الزامات و راهکارهای افزایش جمعیت

از جمله مشکلاتی که کشور با آن روبرو است مسألۀ کاهش جمعیت کشور  است[1]، در حالی که اصل اولیه بر فزونی جمعیت است و آیات و روایات مختلفی بر آن دلالت دارد؛ لذا می گوییم بر مسلمانان واجب است ازدیاد نفس کنند و مسلمین سایر نقاط هم باید در این راستا حرکت کنند.[2]
ضرورت رشد جمعیت با تاکید بر آیات و روایات
از نظر اصولى ظاهر روايات در ميان شيعه و سنى اين است كه افزايش جمعيت مسلمين مطلوب است، به مقتضاى [3]«تناكحوا تناسلوا فإنى أباهي بكم الأمم يوم القيامة و لو بالسقط؛[4] ازدواج كنيد و فرزندان خود را افزايش دهيد. روز قيامت من به شما مردم حتّى به بچّه سقط شده بر ساير امّتها افتخار مى كنم »و امثال آن دليل روشنى است كه افزايش نفوس مطلوب شارع است. [5]
در قرآن کریم نیز آيات فراوانی بر مطلوبیت مسألۀ افزايش نفوس اشاره کرده است؛ به عنوان مثال در سوره نور [6]، افزايش نسل در ميان باران هاى پربركت و جنات و باغ ها قرار گرفته است و معلوم مى شود كه افزايش نسل از نعمت هاى الهى است.[7]
هم چنین خداوند در سوره اسراء مى فرمايد:«ثم رددنا لكم الكرة عليهم و أمددناكم بأموال و بنين و جعلناكم أكثر نفيرا؛[8]سپس شما را بار دیگر بر آنها چیره مى کنیم; و شما را بوسیله اموال و فرزندان کمک خواهیم کرد; و نفرات شما را بیشتر (از دشمن) قرار مى دهیم». مطابق اين آيه خداوند دو بار بر بنى اسرائيل به خاطر كثرت نفرات منت مى گذارد.[9]
در سوره شعرا كه مخاطب در آن تمام امتهاست، انبيا مى فرمودند:«و اتقوا الذي أمدكم بما تعلمون أمدكم بأنعام و بنين و جنات و عيون؛[10]خداوند شما را با چهارپايان و بنين و جنات و چشمه ها امداد كرد» كه اين سه نمونه از آيات در مورد افزايش نسل است و آيات ديگرى هم مشاهده می شود كه اقوام پيشين در مقابل مؤمنين به اموال و اولاد افتخار مى كردند و اين را نشانه قرب به خدا مى دانستند.[11]،[12]
پس آيات و روايات دليل روشنى است كه افزايش نسل به عنوان يك اصل مطرح شده است.[13]
از اعراب جاهلی تا جاهلیت مدرن؛ سقط جنین در سایۀ جمعیت زدایی
گفتنی است وضع اقتصادى اعراب جاهلى آنقدر سخت و ناراحت كننده بوده كه حتى گاهى فرزندان دلبند خود را اعم از پسر و دختر از ترس عدم توانايى اقتصادى به قتل مى رساندند.[14]
البته همين جنايت در شكل ديگرى در عصر ما و حتى به اصطلاح در مترقى ترين جوامع انجام مى گيرد، و آن اقدام به سقط جنين در مقياس بسيار وسيع به خاطر جلوگيرى از افزايش جمعيت و كمبودهاى اقتصادى است.[15]
 لذا این قول که روزى دهنده فرزندان، پدر و مادرند توهمی بیش نیست،بلکه خداوند اعلام مى كند كه اين پندار شيطانى را از سر به در كنند و به تلاش و كوشش هر چه بيشتر برخيزند، خدا هم كمك نموده، زندگى آنها را اداره مى كند.[16]
قابل توجه اينكه ما از اين جنايت زشت و ننگين وحشت مى كنيم، در حالى كه همين جنايت در شكل ديگرى در عصر ما و حتى به اصطلاح در مترقى ترين جوامع انجام گيرد، و آن اقدام به سقط جنين در مقياس بسيار وسيع به خاطر جلوگيرى از افزايش جمعيت و كمبودهاى اقتصادى است.[17]
در این زمینه در قرآن کریم می خوانیم: «و لا تقتلوا اولدكم خشية املق نحن نرزقهم و اياكم ان قتلهم كان خطا كبيرا؛ و فـرزنـدانـتان را از ترس فقر به قتل نرسانيد، ما آنها و شما را روزى مى دهيم ، مسلما قتل آنها گناه بزرگى است»[18] که تعبير به «خشية إملاق » نيز اشاره لطيفى به نفى اين پندار شيطانى است، در واقع مى گويد اين تنها يك ترس است كه شما را به اين خيانت بزرگ تشويق مى كند، نه يك واقعيت.[19]
