سینمای دینی معاصر برای گرفتن سکه های بیشتر در بخش های ویژه جشنواره ها است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در نشست «خدمات متقابل سینما و دین» که 30 دیماه در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) گفت: امام به اصحاب خودشان سفارش می کردند که به جای نصیحت زبانی مردم را با زبان هنر به عمل صالح و درستی دعوت کنید.

صنعت سینما بزرگترین هنرش نمایش است نه سخن دانی

وی با بیان اینکه صنعت سینما بزرگترین هنرش نمایش است نه سخن دانی، اظهار کرد: در واقع سینما که حاصل درهم آمیختگی و تکیه بر نمایش گری است می تواند ظرفیت تازه ای را در اختیار دین و ایمان قرار بدهد.

حجت الاسلام الهی خراسانی ادامه داد: این ظرفیت، ظرفیت اعتبار و سیر آفاق و انفس است و در عین حال حتی  قابلیت این را دارد که جلوه ای از دین را به نمایش بگذارد البته امر دینی لایه ها و مراتبی دارد.

وی با بیان اینکه دین پژوهان، شاخه ها و ابعاد مختلفی را برای دین برشمردند، تصریح کرد: این ابعاد می تواند فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی باشد و به همین دلیل چند بعدی بودن لایه های دینی، این سوال در بیشتر مواقع مطرح می شود که درباره کدام ابعاد دین صحبت می شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه در ادامه به بررسی ابعاد چند گانه تعاریف دین پرداخت و گفت: وقتی که امر قدسی را با هنر بصری می خواهیم تنظیم کنیم در یک قوس نزولی سیر می کند که هویت و حقیقت است اما تغییراتی دارد و نیازمند بررسی تاریخی است.

وی در ادامه افزود: وقتی تاریخ سینمای ایران را می نویسیم باید توجه به همه ابعاد آن داشته باشیم و این درحالی است که ما فقط توجه مان به ابعاد مناسکی، شعائری و یا جلوه های بصری دین در سینما معطوف می شود و به همین دلیل اخلاق ها و رفتارها کمتر گزارش داده می شوند.

به تجربه امر دینی در سینما کمتر پرداخته شده است

حجت الاسلام الهی خراسانی با بیان اینکه به تجربه امر دینی در سینما کمتر پرداخته شده است، تصریح کرد: برای این موضوع نخستین قدم تبیین است که این امر یکی از دشواریهاست و گاهی تعبیر سینمای دینی در معانی مختلف گنجانده می شود.

وی در ادامه بیان تعابیر مختلف از سینمای دینی گفت: یکی از لایه های هنری به معنای حق طلبی و حق گروی است و برخی هنرمندان معتقدند که دین از نیاز شروع می شود و کسی که حق جو نیست نمی تواند به دنبال سینمای دینی برود و در عین حال می توان گفت که خاستگاه دین، احساس نیاز به آن است.

حجت الاسلام الهی خراسانی با بیان اینکه این متد و روش در برخی از آثار سینمایی قابل مشاهده و ملاحظه است، تصریح کرد: در واقع هر  نوع معناگرایی نمی تواند سکوی آغاز ایمان باشد بدین معنا که معناگرایی حرکت فکری ایجاد می کند اما الزاما سیر بالایی ندارد چرا که جنبه باطل ها هم عاری از تفکر نیست.

وی ادامه داد: اما این تفکر به سمت تعالی و تباهی است و به همین دلیل است که نحله های انحرافی فراوانی در دنیا وجود دارد اما این معناگرایی واقعی الزاما گرایش به سمت حق گرایی دارد.

ایمان یک مفهوم پویا و مانند بال زدن است

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه لایه دوم در این تعریف حق گرایی است، اظهارکرد: در عین حال دینداری به امر ثابت شده اشاره می کند و ایمان یک مفهوم پویا و مانند بال زدن است که هر زمان که مسیر باطل را انتخاب می کند از دست می رود.

وی با بیان اینکه آثار سینمایی خوبی در لایه ایمان فطری وجود دارد، تصریح کرد: در واقع میل و کنش انسان به خوبی ها، فضایل و راستی ها است و لایه بالاتر، ایمان دینی یا ابراهیمی است.

استاد درس خارج ضمن انتقاد نسبت به این موضوع که متداول شده است که دین را هرگونه تعلق خاطر به امر ماورای دنیا تعریف کنند، اظهارکرد: اما تعریف ما اینگونه است که ایمان از نوع ابراهیمی، ایمانی است که در آن غیر از خداوند، رسولانی وجود دارند و خداوندی که خالق انسان است و امور او را تدبیر می کند و هیچ یک از پدیده های جهان از دید علم و دانش او مخفی نمی مانند.

در حال حاضر سینمایی را دینی می گویند که دین فطری است و هنوز به ایمان ابراهیمی نرسیده است

وی با بیان اینکه در حال حاضر سینمایی را دینی می گویند که دین فطری است و هنوز به ایمان ابراهیمی نرسیده است، تصریح کرد: این درحالی است که مناسک هایی که ادیان جدیدی دارند عاری از ارتباط معرفتی با خداوند هستند و فقط حاصل یک تجربه عاطفی و روحی که جدا از مناسک های دنیایی است.  

حجت الاسلام الهی خراسانی با بیان اینکه ایمان اسلامی، شکل تکامل یافته ایمان ابراهیمی است، تصریح کرد: در این ایمان، عقلانیت فربه می شود و توازن بین عقل و وحی رخ می دهد.

