هیأ‌ت‌ها خاستگاه مدافعان حرم است
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از تسنیم، عواطف یکی از عواملی است که توانسته دین، معنویت، عقیده و اخلاق را در جمعیتی حفظ کند؛ که می‌توان آن را در کنار عقل، خِرد و استدلال قرار داد. انبیاء و فرستادگان الهی نیز این روش را برای روبرویی با مردم و هدایت آنها استفاده کردند. مدیحه‌سرایی خاندان پیامبر(ص)، هنری است که مداحان به واسطه این هنر توانسته‌اند حقایق و معارف اهل‌بیت(ع) را با هنر عاطفه و احساسات بیان کنند. امروزه شبکه مداحان و ثناگستران خاندان پیامبر(ص) در سراسر کشور توسعه پیدا کرده است؛ جمعیت و استعدادهای زیادی، دل‌های مشتاقی در میان مداحان که از جوان‌ها، پیشکسوتان و اساتید تشکیل شده است، میان مردم می‌روند و وسیله توسل مردم را فراهم می‌کنند و سفره برکت اهل‌بیت(ع) را می‌گسترانند.
مقام معظم رهبری در یکی از دیدارهایشان در جمع مداحان فرمودند: «این سنّت مدّاحی شیوه مدّاحی و ستایشگری خاندان پیامبر(ص) که افتخار بزرگی است، در بین جامعه ما خوشبختانه رواج پیدا کرده است، ریشه‌دار شده است، قبل‌ها بود، امّا محدود بود؛ امروز این سفره، گسترده شده است؛ این میدان، باز شده است. افراد زیادی، امروز در سرتاسر کشور با استفاده از ذوق و هنر و انواع و اقسام شیوه‌های بیانی، در این عرصه مشغول فعّالیّتند؛ خب، این می‌شود یک فرصت. هر فرصتی همراه است با یک مسئولیّت؛ وقتی شما نتوانید با کسانی مخاطبه بکنید، مسئولیّتتان در یک حد است؛ وقتی توانستید مخاطبه کنید، طبعاً فراتر از حدّ شخصی و به اندازه حوزه توان تَخاطُب، مسئولیّت گسترش پیدا می‌کند. شما که می‌توانید با مردم حرف بزنید، با هنرِ شعر و صدا و آهنگ می‌توانید با مردم مخاطبه کنید، این مسئولیّت‌آور است. همه این فرصت‌ها و امکانات، همراه خود دارای یک مسئولیّتی هستند؛ این مسئولیّت را باید خوب بتوانید ادا کنید. اگر جامعه مدّاح کشور آنچنان‌که شایسته این رُتبَت و این مقام است بتواند مسئولیّت خود را ادا کند، تحوّلی در سطح کشور اتّفاق می‌افتد.»
رهبر معظم انقلاب از زمانی که مسئولیت ریاست جمهوری کشور را برعهده داشت تا به امروز؛ همزمان با سالروز ولادت دخت نبی مکرم اسلام حضرت فاطمه زهرا(س) با جامعه مداحان دیدار می‌کنند و در این دیدارها، پیام‌های مستقیم و غیرمستقیمی را در حوزه مداحی و ستایشگری اهل‌بیت(ع) متذکر می‌شوند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌و‌گو با «رضا معممی‌مقدم» مدیرکل تشکل‌های دینی سازمان تبلیغات اسلامی و «محمد فراهانی» رئیس سازمان بسیج مداحان کشور درباره نقش موثر مداحان در جامعه اسلامی و بررسی میزان مطالبات رهبر انقلاب در این حوزه است.
خبرنگار: رهبر انقلاب هرساله جلساتی را با جامعه مداحان و شاعران آئینی کشور دارند و در این دیدارها نکاتی را متذکر می‌شوند. به نظر شما تشکیل این جلسات، حاوی چه پیام‌هایی از سوی مقام معظم رهبری است؟
تذکر رهبر انقلاب درباره ورود جریان نفوذی/ مداحان در عرصه بصیرت‌افزایی سرنوشت‌ساز بودند
مقدم: این سوال انسان را به فکر فرو می‌برد که چه اهمیتی برای معظم‌له دارد که درخواست‌های اقشار و اصناف مختلفی که به برخی از آنها جامه عمل پوشانده نمی‌شود را در این دیدارها پاسخ دهد و دیدار با آن اصناف و اقشار را در برنامه خودشان بگنجانند? مقام معظم رهبری در سال جاری دو دیدار با مداحان داشتند، یکی در 11 فروردین‌ماه 95 و یکی دیگر که در 29 اسفندماه 95 انجام خواهد شد و با اینکه زمان تحویل سال ، ساعت 13:58 روز دوشنبه است، معظم‌له حتّی تقدّم و تاخّر آن را نپذیرفتند و این موضوع نشانگر پیام‌های مستقیم و غیر مستقیم از سوی ایشان به جامعه مداحان و ستایشگران است. به نظر می‌رسد، معظم‌له می‌خواهند تریبون مداحان را در راستای پیشبرد، بسط و گسترش اعتقادات شیعه حفظ کنند.
