نقش مسؤولیت انسان در قبال عدالت اجتماعی از منظر قرآن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سیدکاظم سید باقری در هفتمین پیش نشست همایش بین المللی اخلاق و عدالت با محوریت اخلاق و عدالت در اندیشه سیاسی اسلام که شامگاه سه شنبه از سوی انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه در دبیرخانه انجمن های علمی حوزه برگزار شد به ارائه مقاله خود با موضوع نقش مسؤولیت سیاسی اجتماعی انسان در قبال عدالت اجتماعی از منظر قرآن کریم پرداخت و بیان داشت: مسؤولیت سیاسی و اجتماعی انسان کمک فراوانی به اجرا شدن عدالت اجتماعی در جامعه می کند.

مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: عدالت اجتماعی یک مفهوم کلان است که در ذیل آن بیش از 14 مورد از عدالت ها از جمله عدالت سیاسی، اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و رسانه ای مطرح می شود.

وی با طرح سؤالی مبنی بر نقش مسؤولیت سیاسی و اجتماعی انسان در اجرای عدالت، اظهارداشت: عدالت اجتماعی به معنای قرار گرفتن حق و صاحب حق در جایگاه شایسته و بایسته خود است به عبارت دیگر عدالت اجتماعی ارزشی است که با فراگیر شدن آن در عرصه اجتماع، صاحبان حقوق به حقوق شایسته خود دسترسی پیدا می کنند؛ حق نیز امتیازی است که هیچ فردی حق سلب آن را از انسان ندارد.

رئیس انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه خاطرنشان کرد: شهید مطهری می گوید حق برای انسان از دو طریق تلاش و علت غایی حاصل می شود به عبارت دیگر علت فاعلی از موارد ایجاد حق است که انسان به واسطه تلاش امتیازی را به دست می آورد، به عنوان مثال شخصی با تلاش فراوان زمینی را آباد می کند که این تلاش موجب ایجاد حق ملکیت می شود.

وی افزود: در برخی موارد نیز انسان به واسطه علت غایی صاحب حق می شود به عنوان مثال شیر مادر به طفل تعلق دارد و طفل دارای حق استفاده از شیر مادر است بنابراین اگر مادر به طفل شیر ندهد در عرف گفته می شود مادر حق طفل را خورده است زیرا مصرف شیر از سوی کودک علت غایی شیر مادر است و اگر به مصرف طفل نرسد ظلم صورت گرفته است.

حجت الاسلام سیدباقری با بیان این که معیار عدالت در سه حوزه تعریف می شود، گفت: کار، غایت و نیاز معیارهای عدالت هستند؛ بر اساس آموزه های دینی نیاز، موجب ایجاد حق می شود چنانچه قرآن کریم به آن تصریح کرده است.

وی ادامه داد: شهید صدر نیز دسترسی به عدالت را در سه مرحله می داند که مرحله نخست آن پیش از تولید است یعنی همه باید دارای فرصت های برابر برای دسترسی و استفاده از امور موجود در طبیعت را داشته باشند؛ مرحله دوم تولید است که هر شخصی به میزان تلاش و فعالیت خود صاحب حق می شود و مرحله آخر نیز پس از تولید است که اگر شخصی به دلیل ضعف های جسمی یا عقلی و عدم توان تولید، نیازمند شود باید به آن یاری و کمک رساند.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به مبنای مسؤولیت سیاسی و اجتماعی انسان، ابرازداشت: عقل و اختیار موجب مسؤولیت انسان می شود و در صورت فقدان آنها مسؤولیت از انسان سلب می شود؛ مسوؤلیت نیز سیاسی و اجتماعی است نه فردی.

وی به وظایف انسان مسؤول از منظر قرآن کریم اشاره کرد و افزود: نخستین وظیفه انسان مسؤول از منظر قرآن کریم امر به معروف و نهی از منکر است؛ انسان در صورتی که دارای روحیه مسؤولیت پذیری باشد در برابر ظلم که بزرگترین منکر است قیام می کند در غیر این صورت نسبت به جامعه بی تفاوت است؛ امر به معروف و نهی از منکر موجب می شود جامعه در جهت عدالت حرکت کند، به عبارت دیگر مسؤولیت اجتماعی انسان را به سمت امر به معرف و نهی از منکر می کشاند و اجرای امر به معروف و نهی از منکر نیز موجب عدالت  اجتماعی می شود./1324/پ202/ی