وی با بیان اینکه تنیدگی های دین و دنیا از خصیصه های ایمان اسلامی است، اظهارکرد: در حال حاضر لازم نیست هر آنچه را که در سینمای دینی وجود دارد انکار کنیم و یا اینکه سینماگران را مجبور سازیم که آنچه که به امر غیبی و وحی است را به سینمای دینی ربط دهند.

سینمای دینی مفهوم واحد ندارد

حجت الاسلامی الهی خراسانی ضمن تأکید بر این موضوع که سینمای دینی مفهوم واحد ندارد، تصریح کرد: این سینما می تواند یک طیف باشد که اگر اینگونه شود بسیاری از فیلمها و تفکرات می توانند در این حوزه قرار بگیرند.

وی با بیان اینکه چالش های ایمان و دینداری در دوران معاصر است، اظهارکرد: لغزش گاههای سینمای دینی در ایران هم وجود دارد چرا که که تعریف درستی از ساحت های قدسی  و معرفتی دینی ارایه نشده است.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه از منظر خیلی از دینداران، مبهمات ما رو به کاهش است، تصریح کرد: در عین حال سوال اینست که آیا خدا به عقب خواهد رفت؟ آفرینش گری خداوند در دنیای تکنولوژی جدید و آفرینش گری مجازی چگونه تصویر خواهد شد و تکلیف آفرینش انسان چیست.

وی درادامه بیان تفاوت های تعریف سینمای دینی در دوران معاصر گفت: در واقع سینمای دینی ما به دین به عنوان یک مضمون نگاه می کند و پیش از آنکه به کارکرد آن در سینما بپردازد دین را به عنوان مضمون انتخاب می کند.

مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: درون گرایی و فردیت دینی که دائما به آن تأکید می شود راهی برای مقاومت بر سیطره دین است چرا که دین درون گرا فدای تجربه شخصی است و کاری به جامعه ندارد.

جامعه زدگی ایدئولوژیک به سمت خرافه گرایی پیش می رود

وی ادامه داد: جامعه زدگی ایدئولوژیک در برخی آثار سینمای دینی که ساخته معرفت دینی بدون معنویت است به سمت خرافه گرایی پیش می رود و امری که این خرافه را دامن می زند پرداختن سینماگران ایرانی به دین به مثابه فرهنگ عرضی است.

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: این ضعف که از دین به معنای زیست فرهنگی مردم ایران استفاده می شود، در آثار سینمای دینی ما مشهود است چرا که مضامین دینی ساکن و ایستا است.

وی ادامه داد: از دیگر آسیبهای این سینما می توان به مناسک زدگی سمبلیک در آثار اشاره کرد که تصویرگری مناسک نیست که آنجا فقط صورت است و از سرعادت و برای گرفتن سکه های بیشتر در بخش های ویژه جشنواره ها است.

محمد رجبی، پژوهشگر سینما و تلویزیون درادامه گفت: مفهوم شناسی سینمای دینی مربوط به مفهوم شناسی خود دین است چرا که مفهوم سینما روشن است و ابهام در مفهوم دین است.

وی با بیان اینکه امروز برداشتهای مختلف و متفاوتی از دین درکشور وسطح جهان وجود دارد، تصریح کرد: دراین برداشتهای مختلف از دین اگر به هر مفهوم دیگری مضاف شود این اختلافات را منتقل می کند.

رجبی افزود: در دنیا، سینمایی را که معنوی باشد و انسان را از ظاهربینی به سمت حقیقت سوق بدهد می گویند گرایش دینی دارد و اگر کسی فیلمی بسازد که بیننده را به امری فراتر از واقعیت ظاهری معطوف بسازد می گویند دین است.

وی ادامه داد: نوع دیگر سینمای دینی اینست که نه تنها ما را از ظاهر بینی نجات بدهد بلکه به حقیقت ظاهر و باطن وجودمان متذکر شود و از طرفی اگر ما را به آن حقیقت اذلی و ابدی رهنمون شود سینمای ایمانی است که انسان را به ایمان خدای ناظر می رساند.

رجبی با بیان اینکه در کشور ما بعد از انقلاب کمتر کسی مثل شهید آوینی به عمق ماجرا پرداختند، گفت: در این عرصه یک تصور ساده لوحانه پیدا شد که نماز و زیارت رنگ دین و سینمای دینی است و در عین حال فیلمهایی هم بودند که جهات ایمانی را تقویت می کرد.

این پژوهشگر دینی افزود: انسان اگر صداقت داشته باشد هدایت خاصه الهی نصیبش می شود و کسی اگر تقوا داشته باشد برایش تشخیص حق و باطل ایجاد می شود و در زمانی هم مسایل دینی تبدیل به مسایلی شد که بنیادش دینی نبود و جنبه نفسانی پیدا کرده بود و هر کس می خواست به دیگری لطمه بزند می گفت این فیلم دینی نیست.

وی با بیان اینکه تا امرخود دین برای ما مشخص نشود ابهام آن هم به عنوان سینمای دینی مشخص نمی شود، اظهارکرد: امروز همه کسانی که دیندار هستند یا نه معتقدند تأثیر هنر در دین، معنا بخشی به هنر است.

پژوهشگر سینما و تلویزیون تصریح کرد: معنا یعنی چیزی که فراتر از ما باشد  و تنها چیزی که می تواند ما را بالاتر ببرد تأثیر دین در سینما است که ما را فراتر می برد./201/934/ب1