حجت‌الاسلام اورعی: جایگاه اجتماعی روحانیت براساس مؤلفه های اجتماعی تعریف می شود/ معید فر: دغدغه شکاف نسلی را نباید به انحرافات جوانان تنزل داد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست «گسست فرهنگی و شکاف نسلی در ایران» با حضور حجت‌الاسلام غلامرضا صدیق اورعی، جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی، سعید معیدفر، استاد دانشگاه تهران و فیاض زاهد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران دوشنبه، ۲۷ اردیبشهت‌ماه در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
حجت‌الاسلام غلامرضا صدیق اورعی، جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی با مقایسه سبک زندگی سنتی در ایران و سبک زندگی امروز ایرانیان گفت: در گذشته پسران خانواده با توجه به هنجارشکنی در دوران نوجوانی، پس از دوره ای به سمت زندگی سالم حرکت می کردند و به اصطلاح سر به راه می شدند و فقط تعداد اندکی از آنها در همان مسیر ناهنجاری های گذشته خود می ماندند.
وی با انتقاد از حرکت نادرست سنت گرایان به سمت مدرنیته افزود: متأسفانه در این مسیر جامعه، انسجام اجتماعی خودش را از دست داد به طوری که امروز مشکلات در این کشور به گونه ای است که در هیچ کشور دیگری نیست.
نزول انسجام اجتماعی
این محقق و پژوهشگر حوزوی با بیان این که انسجام اجتماعی ما کمتر از کشورهای غربی و حتی کشورهای جهان سومی است، تصریح کرد: در واقع نظام اجتماعی این کشورها آسیب دیده نیست در حالی که در کشورها ما همه آسیب های اجتماعی به یکباره متجلی شده اند که همه اینها از نبود جامعه به وجود آمده است.
وی با بیان این که در عرصه اجتماعی ما پرسش های بسیاری داریم که در عین حال پاسخی هم برای آنها نداریم، گفت: آیا می توان حدس زد که ایران به لحاظ فرهنگی اجتماعی در حال حاضر و یا در پنج سال آینده چگونه خواهد بود؟
مدرنیته به معنای بی نظمی و تک روی خودخواهانه نیست
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی با بیان این که زمانی می گفتند که جامعه در حال گذار است و از سنتی به سمت مدرن می رود، اظهار کرد: آیا به راستی علایم اینست که اگر قرار است مثل اروپا و آمریکا مدرن شد نشانه های آن بی نظمی و تک روی خودخواهانه است.
وی درادامه با بیان این که فرهنگ یعنی باورها و شیوه های مشترک که افراد همه آن را یکسان و متشابه ببینند، اظهار کرد: آیا براستی در ایران فرهنگ وجود دارد؟ آیا می توان همین نبود فرهنگ را فرهنگ تعریف کرد.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ضمن اعتراف به این موضوع که اگر بگوییم خانواده در ایران نهادی قوی است در واقع منظور بعد عاطفی است، تصریح کرد: این در حالی است که در همین خانواده الگوهای رفتاری اعضاء یکسان و متشابه نیست و در واقع مکان خانواده مهمترین و مطممئن ترین پناهگاه برای اعضاء به حساب می آید.
اضمحلال به جای گسست فرهنگی و شکاف نسلی
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی افزود: اینها گسست فرهنگی و شکاف نسلی نیست و در واقع آنچه که امروز اتفاق افتاده است اضمحلال است چرا که اگر فرهنگ تعریفش ذهنیت مشترک باشد وجود ندارد.
سعید معیدفر، استاد دانشگاه تهران درادامه با بیان این که عده ای معتقد بودند چون نسل جوان تربیت یافته نسل پیشین است بنابراین نمی تواند انقطاع نسلی را موجب شود، اظهار کرد: به همین دلیل جوانان همان ارزش‌ها و آرمان‌های نسل پیشین را دارند.
وی ادامه داد: حال آن‌که از ابزارهای نوین استفاده می‌کنند، ما وارد دنیای جدید شدیم و این دوران جدید ناشی از شرایط تغییر یافته‌ای است که به واسطه تحولات اقتصادی و اجتماعی به وجود آمده است.
این جامعه‌شناس با اشاره به سخنان اینگلهارت جامعه‌شناس معروف مبنی بر این که نسل پیشین نسل جنگ بود و ارزش‌های مادی پس از دوران جنگ برایش از اهمیت ویژه ای برخوردار بود، تصریح کرد: اینگلهارت معتقد بود که این امر طبیعی است که نسل قدیم پس از دوران جنگ در اروپا به ارزش‌های مادی توجه کنند.
