سیره علمی و عملی و مبارزاتی استاد علما

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مهدی فرهنگ(انصاری قمی)، از نوادگان آیت الله میرزا محمدحسین نایینی شب گذشته در برنامه ضیافت شبکه قرآن سیما خاطرنشان کرد: اساس حوزه ها بر مبنای تربیت است؛ اجتماع باید شکل های مختلف خود را در مشاغل مختلف داشته باشد، اما همه نمی توانند علوم دینی را کسب کند، چرا که زحمت دارد؛ باید زحمات زیادی را تحمل کنند تا بتوانند اسلام را حفظ و مردم را تربیت کنند.

نوه میرزای نایینی در پاسخ به شبهه ای درباره حوزه های علمیه اظهار داشت: شاید برخی تصور کنند حوزه های علمیه، از یک قشری تشکیل شده و چند صباحی مثل مدرسه و علوم دانشگاهی تحصیلاتی کنند و به مشاغلی روی بیاورند، اما نمی دانند کسی که وارد حوزه ها می شود، باید تا پایان در اختیار علم، تربیت، اجتماع، سازندگی و خودسازی باشد.

وی درباره مراجعه میرزای نایینی به حوزه علمیه نجف تصریح کرد: مرحوم نایینی اگر در هر قشر و زمینه ای کار کرده بود، همین طلوع را داشت و چنین عظمتی را پیدا می کرد؛ آن روزی که نایین بود و سپس به اصفهان رفت و بعد به نجف دعوت شد و کنار میرزای شیرازی به جایی رسید که میرزا در هجرت تاریخی خود که حوادثی در نجف رخ داد، مجبور شد حوزه نجف را ترک کند و برای تغییرات سیاسی و اجتماعی به سمت سامرا برود و از کسانی در درس میرزا طلوع کرد، در کنار آخوند خراسانی، سید اسماعیل صدر و بزرگانی که بعدها نقش آفرینی کردند، مثل میرزای نایینی جذب شد.

حجت الاسلام انصاری قمی گفت: میرزای نایینی از آنجا که هوش و درایت و فهم و کمال و شخصیت خانوادگی برخوردار بود، به تدریج به جایی رسید که از مقربان میرزای شیرازی باشد و باب میرزا شد.

نوه میرزای نایینی به نقش همنشینان در سازندگی انسان ها در زمینه های مختلف پرداخت و یادآور شد: یکی از عللی که مرحوم میرزای نایینی از سیاست مطلع بوده، ارتباط دوستی ایشان از اصفهان با سیدجمال اسدآبادی و شیخ حسن کربلایی است؛ به این صورت جو انسان به یک تربیت عالی تبدیل می شود؛ وقتی وارد سامرا می شود، میرزا علومی که از اصفهان با خود برده و دوستی با افراد، اطلاعات جهانی به او داد و این اطلاعات جهانی سبب شد از مشاوران نزدیک میرزا قرار بگیرد.

در سده های اخیر شخصیتی نظیر میرزای نایینی کم داشته ایم

وی خاطرنشان کرد: میرزا یکی از شخصیت های بزرگی است که در سده های اخیر شخصیتی مجتهد، عالم، اهل فقه و اصول به مقدار درایت او در مسائل اجتماعی و سیاسی و برخورد با سیاست های جهانی، کم داشته ایم؛ ایشان شاگرد کسی است که در جامعه تمام مذاهب به او شیخ الامه می گفتند و تربیت یافته شیخ انصاری بود؛ شیخ انصاری در حوادث جنگ بالکان به جایی می رسد که وقتی مردم عراق و جوانان شیعیان عراق را به دستور خلیفه عثمانی به جبهه جنگ ببرند، شیخ انصاری با یک درایتی جامعه تشیع را از دخالت در جنگ بالکان و تقویت دولت عثمانی نگه داری می کند.

حجت الاسلام انصاری قمی به نقش علما در مسائل سیاسی و اجتماعی اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی که میرزای نایینی ساخته می شود، تنها به دست خود او و اساتیدش نبوده، بلکه خدا می خواهد چنین انسان هایی ساخته و بزرگ شوند تا مسلمانان بدانند که اصل و ریشه اسلام باقی مانده است؛ علما اسلام را نگه می دارند و جلوی بحران های بزرگ سیاسی و اجتماعی ایستادگی می کنند.