در یک سیر تطور، دیدگاه معظم‌له از سال 63 که ایشان رئیس جمهور بودند تا اکنون که بالغ بر 33 دیدار با جامعه مداحان برگزار شده است، شاهد بیان نکات مهمی از سوی ایشان بودیم. دیدار با شاعران در سال جاری 15 ماه مبارک رمضان انجام شد و اخیراً این دیدار مجدداً تشکیل شد. این جلسات متعدد حتماً حاوی پیام‌هایی برای شاعران است حتماً دارد جریان نفوذی شکل می‌گیرد که حضرت آقا می‌خواهند از حوزه شعر و شاعری در برابر آن جریان نفوذ صیانت کند و یا از نفوذی که می‌خواهد شعر و شاعری را به سوی استحاله کشد و درباره آن دسته از مسائل مستحدثه‌ای که مطابق حاکمیت نیست، تذکر دهند.
حوزه تولید، حوزه نخبگانی است و شعر در زمره آن است چراکه شعر باید تولید شود تا مصرف‌کننده بتواند از آن بهره‌مند شود. همه ما، مداح را مصرف‌کننده می‌دانیم امّا شعر اینطور نیست بلکه شعر باید تولید شود تا در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد؛ و این نخبگان هستند که باید از آنان صیانت کرد تا تولید فاخر حاصل شود. ما نتیجه می‌گیریم مقام معظم رهبری با این دیدارها، این دو ضلع شعر و شاعری را به‌عنوان دو بال حفظ می‌کنند.
اگر مطالبات رهبر انقلاب در حوزه مداحی را بخواهیم بررسی کنیم، نفس مطالبات ایشان مهم است؛ یعنی مداحان، قشر مهمی هستند که از آنها مطالبه می‌شود؛ چراکه اگر افراد خنثی و غیرموجهی بودند؛ از آنها مطالبه به وجود نمی‌آمد، حضرت آقا، هویت انقلاب اسلامی را در اقشار مؤمن انقلابی مدنظر قرار داده است و به دنبال حفظ و هم‌افزایی این قشر است.
فراهانی: من معتقدم این دیدارها به خاطر این است که قشر مداح در جامعه اثرگذار است. با نگاهی به تاریخ خواهیم دید که مداحان در عرصه بصیرت‌بخشی و بصیرت‌افزایی سرنوشت‌ساز بودند و در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز بارها به عملکرد آنان اشاره شده است؛ مداحانی که برای تحقق اهداف اسلام از منافع مالی و جایگاهی و بعضاً جان خود گذشتند؛ افرادی همچون «فرزدق» که در راه احقاق‌حق ولایت، گفت: «من ده‌ها سال چوبه دار را بر دوش کشیدم» و یا «سیدحِمیَری» که پدر و مادرش می‌خواستند او را به قتل برسانند و یا «فرزدق» که از سِمت خود در دربار خلع و سال‌ها زندانی شد. این جمله حضرت آقا که فرمودند: «هیأت سکولار نداریم» اشاره به همین موضوع دارد که هیأت و مداح اهل‌بیت(ع) باید مسئولیت بصیرت‌بخشی بر جامعه را بر عهده گیرد.
مقام معظم رهبری بارها در سخنانشان به نقش «دعبل خزاعی» که عالم به علوم مختلفی همچون فقه، اصول و عقائد و اخلاق و ... بود، تاکید داشتند؛ چراکه در بیان زندگی ایشان، تربیت و اخلاقی متجّلی است. رهبر انقلاب همیشه تاکید دارد که مداح باید طوری اشعارش را بخواند که فضائل و مدارج اهل‌بیت(ع) در آن شعر به عنوان الگو منتقل شود. امروزه یکی از مشکلات و معضلات جامعه، مسأله اخلاق است که مداحان در این زمینه بسیار مؤثرند و معظم‌له نقش اساسی را برای جامعه مداحان در این زمینه قائل است.