عضو انجمن جامعه شناسان ایران ادامه داد: بحث گسست نسلی هم در ایران با دو رویکرد مواجه بود،بیان کرد: نخست آن که جوانان به همان آرمان‌ها و ارزش‌های نسل پیشین معتقد بودند، اما این امر در بسیاری از زمینه‌ها تغییر کرد و بینش و باورهایشان متفاوت شد، چراکه زمان تغییر کرده است.
وی ادامه داد: در مقابل رویکرد دیگری مطرح بود که این مسأله را شکاف نسلی نمی دانست بلکه معتقد بودند در جامعه توسعه یافته تمایزپذیری را باید پذیرفت و در چنین جوامعی تمایز سنی و طبقاتی امکان‌پذیر است و مهمترین دعوی این ها آن است که خانواده در ایران از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است و همه نسل ها در تعامل هستند.
معیدفر عنوان کرد: فرضیه چرخه زندگی می‌گوید هر میزان که سن جوانان افزایش پیدا کند همان میزان ارزش‌ها و نگرش‌های دینی و ارزشی میان آنان تقویت می‌شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در مقابل این فرضیه فرضیه دیگری مطرح می‌شود که معتقد است جوامع همواره با تغییرات مواجه بوده‌اند حال آن‌که ممکن است این تغییرات محسوس نباشد و در عین حال امروز وارد دنیایی شدیم که لحظه به لحظه تغییر پیدا می‌کند.
تحولات نگرشی یا ارزشی
وی با بیان این که انقلاب ایران در سال ۵۷ در نوع خودش بی نظیر است، خاطرنشان کرد: برخی از همان اوایل انقلاب معتقد بودند این شرایط باقی می ماند براساس فرضیه چرخه زندگی ما باید بپذیریم اگر فردی به میان سالی برسد برخی چیزها را ناهنجار می داند اما آیا مساله ما این است؟ مسأله آن است که تحولات نگرشی یا ارزشی اتفاق می افتد.
این جامعه شناس افزود: آمار و تحقیفات نشان می دهد که در یک مقطع گسست فرهنگی قرار داریم و یک عده که نگرش خاصی هستند در حال دگرگونی قرار دارند و اگر یک زمانی جامعه دو قطبی شده بود به سمت آرمان های رو به جلو جهت گیری داشتند.
سرمایه و اعتماد اجتماعی در ایران ضعیف است
عضو انجمن جامعه شناسان ایران با اشاره به این که سرمایه و اعتماد اجتماعی در ایران ضعیف است، اظهار کرد: یکی از دلایل این امر گسست فرهنگی است و تقابل نگرش ها و فرهنگ این امر را موجب شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بنابراین اختلاف نسلی میان جوانان و پدران و مادران ما وجود ندارد و درست است که فرزندان ما و فرزندان زمان خود هستند؛ اما والدین نیز گرفتار همین تغییرات شده‌اند، چراکه معتقدند چنانچه دچار تغییر نشوند به طور قطع از فرزندانشان دور خواهند شد.
معید فر در ادامه سخنان خود به فرضیه چرخه زندگی اشاره و بیان کرد: این فرضیه معتقد است که ممکن است که تفکر جوانان ما با افراد مسن تفاوت داشته باشد؛ اما پس از گذشت سال‌ها همان جوانان نیز مانند پیران سالخورده خواهند شد و مانند همانان به مسجد می روند و همان کارهایی را می‌کنند که آنان کرده‌اند.
وی گفت: در گذشته هزاران سال طول می‌کشید که جوامع دچار تغییرات شوند و تغییراتی هم که رخ می‌داد نامحسوس بودند؛ اما امروز لحظه به لحظه در حال تغییر و دگرگونی هستیم.
تغییرات بنیادین در حال رخ دادن است
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به این نکته که چنانچه رویکردی به دنیا داشته باشید خواهید دید که تغییرات بنیادین در حال رخ دادن است، بیان داشت: مانهایم، یکی از اندیشمندان غربی می‌گوید طلایه داران نسل‌های جدید از همان نسل‌های قبلی هستند که بیشترین حامیان آنان نیز هستند.
معیدفر ضمن تاکید بر این نکته که جامعه ما هنوز تمایز سنی نیافته که ما درگیر شکاف نسلی بشویم، گفت: بر اساس آمار و تحقیقات، امروز تمامی نسل‌ها به سمت تغییرات نگرشی و ارزشی میل یافته‌اند.