ضمناً بايد توجه داشت كه جمله«كان خطأ كبيرا» با توجه به اينكه«كان» فعل ماضى است اشاره و تاكيد بر اين موضوع است كه قتل فرزندان گناهى است بزرگ كه از قديم در ميان انسانها شناخته شده، و زشتى آن در اعماق فطرت جاى دارد، لذا مخصوص به عصر و زمانى نيست.[20]
ضرورت آسیب شناسی کاهش آمار جمعیت کشور
کاهش جمعیت یک فاجعه بزرگ اجتماعی است که مسائلی مانند بی مسئولیتی اجتماعی، انتحار و خود کشی ، از جمله آثار شوم این فاجعه عظیم به شمار می رود.[21]
رشد جمعیت هم اکنون در کشور کمتر از دو درصد است که جای نگرانی دارد.[22] لذا  عواملی که جامعه را به اینجا کشانده باید آسیب شناسی و بررسی شود، در همین راستا عوامل تشویقی برای تغییر این روش و افزایش جمعیت در نظر گرفته شود.و به مردم اعلام شود و دولت نیز باید با برنامه ریزی صحیح برای افزایش جمعیت کشور تلاش کند.[23]
بدیهی است اگر همیشه درد را بیان می‌کنیم، در ادامه باید ریشه‌های درد و درمان را نیز در نظر گرفته و مورد توجه قرار داد، لذا الان در این خصوص وظیفه شرعی بر عهده ماست.[24]
افزایش جمعیت جوان کشور در گرو مقابله با فرهنگ غربی «فرزند کمتر، زندگی بهتر»
لازم به ذکر است ترویج فرهنگ غرب در قالب راحت طلبی در جامعه یکی از مهمترین دلایل کاهش جمعیت است، غربی ها می گویند «فرزند کمتر زندگی بهتر»، و برای رهایی از مسئولیت و مخارج بچه ها اقدام به نگهداری حیوانات در منزل می کنند.[25]
حال جای بسی تأسف است که شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» به فرهنگ تبدیل شده است، در صورتی که  باید آن را به شعار «فرزند بیشتر زندگی بهتر، جامعه قوی‌تر و کشوری آبرومندتر» تبدیل کرد تا بتوان بر چالش کاهش جمعیت فائق آمد .[26]
لیکن حقیقت آن است که این شعار غلط غربی در اعماق دل برخی نفوذ کرده است و این کاهش جمعیت را به دنبال داشته است، اما باید دانست در صورت ادامه این روند جمعیت جوان کشور کم می شود و جمعیت کشور را بزرگسالان تشکیل می دهند؛ ‌در حالی که بارهای سنگین هر جامعه ای بر دوش جوانان است و اگر جمعیت جامعه‌ای پیر شود آن جامعه آسیب پذیر خواهد بود.[27]
لذا برای برون رفت از این نقیصه  باید شخصیت های مختلف و محافل گوناگون، مردم را ترغیب کنند که این وضع عوض شود؛ ‌شرایط امروز شرایطی است که اگر کاهش جمعیت همین گونه پیش رود آسیب های گوناگون و خطراتی جامعه را تهدید می کند.[28]
من از منابع معتبر آمار گرفته ام، وضعیت جمعیت در کشور ما به شدت رو به ضعف و خطر می رود و سال به سال آمار جمعیت کشور ما کمتر می شود.[29]
پیش بینی می شود اگر به همین صورت پیش برویم جمعیت ما تبدیل به نصف و حتی کمتر می شود؛ در این صورت جامعه ما به یک جامعه پیر تبدیل و مشکلات بسیاری برای کشور ایجاد خواهد شد.[30]
افزایش جمعیت در گرو تسهیل و ترویج ازدواج
باید انقلاب اسلامی را از آفات، بلاها و دشمنان حفظ کنیم، حال یکی از مشکلاتی که کشور ما با آن روبرو است مسألۀ کاهش جمعیت کشور و کاهش ازدواج است، از سویی دیگر ‌سن ازواج بالا رفته ‌و‌ علاقه به داشتن فرزند نیز کم شده که این کاهش جمعیت را به دنبال دارد.[31]
نباید فراموش نمود فلسفه نكاح، افزايش نسل و جلوگيرى از انقراض نسل است، بلكه اگر روزى به عللى خوف انقراض نسل انسان باشد نكاح واجب مى شود، اگر چه در حال عادى مستحب است. حتى در جائى كه موازنه جمعيت به ضرر اسلام و به نفع كفار است نكاح و ازدياد نسل واجب است ، همچنين اگر به زيان شيعه باشد، جلوى ازدياد نسل را گرفتن جايز نيست زيرا نبايد موازنه جمعيت به ضرر شيعه به هم بخورد در حالى كه در عمل شيعيان را تشويق به فرزند كمتر مى كنند.[32]