خبرنگار: شما فرمودید هیأت‌های مذهبی و مداحان دارای ظرفیت‌هایی بالقوه‌ای هستند. دستگاه‌های حکومتی و حاکمیتی تا چه اندازه توانسته‌اند در تحقق مطالبات رهبر انقلاب موفق باشند و تا چه اندازه توانسته‌اند این ضرورت را به جامعه مداح منتقل کنند؟
مدافعان حرم پرورش‌یافته هیأت‌های مذهبی هستند/ مداحانی که از جریان انحرافی نجات یافتند
مقدم: توجه شبکه‌های ماهواره‌ای به نقد مخرّب مداحی ناظر بر تاثیرگذاری این شبکه منحصر به فرد است وگرنه آنها از سر دلسوزی علیه آنها فعالیت نمی‌کنند. امّا اگر به عقب برگردیم، باید ببینیم مطالبات رهبر انقلاب در چه حوزه‌ای است و دستگاه‌های حکومتی و حاکمیتی در راستای مطالبات ایشان چه‌کارهایی کرده‌اند؟ یکی از مطالباتی که ایشان دارند، ایجاد احساس تعهّد و مسئولیت در شبکه و جامع مداحی برای نقش‌آفرینی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه است.
نکته دوم؛ تقویت ارتباط مداح (خودحفظی) و مخاطبانشان (دیگر حفظی) با خداوند است؛ این مساله مهمی است که در زمانی که دنیا، تحت تاثیر شبکه‌های مختلف و حتّی ناهنجاری و بداخلاقی‌ها است، اولاً آنها بتوانند خودشان را حفظ و سپس دیگران را حفظ کنند که موضوع «دیگرحفظی» ناظر بر امر به معروف و نهی از منکر هم است. امر به معروف در زمینه‌های مختلف؛ تقویت بنیان‌های خانواده، پرهیز از طلاق و بالا بردن آستانه تحمل و عدم رویکرد به سمت مواد مخدر و حیاء و عفاف. «عمّان سامانی» در گنجینة‌الاسرار خود شعری دارد که می‌گوید: «خواهرش بر سینه و بر سر زنان/ رفت تا گیرد برادر را عِنان/ جان خواهر در غمم زاری مکن/ با صدا بهرم عزاداری مکن/ معجر از سر پرده از رخ وا مکن/ آفتاب و ماه را رسوا مکن.» همین شعر را مداحان در مراسمات می‌خوانند که حاوی پیام‌های عفاف و حجاب است؛ پس، امر به معروف و نهی از منکر فقط در خیابان نیست بلکه امر به معروف می‌تواند گاهی در یک قطعه شعر عرضه شود تا جامعه را از مفاسد اجتماعی و اقتصادی باز دارد.
یکی دیگر از مطالبات مقام معظم رهبری پرهیز از افراط‌گری و مسائل اختلافی است که ایشان از سال 90 تا 95 در فرمایشات خود به آن تاکید کردند. از مطالبات دیگر وی از مداحان، ایجاد نشاط در جامعه است؛ معظم‌له در 31 فروردین ماه 93 فرمودند: «مجالس مذهبی باید امید آفرین، عزت‌بخش، پرهیز از مسائل اختلافی و موجب تقویت انقلاب اسلامی شود» و در جایی دیگر می‌خواهند تا روحیه شجاعت و اعتماد به نفس در جامعه حفظ شود. مداحان نیز با اشعارشان به دنبال این مؤلفه‌ها هستند خصیصه و نکات قابل توجهی در شبکه مداحی کشور با رهنمودهای رهبر انقلاب به عنوان نقشه راه قرار گرفته است و هر یک از نهادها نیز در حوزه‌های هدایتی، نظارتی و حمایتی برنامه‌هایی را در این راستا در دستور کار خود قرار داده‌اند. اگر ما امروز بر اساس منویات رهبر انقلاب حرکت نمی‌کردیم یقیتاً مورد هجمه دشمنان قرار می‌گرفتیم و در مسیر آنها نقش‌آفرینی می‌کردیم.
فراهانی: سازمان بسیج مداحان در جهت تقویت شبکه مداحان عضو سازمان، برنامه‌های هدایتی و نظارتی از جمله حلقه‌های ذاکرین تشکیل داده است که علاوه بر آن، همایش‌هایی نیز به صورت سالیانه با حضور مداحان شاخص و سرشناس اعم از جوان و پیشکسوت در اقصی‌نقاط کشور و خصوصاً شهر مقدس مشهد برگزار می‌شود. در آن همایش‌ها، جلسات آموزشی زیادی نظیر کارگاه‌های آموزشی برای ایجاد وحدت و مقابله با افراطی‌گری با حضور کارشناسان و علما برگزار می‌شود که برکاتی را نیز به‌دنبال داشته است؛ به طور نمونه در همایش اخیر، یکی از دوستانی که پیش از آن با دفتر جریان شیعه انگلیسی ارتباط داشته در این جلسات، کاملاً توجیح شد و خوشبختانه در دیدار امسال مقام معظم رهبری نیز به محضر معظم‌له رسید. پدر یکی از این دوستان با من تماس گرفت و گفت از زمانیکه این اتفاق افتاد، تمام حواشی که برای فرزندم به وجود آمده بود از بین رفت که این موضوع بیانگر این است که اگر برنامه‌ها و فعالیت‌ها مطابق منویات رهبر معظم انقلاب پیش رود، یقیناً شاهد رشد و تقویت شبکه مداحی خواهیم بود.