تفاوت های بین فرهنگ رسمی و غیر رسمی
معیدفر با اشاره به این که بین فرهنگ رسمی و غیر رسمی تفاوت بسیاری وجود دارد، عنوان کرد: فرهنگ رسمی عبارت است از الگوی مشترک و واحد و الزامات ساختاری و عدم امکان خلاقیت برای کنش گری است، اما فرهنگ غیر رسمی مشتمل بر تنوع، تکثر و گزینش گری است که همین موارد موجبات جذب جوانان را به فرهنگ غیر رسمی فراهم کرده است.
وی با بیان این که فرهنگ رسمی با فرهنگ غیر رسمی تضاد دارد، تصریح کرد: در حال حاضر در جامعه ما گسست بین گذشته و آینده نیست بلکه تغییرات تدریجی است که اینها چالش ما شامل گسست ها است.
دغدغه شکاف نسلی را نباید به انحرافات جوانان تنزل داد
زاهد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی درادامه افزود: دغدغه شکاف نسلی را نباید به انحرافات جوانان تنزل داد، حال آن که جهان ما جهان پیچیده ای است و به عبارتی جامعه ایران با جامعه سنتی متفاوت است، در جامعه کنونی زن حق اعتراض دارد و جامعه در حال تلاطم است و روش اقناع و قناعت پذیری وجود ندارد.
این نویسنده و تحلیلگر سیاسی با اشاره به این که نگرش فرهنگی حاکم بر کشور ضد شادمانی است، خاطرنشان کرد: اگر ما گریه کنیم یک عده خوشحال تر می شوند تا شادمانی، چرا که این عده شادمانی را نزدیک به گناه، طرب و غفلت از معنویت می دانند.
این نویسنده و تحلیلگر سیاسی با اشاره به جذب جامعه ایرانی به بی بی سی و سایر برنامه های ماهواره افزود: بی بی سی مدعی است که ۵۰ سال دروغ نگفته اما بنده می دانم که چه طور می توان دروغ را به طوری راست وانمود کرد که تأثیر داشته باشد.
وی با بیان این که شبکه خبر ۶۰۰ نفر پرسنل دارد که این تعداد پرسنل برابر با تعداد پرسنل شبکه جهانی بی بی است اما آن تأثیر گذاری را ندارد.
زاهد با بیان اینکه مارکس زنده است در همه جای دنیا زنده است، یادآور شد: الان همان نیروهای مارکسیست در سطح دانشگاه در حال فعالیت دارند، چرا که ما نتوانستیم به سوالات نسلی و درون نسلی پاسخ دهیم.
این نویسنده و تحلیلگر سیاسی با تاکید بر ضعف اعتماد در جامعه عنوان کرد: ایران بالاترین درصد چک برگشتی در جهان را به خود اختصاص داده است.
زاهد در بخش دیگری از سخنان خود به حضور تأثیرگذار زنان در پیدایش انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: بانوان وقتی به خیابان ها آمدند و در دانشگاه ها و دیگر عرصه های اجتماعی حضور پیدا کردند در واقع بیشترین تأثیر را در فضای گفتمانی ما ایجاد کردند.
وی ضمن اعتراف به این نکته که بانوان در جنبش ها تأثیرات فراوانی داشتند به طوری که مردان مدیون این قشر در این عرصه هستند، اظهار کرد: در واقع همین حضورپررنگ زنان تلاشی برای بهم ریختن فرهنگ در این جامعه شد.
در جامعه مدرن زنان هم حق پرسش و انتخاب و اعتراض به دست می آورند
این نویسنده و تحلیلگر سیاسی با بیان این که جامعه ایران با جوامع عربی و سنتی متفاوت است، اظهار کرد: در ایران باستان زن محل اعتراض ندارد و این درحالی است که وقتی زنان به دوران مدرن می آیند تعارض ها به وجود می آید و جامعه تغییر می کند و زنان هم حق پرسش و انتخاب و اعتراض به دست می آورند.
وی ادامه داد: در عین حال جامعه پس از چنین بهم ریختگی ساختاری هنوز آمادگی پاسخگویی به پرسش های افراد را پیدا نکرده است و زنها که وارد عرصه اجتماعی شده اند مطالبات و خواسته هایی دارند که هنوز جامعه برای این خواسته ها زمینه سازی نکرده بود.
پرسش و پاسخ
معید فر در پاسخ به این پرسش که دلیل شکاف نسل بین متولدین دهه 60 و 70 چیست، تصریح کرد: من به شکاف نسلی در ایران اعتقاد نداشتم اما پس از انقلاب تنها نهاد اجتماعی که فرصت ادامه فعالیت داشت نهاد خانواده بود و فرصت زیست دیگر نهادها را کور کردیم که یکی از مهم ترین مشکلات ما ناشی از این است که مابقی نهادهای اجتماعی را غیرفعال کردیم و اهمیت نخبگان را ندیدیم.
