اسلام به سروری انسان بر کائنات تأکید دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ابراهیم علی پور، رییس پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز در نشست علمی «بررسی نسبت اومانیسم با دین» که در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد، ابراز داشت: حقیقت اومانیسم در ابتدای کار متفاوت از چیزی بوده است که امروزه در غرب به معنی سکولار مطرح شده است.

وی با بیان این که ریشه اولیه به روم بر می گردد و رومیان اومانیست را به عنوان یک فضیلت در برابر انسان وحشی به کار می بردند، خاطرنشان کرد:  اگر اومانیسم را آزادی انسان برای رسیدن به کمال و حقیقت وجودی اش معنا کنیم به تناسب این که چه فهمی از آزادی و طبیعت انسانی داریم ما اومانیست های متفاوتی خواهیم داشت.

ضدیت با دین تنها بر اساس تفسیر سکولار از اومانیست است

علیپور با اشاره به تفاوت تلقی عمومی و تلقی نخبگان از اومانیست، ابراز داشت: با توجه به تعاریفی که در دوره های جدید از اومانیست شده است اومانیست در تضاد با دین است و این تفسیر فقط ناظر به تعریف سکولار از اومانیست است.

وی با بیان این که به تعداد مکاتب مختلف و نگاهشان به انسان اومانیسم وجود دارد، گفت: حتی نازیسم ها هم به نوعی از اومانیسم که در آن بر نژاد و انسان برتر تأکید می شود باور دارند و نشان می دهد که این واژه تنوع معنایی زیادی دارد.

رییس پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی با اشاره به  معانی مختلفی اومانیسم اظهار داشت: گاهی منظور از اومانیسم انسان طبیعی را در نظر می گیرد و نگاه دیگر به معنی انسان ادبی است و در یک دوره انسان عقلانی ملاک اومانیسم بود و برخی هم با نگاه دینی به اومانیسم نگاه می کنند.

وی به مؤلفه های اومانیسم اشاره کرد و گفت: مؤلفه های مشترک در تمام معانی اومانیسم عبارت از کمال، آزادی، کرامت، تعالی و اصالت انسان؛ از این جهت بسیاری از غربی ها معتقدند که این مفاهیم اومانیسم هیچ ضدیتی با دین ندارد.

عمود خیمه اومانیست ضدیت با دین نیست

علیپور با بیان این که عمود خیمه اومانیست ضدیت با دین نیست، ابراز داشت: مبدع اومانیسم می گوید من نافی دین نیستم و معتقدم انسان می تواند محور تمام امور باشد؛ بنابراین عمود خیمه اومانیست که پاسداشت انسان است مؤلفه ای است که در دین اسلام و در آیات و روایات هم دیده می شود.

وی افزود: همان گونه که معانی متفاوتی از دموکراسی وجود دارد و کسی آن را نفی نمی کند اومانیسم هم معانی مختلفی دارد و تا جایی که امکان تطابق وجود دارد لزومی ندارد ما با اومانیسم مخالفت کنیم و آن را التقاطی بدانیم.

استاد فلسفه اسلامی با بیان این که اندیشه های ملاصدرا به عنوان فیلسوف اسلامی و حتی متن آیات و روایات ما با کرامت انسان در دنیا منافاتی ندارد، ابراز داشت: انسان در آیات و روایات به عنوان خلیفه الهی و سرور کائنات تکریم و تعظیم شده است و خداوند به ملائکه می گوید در برابر او سجده کنید که نشان از تطابق مفهوم محوری اومانیست با اسلام دارد.

وی به دیدگاه ملاصدرا در رابطه با انسان اشاره کرد و گفت: او معتقد است که انسان بیشترین قرابت را با وجود دارد در حالی که حقیقت وجود باری تعالی است انسان به واسطه این که همواره در حال حرکت جوهری است و حدّی برای کمالات او نمی شود تعریف کرد بی حد و مرز است و چون انسان به لحاظ حقیقت وجود ذو مراتب و بسیط است و این انسان بنده خدا و سرور کائنات است.

علیپور با بیان این که بحث اومانیست سروری انسان در دنیا است و کاری به غیر دنیا ندارد، ابراز داشت: دین هم انسان را در دنیا سرور مخلوقات و حاکم بر کائنات می داند و تضادی در این زمینه بین اومانیسم و دین وجود ندارد.

وی با بیان این که نسبت دین با بسیاری از تعاریف اومانیسم عموم و خصوص من وجه است، گفت: این تعریف از اومانیسم می تواند به نوع نگاه ما به انسان معاصر کمک کند و امروزه بسیاری از مسیحیان کاتولیک که خدا را قبول دارند معتقد به اومانیسم دینی هستند.

ضدیت با اومانیسم در غرب به معنی ضدیت با بشر تلقی می شود

رییس پژوهشکده فلسفه و کلام تصریح کرد: امروزه وقتی ما می گوییم ضد اومانیسم هستیم حتی اندیشمندان در غرب گمان می کنند که ما ضد بشر هستیم و نباید به گونه ای اومانیسم را به صورت مطلق رد کنیم که چنین برداشتی از دین در ذهن دیگران به وجود بیاید.

وی افزود: من نمی گویم دینم اومانیستی است ولی نگاه اسلام نسبت به بسیاری از تفاسیر اومانیستی ایجابی است و نفیی نیست./843/پ202/س