فرهنگ‌سازی ازدواج آسان؛ زمینه ساز افزایش جمعیت در کشور
باید فرهنگ اسلام را در مساله ازدواج زنده و شرایط ازدواج جوانان را آسان کرد، در آموزه های نبوی تک فرزندی و دو فرزندی سنت اسلام نیست؛‌ در دین مبین اسلام و تأکیدات ائمه اطهار(ع) ازدواج رمز آبادانی و طلاق عامل ویرانی یاد شده است.[33]
لذا والدین  نباید نسبت به فرزندان خود به ویژه در امر مهم و مقدس ازدواج سخت گیری کنند، سخت گیری های بیهوده و بی جا سبب ایجاد مشکلاتی در جوان شما و همچنین جامعه می شود. [34]امروز با سن بالای ازدواج و شعار فرزند کمتر، مواجه هستیم که اگر با همین وضعیت پیش برویم با چالش های عدیده مواجه خواهیم شد.[35]
دولت شرایط ازدواج آسان در جامعه را فراهم کند
بی تردید  مساله ازدواج جوانان، مساله‌ای شخصی نیست که تنها خوشان مسؤول باشند، بلکه مساله ای اجتماعی است و همه مسلمانان وظیفه دارند برای ازدواج همه جوانان کوشش کنند. در این میان دولت باید کمک به ازدواج جوانان را جزو بودجه های رسمی خود قرار دهد.[36]
به راستی نباید مسائل مربوط به ازدواج و کار جوانان درست شود و جوانان در زمینه مسکن مطمئن باشند تا سبب ‌شود، فکرشان راحت شده که اگر بچه دار شوند، مشکل ندارند.[37]
از این رو برخی از مسائل جنبه ضروری دارند و دولت اکنون باید به این موضوعات توجه داشته باشد؛ امیدواریم در شرایط فعلی دولت  این مطالبه را  با مدیریت صحیح محقق سازد.[38]
مسئولیت دولت ؛ رسانه ها و مبلغان دینی در فرهنگ سازی افزایش فرزندآوری
بی شک ترویج تک فرزندی و حتی دو فرزندی شعاری نامطلوب است؛ تک‌فرزندی به‌عنوان بلایی برای خانواده‌های جامعه ماست، که به گفته روان‌شناسان، این قبیل فرزندان، خشن و پر توقع بار می‌آیند که در آینده هم سرکش و خشن می‌شوند و بعضاًبرای جامعه مضر خواهند بود.[39]؛لذا  به هیچ وجه یک فرزندی و دو فرزندی نباید ترویج شود.بلکه همگان باید به عنوان وظیفه شرعی و وظیفه اجتماعی این مساله را مورد توجه قرار دهیم.[40]
بسیاری از کشورها سیاست های تشویقی برای فرزند آوری بیشتر در پیش گرفته اند، اما بر اثر تبلیغات دشمنان در کشورهای جهان سوم، به کاهش فرزندآوری اقبال می شود.[41]لذا مساله عقیم کردن مردان و زنان پیشنهاد شد و الان بسیاری از کشورها با این مشکل مواجه هستند؛ متاسفانه ما نیز در دام آنها افتاده ایم.[42]
حال برای  خروج از این وضعیت باید افزایش فرزند را در دستور کار قرار دهیم، بدین نحو که هر خانواده باید حداقل سه فرزند داشته باشد.[43]
بدین نحو که باید عوامل ترغیبی فرزند آوری بیشتر تبیین شود و به مردم اعلام شود ؛[44]دولت باید برای تبیین فرهنگ فرزندآوری بیشتر، برنامه ها و سیاست های مشخصی داشته باشد. فعالیت هایی که برای عقیم نمودن افراد صورت می گیرد، نوعی جنایت است که هر کس مرتکب آن شود باید تحت تعقیب قرار گیرد.[45] دولت در این زمینه مسؤول است.[46]
نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ فرزندآوری نیز بسیار مهم است باید فرهنگ سازی کنند به ویژه رسانه ملی در این زمینه نقش تاثیر گذاری دارد.[47]
