را نیز خدامراد سلیمیان، عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برعهده داشتند.

تبیین نظریه های زمینه‌سازی ظهور

در ابتدای این نشست حجت الاسلام الهی نژاد که از ارائه دهندگان بحث بود به طرح مطالب خود پراخت و عنوان کرد: در بحث زمینه سازی ظهور دو نظریه مطرح می شود؛ نخست وظیفه گرایی مطلق و دوم وظیف گرایی معطوف به ظهور؛ در مورد نخست مردم تنها به وظیفه و رسالتی که نسبت به دین، مذهب و امام زمان(عج) دارند عمل کرده و به دنبال رخداد ظهور که در اختیار بشر نیست نخواهند رفت و به این باور رسیده اند که نمی توان با اعمال صالح و قبیح ظهور را تقدم و یا تأخر بخشید.

وی در تبیین نظریه دوم، ابراز داشت: در این نظریه برخلاف نظریه اول ظهور یک پدیده تحصیلی و اختیاری پنداشته شده است که فعل و انفعالات بشر در آن نقش اساسی دارد؛ حرکت ها، آمادگی ها، و زمینه سازی های مردم در راستای رسیدن به ظهور توجیه می شود و مردم با اعمال صالح و با آمادگی کامل می توانند حکمت و رحمت الهی را جلب کرده و تعجیل در ظهور را از خدای حکیم مسألت نمایند.

مدعا و دلایل در نظریه وظیفه گرایی معطوف به ظهور

وی با بیان این که برای نظریه دوم سه ادعا وجود دارد که ما امروز آنها را اثبات می کنیم، تصریح کرد: نخست امکان زمینه سازی ظهور برای بشر است، دوم این که مردم در این امر هم قابلیت دارند و هم توانمند هستند و سوم این که بشر نه تنها قابل و توانمند است بلکه در این خصوص وظیفه دارد که حکمت الهی را در ظهور تعجیل بدهند که به صورت اجمالی باید بگوییم مردم در رخداد ظهور نقش دارند و اعمال مردم موجب تقدم و تأخر ظهور می شود و لزوم زمینه سازی نیز برای ظهور از ناحیه مردم وجود دارد.

وی با اشاره به دلائل و مستندات این نظریه با بیان این که مستند نخست دلائل و براهین عقلی است، خاطرنشان کرد: دلیل عقلی نخست، حکمت و عدالت خدا است به این معنا که اگر ظهور بدون زمینه سازی باشد و مثلا صد سال دیگر واقع شود قطعا ما اعتراض می کنیم که چرا در زمان ما واقع نشد، بنابراین ظهور دارای عواملی از جمله عوامل بشری است وگرنه حکمت و عدالت خدا زیر سؤال می رود و دلیل عقلی دوم برهان فطرت است به این معنا که همه بالوجدان در سرنوشت خود آزادیم و اختیار داریم و ظهور سرنوشت و فرایند تاریخ ما است بنابراین دلیل فطرت اقتضا می کند عوامل بشری در تقدم و تأخیر ظهور اثر داشته باشد.

حجت الاسلام بهروزی‌لک در ادامه این نشست در نقد نظرات حجت الاسلام الهی‌نژاد اظهار داشت: در بحث ایشان محل نزاع مشخص نشد و این که در مسأله در رابطه چه چیزی گفت و گو می کنیم و چه ادعایی داشتیم که با این دلائل آن را ثابت کردیم که باید در مرحله نخست محل نزاع بحث به خوبی روشن شود.

نقش عام مردم در ظهور قابل انکار نیست

وی در ادامه در تبیین بحث خود اظهار کرد: امروز اقبال مباحث مهدویت زیاد شده است و همه آرزو دارند که فرج آن حضرت برسد و بر ما واجب است که دقیقه ای از یاد و نام امام غافل نباشیم و در آماده بودن هم شکی نیست؛ اما در بحث زمینه سازی ظهور چند موضوع مطرح است؛ نخست نقش مؤثر مردم در ظهور است چون ظهور برای آنها است و این نص آیات قرآن است که این گزاره مشروط به عملکرد انسان ها است و این محل بحث نیست.

وی در نقد به مطالب ارائه دهندگان بحث عنوان داشت: خیلی خوب بود که معنای زمینه سازی توسط ارائه دهندگان بیان می شد؛ زمینه سازی یعنی محیا کردن شرایطی برای ظهور و در واکاوی عناصر مفهومی زمینه سازی باید گفت زمینه سازی یعنی محقق کردن شرایطی برای امام تا بتواند رسالت جهانی خود را عمل کند؛ زمینه سازی کارهایی است که اگر انجام بدهیم وقتی حضرت بیاید امرش زمین نمی ماند.

رییس مؤسسه آینده روشن با طرح سؤالی مبنی بر این که آیا ما انسان ها دراین زمینه سازی سهمی داریم؟ ناظر به سخنان حجت الاسلام بهروزی‌لک یادآور شد: این که زمینه سازی را به خاص و عام تقسیم کنیم مشکلی را حل نمی کند بلکه ما باید سهم انسان ها را بفهمیم و آن را عمل کنیم و باید بدانیم که اصلا انتظار به معنای زمینه سازی است و خود انتظار یعنی آمادگی و برای همین باید معنای زمینه سازی مشخص شود.

تکلیف امروز ما ساختن جامعه منتظر است

وی با بیان این که برای تحقق ظهور تکلیف گرایی لازم است، عنوان داشت: تکلیف یعنی ساخته شدن جامعه منتظر که باید شاخصه های آن را استخراج شود و معرفت شناسی، عاطفی و رفتاری نسبت به آن صورت بگیرد و ما باید به سمت این جامعه حرکت کنیم و امروز ایران به عنوان حکومت شیعی و غیر آن می تواند به این جامعه برسد پس فقط یک تکلیف داریم و آن ایجاد زمینه سازی با درست کردن جامعه منتظر است که تعریف و شاخصه های آن را از دلائل غیبت و ادله عقلی و نقلی کشف کرده ایم و بعد از آن می آییم و وظیفه نهادها را مشخص می کنیم.

حجت الاسلام کلباسی که از ناقدان بحث حجت الاسلام الهی‌نژاد و طرفدار بحث امتناع زمینه سازی بود در ادامه این نشست با بیان این که بحث زمینه سازی ظهور حساس و ظریف است، تبیین کرد: زمینه سازی ظهور در دوران صفویه در بسیاری از شهرها خانه هایی برای حضرت می ساختند،  اسباب و اساسیه در خانه قرار می دادند و برای این مسأله خیلی جلو رفتند و به قطعیت اعلام کردند که این دولت همان دولتی است که به ظهور منتهی می شود و یکی از دلائل انقراض صفویه همین بحث های قطعی زمینه سازی بود؛ به هرحال این مسأله بسیار حساس است و موضوع انتظار و حرکت به سوی دولت کریمه لکوموتیو تاریخ است.

وی افزود: ما یک سری تکالیفی در شرع داریم که در آن تردیدی نیست اما در بسیاری از تکالیف اصلا بحث نشده است مثل تکلیف برقراری اصل عدالت که این نقصان در فقه وجود دارد؛ حال صحبت این است که آیا ورای این تکالیف یک تکلیف به نام زمینه سازی داریم و یا همان تکلیف است؟ که اگر همان باشد دیگر بحثی باقی نمی ماند که به نظر هم همین است که ما همان تکالیف و وظایف عبادی خودمان را که به نحو مطلوب انجام دهیم زمینه سازی صورت گرفته است./1330/202/ب2