خبرنگار: چگونه می‌توانیم از فرصت‌های موجود در شبکه مداحان به نحو احسن استفاده کنیم؟
تشکیل کانون مداحان در جهت انتقال پیام حاکمیت به مداحان
مقدم: پیش از فرصت، باید گفتمان‌سازی و پس از آن ذائقه‌سازی کنیم و سپس نیاز در جامعه به وجود آوریم؛ وقتی اینجا نیاز به وجود آمد، باید به سوی ساماندهی و ایجاد ساختار و پس از آن تولید محتوا حرکت کنیم. در حوزه مداحی، وقتی دیدیم گفتمانی برای توجه به این حوزه به وجود آمده است و رهبر انقلاب تشکیل کانون‌های مداحی و شاعران آئینی را ضروری دانستند و آن را محل التقای تجربه‌ها عنوان کردند، پس از چند سالی که این موضوع بدون متولی ماند، سازمان تبلیغات بر اساس وظیفه این ساختار را با تشکیل کانون مداحان کشوری و استانی بر عهده گرفت تا هم مطالبات حاکمیتی به آنها ابلاغ شود و هم طبق فرمایش رهبر کبیر انقلاب که آن واسپاری فعالیت‌ها به مردم بود، اجرایی شود.
خبرنگار: آیا محافل و هیأت‌های مذهبی نیازمند آسیب‌شناسی است؟
مقدم: امروز آسیب‌شناسی‌ها در حوزه مداحی، خود نیازمند آسیب‌شناسی است؛ مطالبی که امروز به عنوان آسیب به آنها پرداخته می‌شود اصلاً آسیب نیست. بلکه این سیاه‌نمایی‌ها و آسیب‌هایی که در حوزه مداحی انجام می‌شود، تخریب شبکه مداحان و بالتبع باعث می‌شود، مداح‌گریزی و هیأت‌گریزی در جامعه رواج پیدا کند و این هیأت‌هراسی سبب می‌شود تا شیعه‌هراسی در منطقه توسعه یابد. اگر بخواهیم هر هیاتی که کار اشتباهی انجام داد از شبکه حذف کنیم دیگر محفل و مداحی برایمان باقی نمی‌ماند؛ بر این اساس طبق فرمایش رهبر انقلاب باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم. حضرت آقا در بیش از 100 جمله از هنر مداحی، رسالت مداحی در بخش‌های مختلفی اشاره می‌کنند که این یعنی فرصتی برای اینکه بتوانیم از هنر این مداح در راستای اهداف انقلاب اسلامی استفاده کنیم.
خبرنگار: متاسفانه برخی از هیأت‌های مذهبی فقط به دنبال ایجاد شور در بین مخاطبانشان هستند در حالیکه بهتر است این شور در کنار شعور و کسب معارف اهل‌بیت(ع) قرار گیرد. برای جلوگیری آفت‌های موجود چه اقداماتی صورت گرفته است؟
شور و شعور محافل مذهبی همراه یکدیگرند
مقدم: مداحان 80 درصد کارشان ایجاد شور و 20 درصد کارشان ایجاد شعور است و این در حالی است که جامعه مبلغان و روحانیون باید بالعکس آن عمل کنند و بیشتر وقت خود را در ایجاد شعور صرف و هزینه کنند. شور لازمه زندگی است و کاتالیزور برای جامعه است و همان شور پیشبرد ما را برای رسیدن به ماموریت‌هایمان که جنبه عشق و محبّت دارد، تقویت می‌کند. آهنگران را در جبهه در نظر بگیرید، ببینید چه شوری با خواندن ایشان به وجود می‌آمد و این زمینه امروز در مدافعان حرم که فرسنگ‌ها آن طرف‌تر از مرزها در حال دفاع هستند، مشاهده می‌شود. آیا اینها در سالن‌های موسیقی مضّل و مبتذل، پرورش یافتند و یا پای همین مداحی‌ها و تریبون‌ها پرورش یافتند؟ حتماً خواستگاه آنها همین مجالس مذهبی و مداحی‌هاست.