از سوی دیگر روحانیت نیز باید رسالت خود را انجام دهد، آقایان این مسائل را به اطلاع مردم برسانند، وظیفه شرعی خود را انجام دهند تا افرادی نگویند از کجا می خواهیم روزی و خوراک آنها را تامین کنیم؛ خداوند رزاق انسان است و خودش روزی فرزندان را می دهد.[48]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت جمعیت کشور باید افزایش پیدا کند،[49] زیرامسئله جمعیت مسئله مهمی است و تنها با سمینارها نمی‌توان جواب گوی مشکل شد، بلکه  مقداری نسبت به این موضوع دیر شده است ، لیکن اگر  در سمینارها  برنامه‌هایی تنظیم شود که عملیاتی باشد می توان با قوت بیشتری شروع کرد و پیش رفت، تا بتوان گذشته را جبران نمود.[50]
از سوی دیگر، نباید با بهانه هایی همچون درس خواندن، خرج و مخارج و دیگر مسائل که رفاه طلبی بیش نیست، نسبت به فرزند آوری بیشتر بی توجه باشیم، امیدواریم جامعه ما بیدار شود و به وظیفه شرعی و اجتماعی خود عمل کند.[51]
[1]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛17/5/1391.

[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه(مسائل مستحدثه)؛ مسجد اعظم قم؛74-1373؛ http://www.eshia.ir.
[3] كتاب النكاح ؛ ج 5 ؛ ص61.
[4] بحارالانوار، ج 44، ص 170.
[5] كتاب النكاح ؛ ج 5 ؛ ص61.
[6] سورۀ نور؛آيات 12- 10.
[7] كتاب النكاح ؛ ج 5 ؛ ص61.
[8]  سوره إسراء؛آیۀ6.
[9] كتاب النكاح ؛ ج 5 ؛ ص61.
[10]. سوره شعرا؛ آيه 134- 131.
[11]  سوره سبأ؛آیۀ35.
[12] كتاب النكاح ؛ ج 5 ؛ ص62.
[13] همان.
[14] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 2 ؛ ص633.
[15] همان.
[16] تفسير نمونه ؛ ج 12 ؛ ص101.
[17] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 2 ؛ ص634.
[18] سورۀ اسراء؛ آیۀ31.
[19] تفسير نمونه ؛ ج 12 ؛ ص102.
[20] همان.
[21] مشكلات جنسى جوانان ؛ ص22.
[22]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21 /7/1390.
[23] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[24] همان.
[25] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21 /7/1390.
[26] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛24/9/1393.  
[27] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛17/5/1391.
[28] همان.
[29] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[30] همان.
[31] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛17/5/1391.
[32] كتاب النكاح ؛ ج 1 ؛ ص9.
[33] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛17/5/1391.
[34] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[35] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛25/3/1394.
[36] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ حرم کریمه اهل بیت(ع)؛17/5/1391.
[37] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛ 24/3/1393.
[38] همان.
[39]  بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[40] همان.
[41] همان.
[42] همان.
[43] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛25/3/1394.
[44] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[45] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛25/3/1394.
[46] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[47]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛ 24/3/1393.
[48] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.
[49] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛21 /7/1390.
[50] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جمعی از اعضای برگزار کننده سمینار افزایش جمعیت؛24/9/1393.  
[51] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛27/9/1392.

/۱۳۲۳/د۱۰۲/ج۱