امنیت کشورمان مدیون جامعه روحانیت است

نوه میرزای نایینی امنیت کشورمان را مدیون جامعه روحانیت دانست و تصریح کرد: امنیت کشورمان را جز از درایت روحانیت، مرجعیت و رهبر ارزشمند و فرهیخته و باتدبیرمان نداریم؛ اگر آرامشی در عراق پیدا می شود و سقوط داعش به وجود می آید، جز از تدبیر مرجعیت حوزه نجف نیست که آن هم تربیت شده همین مکتب است؛ اگر او میرزای نایینی را نبیند و به مدرسه میرزای شیرازی نرود، نمی تواند دنیای اسلام را حفظ کند.

وی با اشاره به اهمیت وجود اخلاق در افراد گفت: شخصیت های دینی وقتی در مسائل تربیتی و تربیت اجتماعی که سیاست هم یکی از آنها است، وارد شدند، که قبلا دوره تربیت اخلاقی و عرفانی را گذرانده بودند؛ اگر این شخصیت از لحاظ اخلاقی تربیت نشده باشند، شاید شخصیت الفاظ کلامی و درسی باشند اما سازنده نمی شوند؛ شیخ انصاری همان قدر که وزنه فقه و اصول است، وزنه اخلاقیات است؛ باید هدف تمام علوم ما اخلاق باشد.

حجت الاسلام انصاری قمی یادآور شد: بسیاری از مسائل اخلاقی میرزای نایینی در کتاب ها بیان شده است؛ ایشان از شاگردان سید احمد کربلایی است؛ مباحث عرفانی را مرحوم قاضی گرفتند و تا جایی اوج گرفت که مرحوم سید احمد کربلایی ایشان را وصی خود قرار داد؛ ایشان در مکتب حسینقلی همدانی درس خوانده و بی تردید چنین افرادی میرزای نایینی می سازند.

نوه میرزای نایینی با اشاره به شاگردان و ویژگی های اخلاقی این عالم خاطرنشان کرد: شاگردان نایینی شاگردان مهمی شدند؛ ایشان اهل ورع و بی اعتنا به دنیا و ریاست بود و شاگردان او وارستگی و صفای باطن و خوش رویی و مهربانی و فروتنی و دوری از هر نوع غرور را از ویژگی های میرزای نایینی می دانستند؛ اینها را نمی توان شعار داد؛ اگر شعار می دادیم، از شاگردان این عالم، شیخ حسین حلی، سید محمد هادی میلانی و سید جمال الدین گلپایگانی نمی شدند که دریایی از عرفان و اخلاقیات بود.

شرط میرزای نایینی برای شرکت کردن شاگردان در درس او

وی به اهمیت نماز شب در دیدگاه میرزای نایینی پرداخت و اظهار داشت: علامه طباطبایی می گفتند که هر چه دارم از مرحوم میرزای نایینی است؛ میرزای نایینی همچنین خواندن نماز شب و شب زنده‌داری کردن را شرطی برای حضور در درس قرار داده بود؛ اظهار می کردند که هر چند من نماز شب را شرط مرجعیت و اجتهاد نمی دانم، اما شرط تقوا و کمال می دانم.

حجت الاسلام انصاری قمی به کلام آیت الله بهجت(ره) درباره میرزای نایینی اشاره و تصریح کرد: این عالم از مقام بلند معنوی مرحوم نایینی تمجید می کردند و می فرمودند که اگر کسی او را می دید، ما را به جایی حساب نمی کرد؛ هر کسی به محضر مرحوم نایینی می رسید، این عالم هیچ ابایی از پذیرفتن او نداشت.

نوه میرزای نایینی گفت: در حوزه علمی درخشش های فراوانی از لحاظ باقیمانده اثرات علمی داشتند؛ کتاب هایی که ایشان باقی مانده، هنوز هم مورد استفاده تمام حوزه های علمیه است؛ اگر کتاب های میرزای نایینی مورد مطالعه، بحث، نقد و بررسی و حتی در دروس حاضر امروز حوزه های قم نجف اصفهان تبریز مشهد هنوز آرای این عالم مورد استناد است؛ این عالم کسی است که جدید ترین آرای اصولی را به میان آورده و بحث کرده است.