شور با شعور در تزاحم همدیگر نیستند، بلکه همراه یکدیگر قرار دارند. من معتقدم، همراهی مردم با هیأت و مداح کاملاً تعریف‌شده است امّا نکته قابل ملاحظه، آن است که باید شبکه تبلیغ نیز توانایی خود را برای جذب افراد ارتقا دهند تا مخاطب پای نشستن منبر را داشته باشد.
شور به‌منزله کفریّات نیست. شور یعنی چیزی که تهییج کند جامعه را برای اینکه غیرت دینی او برانگیخته شود و اشتیاق بیشتری برای فهم و حضور و نقش‌آفرینی در عرصه‌های اجتماعی و همچنین عقیدتی، مناسکی و مناسبتی داشته باشد. در مسأله اربعین حسینی، فقط این شور مردم است که توانسته آن را به یک رویداد انسانی بزرگ تبدیل کند.
فراهانی: یکی از دلایلی که هیأت‌های مذهبی در حوزه شور افزایی بیشتر موفقیت داشتند این است که مداحان، بیشتر به این موضوع پرداخته‌اند؛ اینکه من بخواهم شور در مراسم ایجاد کنم و با ابزار و احساسات عواطف مردم را در اختیار بگیرم سبب می‌شود که موضوع شور بیشتر از شعور نمود پیدا کند که این بحث نیر بر می‌گردد به اینکه اگر مداح بخواهد کار معرفتی و علمی انجام دهد، نیازمند تحصیل علم است و باید کسب علم کند؛ به طور مثال میثم مطیعی اگر امروز در عرصه مداحی عربی موفق بوده به دلیل وجود زیربناهای علمی بوده که ایشان کسب کرده است. یک زمانی مداحان کشورمان حتی مدرک دیپلم هم نداشتند امّا امروزه تقریباً بیشتر افرادی که پای در حوزه مداحی می گذارند، دارای مدراک عالی در دانشگاه و یا حوزه‌های علمیه هستند.
«اینکه ما مجلس عزاداری و مدح سیّدالشهدا را که عظمت او به خاطر شهادت است، عظمت او به خاطر فداکاری در راه خدا است، عظمت او به خاطر گذشت است؛ گذشت از همه چیز، از همه خواسته‌ها، از همه مطلوب‌ها تبدیل کنیم به یک نقطه سبک، به یک جایی که یک تعدادی جوان لخت بشوند، بپرند هوا، بپرند پایین و ندانند چه می‌گویند، درست است؟ این شکر این نعمت است که خدا به شما داده؟ این صدای خوش نعمت است؛ این توانایی اداره مجلس نعمت است؛ اینها چیزهایی است که خدا به همه نداده است، به شما داده؛ باید این نعمت‌ها را شکر بگزارید. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مداحان؛ فروردین‌ماه 94.»
خبرنگار: با توجه به اینکه نهادها و مراکز متفاوتی مسئولیت اجرای برنامه‌های حوزه مداحی را بر عهده دارند. آیا نیاز نیست تا شورای متحد و واحدی برای تصمیم‌گیری‌های حوزه ستایشگری تشکیل شود؟
مقدم: امروز اگر هر کدام از نهادهای مرتبط با حوزه مداحی، کاری را در این مسیر انجام دهند در تضاد و تزاحم همدیگر نیست و در واقع کارکرد دستگاه‌های مختلف، پوشش جغرافیایی مداحی را تکمیل کرده است؛ منتها این نگرانی نیز وجود دارد تا طرف مقابل، توانایی اداره این مجموعه را نداشته باشد؛ بر این اساس، شورای هماهنگی ستایشگری با این هدف تشکیل شده است البته تنها سازمانی که متولّی صدور مجوز برای مداحان و هیأت‌های مذهبی را صادر می‌کند سازمان تبلیغات اسلامی است.
نقش آفرینی سازمان تبلیغات و دستگاه‌ها در ولایی کردن جامعه بسیار موثر بوده است. اگر کتاب توطئه شوم علیه شیعیان (مایکل برانت) را بخوانید متوجه می‌شوید چه پول‌هایی می‌خواستند و حتی شاید توانستند برای انحراف مداحان و هیأت‌های مذهبی وارد ایران کنند و چه برنامه‌هایی برای خطبا و وعّاظ ما و سوق دادن آنها به سمت تشیّع انگلیسی داشتند امّا زمینگیر شدند. در جریان فتنه 88 رد پای یک مداح هم در جریان انحرافی و فتنه‌گران مشاهده نخواهید کرد و این خودش نشان از بصیرت افزایی این قشر دارد./1325//102/خ