این استاد دانشگاه افزود: دهه شصتی‌های ما مشکلات بزرگی داشتند که بالا بودن جمعیت در این دهه نیز باعث شد مسؤولان نتوانند فرصت‌های لازم را برای آنان فراهم کنند به همین دلیل بعدها به نسل سوخته معروف شدند؛ اما کودکان دهه 70 دارای این جمعیت و مشکلات نبودند.
وی یکی دیگر از دلایل تفاوت بین دهه شصتی‌ها و دهه هفتادی‌ها را وجود شرایط و اقتضائات جامعه آن دوره خواند و بیان داشت: درست است که مشکلاتی در کشور وجود دارد؛ اما ملت ما منسجم‌ترین ملت‌ها در منطقه محسوب می‌شوند، بنابراین به فروپاشی جامعه ایرانی اعتقاد ندارم.
زاهد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا آنچه امروز در جامعه اتفاق می افتد می تواند این پیام را داشته باشد که کشور به سمت لیبرال حرکت می کند، اظهار کرد: نه فکر نمی کنم ، چرا که لیبرال ها در اقلیت هستند و اکثر دولت ها سوسیالیست هستند.
وی درادامه ادعا کرد: هیچ مصلحی نمی تواند از فقر بیاید چرا که پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) هم فقیر نبوند و فقر در واقع انتخاب آنها بود و آنان گرفتار نان شب خودشان نبودند و آمدن دولت هایی با این نگرش و شکست آنها نیز می تواند دلیل این ادعا باشد که انسان گرفتار و با دغدغه نان شب نمی تواند مصلح باشد.
نگرش لیبرالی، نگرش های فانتزی مبتنی برآزادی است
این تحلیلگر مسایل سیاسی ادامه داد: نگرش لیبرالی، نگرش های فانتزی مبتنی برآزادی است و در عین حال چیزی که عدالت را تضمین می کند وجود نقد و رسانه آزاد است.
حجت‌الاسلام اورعی در پاسخ به این پرسش که آیا این موضوع درست است که جایگاه اجتماعی روحانیت از دست رفته است و انتخابات مجلس دهم گواه این ادعا می تواند باشد؟ گفت: در واقع تعریف جایگاه اجتماعی روحانیت اینست که افراد قبول داشته باشند که سؤال خدا چه می گوید را از او بپرسند و این تعریف جایگاه روحانیت است.
وی با بیان این که اگر این سؤال را از افرا دیگری بپرسند، این تضعیف جایگاه روحانیت است، تصریح کرد: وقتی روحانیت خارج از جایگاه خودش فعالیت کند دیگر نمی توان به عدم موفقیت روحانیت در این عرصه این برچسب را زد که جایگاه آنان تضعیف شده است.
جایگاه اجتماعی روحانیت براساس مؤلفه های اجتماعی تعریف می شود و ربطی به انتخابات ندارد
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: جایگاه اجتماعی روحانیت براساس مؤلفه های اجتماعی تعریف می شود که می تواند ارتقا یابد و ربطی به انتخابات ندارد و اینها فقط افراد سیاسی هستند که تحصیلات دینی هم دارند.
سعید معیدفر، استاد دانشگاه تهران درادامه در پاسخ به این پرسش که آیا می توان ادعا کرد که عصر فروپاشی ایدئولوژیک دین رسیده است، گفت: من با فروپاشی موافق نیستم و در عین این که جهان در حال دگرگون شدن است اما در مجموع هویت دارد.
بدون ایدئولوژی نمی توان زندگی کرد
وی ادامه داد: ایدئولوژی بخشی از نیاز انسان انسان ها است و بدون آن نمی توان زندگی کرد و حتی در کشورهای توسعه یافته هم ایدئولوژی وجود دارد اما در در یک زمانی ایدئولوژی را که یکی از عرصه های فکری و رفتاری ما بود غلبه دادیم و عرصه های دیگر مغفول ماندند.
معیدفر با بیان این که در عرصه جدید پس از چالش ایدئولوژیک ها به عقلانیت می رسیم، تصریح کرد: خوشبختانه ما یکی از منسجم ترین ملت ها را داریم و گاه چنان وحدت رویه پیدا کرده و یکجا حرکت می کنیم که مثال زدنی است./503/934/ب1