وی یادآور شد: علیقه بر عروة الوثقی، لباس مشکوک، احکام خلل، حاشیه بر کتاب ارث آخوند خراسانی از مهم ترین آثار این عالم است.

در این برنامه، حجت الاسلام مهدی فرهنگ(انصاری قمی)، از نوادگان آیت الله میرزا محمدحسین نایینی و همچنین پخش مستندی از زندگی آن عالم و سخنانی از علما و بزرگان به زندگی نامه و شخصیت این عالم پرداخته شد که در ادامه به بخشی از این مطالب اشاره می کنیم:

محمدحسین نایینی تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، راهی اصفهان شد و در حوزه درس محمدباقر اصفهانی حاضر می‌شد. افزون بر آن، وی در اصفهان نزد میرزا ابوالمعالی کلباسی و جهانگیرخان قشقایی در رشته های مختلف کسب فیض کرد.

سپس راهی عراق شد و به حوزه سامرا رفت؛ او تا زمان وفات میرزا محمدحسن شیرازی، رهبر نهضت تنباکو، در درس او حاضر می شد و از نزدیکان وی شد، در اواخر عمر میرزای شیرازی، کاتب و محرر او بوده است.

پس از وفات میرزای شیرازی، مدتی در کربلا اقامت کرد و سپس راهی نجف اشرف شد و در درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، حاضر و از خواص و اصحاب مجلس استفتای او گشت.

میرزای نایینی با مقام بالای علمی، سیاسی و معنوی خود، شاگردان فاضل و آگاهی را به عالم اسلام عرضه کرد که هر یک محور فکری و علمی در جامعه شدند؛ در مورد شاگردان برجسته این رادمرد بزرگ، می توان سید محسن طباطبایی حکیم، سید جمال الدین گلپایگانی، سید محمد حجت کوه کمری، سید محمد هادی میلانی، شیخ محمدتقی آملی، سید ابوالقاسم خویی، سید محمد حسین طباطبایی اشاره کرد.

بعد از شکست دولت عثمانی، دولت انگلیس در صدد روی کار آوردن حکومتی دست نشانده و انگلیسی بر عراق برآمد و از مردم عراق دعوت شد تا در یک انتخابات عمومی برای تعیین یک حاکم انگلیسی برای خود شرکت کنند؛ علما و روحانیان طراز اول عراق نیز مجدداً به مخالفت با انگلیسیان برخاسته، و با صدور فتوا، انتخاب فردی کافر را برای حکومت بر مسلمانان حرام دانستند؛ دولت انگلیس که خود را در مخمصه می دید، قراردادی با ملک فیصل بست و او را در سال ۱۳۴۰ قمری پادشاه عراق گردانید.

بعد از این رخدادها بود که استعمار پیر زمینه تبعید مراجع دینی را تدارک دید و آیت الله نایینی و آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی را به ایران تبعید کرد؛ آن دو مرجع بزرگوار با استقبال پرشور مردم مذهبی ایران و علما و روحانیون شهرهای مختلف مخصوصاً علمای قم قرار گرفتند و سپس به برپایی جلسه درس و اقامه نماز جماعت پرداختند؛ سرانجام ملک فیصل در اثر فشار مردم و علما، مجبور به عذرخواهی از مراجع تبعید شده گردید و آن دو فرزانه دهر پس از یک سال دوری از حوزه علمیه نجف در سال ۱۳۴۲ قمری بازگشتند.

سرانجام میرزا محمدحسین نایینی پس از عمری تلاش و خدمت در پرورش شاگردان گرانمایه و تعالی اسلام و مسلمین و مخالفت با رضاخان در سحرگاه ۲۶ جمادی الاولی سال ۱۳۵۵ توسط مأموری که مدت ها در کنار ایشان مراقبت می کرد و به ایشان نزدیک شده بود، به شهادت رسید و تا دو دهه قبل این قاتل در فرانسه زندگی می کرد و اعتراف کرده بود که به تأسف و فشار به دستور حکومت شاه به فرانسه آمدم.

پیکر مطهر میرزای نایینی در نجف اشرف با شکوه خاصی تشییع شد و پس از اقامه نماز توسط آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، در کنار حرم مطهر حضرت علی(ع) به خاک سپرده شد./822/پ201/ی