نظریه مسؤولیت سه لایه ای در اسلام

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در جمع برخی طلاب اروپایی در قم با طرح این سوال که "مسئولیت اجتماعی مبتنی بر دین و برای دین" آیا مشکلاتی را در روابط اجتماعی بين اتباع ادیان و مذاهب در پی می آورد یا نه؟ گفت: برخی در جهان عرب با استناد به  تندروی ها، خشونت گرایی ها و برخوردهای ناروا و ناامن سازی هایی که امروزه از خاستگاه احساس و تحقق مسئولیت در جامعه بر اساس شریعت پدید آمده است، می گویند که شکل دادن به مسئولیت اجتماعی بر پایه دین به پیدایش مشکلاتی در روابط اجتماعی می انجامد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: الحادی که اکنون در سطحی در جامعه عرب ایجاد شده منشا آن همین تصوری است که نسبت به شریعت خواهان سلفی تندرو پدید آمده است که به صحنه آمدند و خواستند شریعت را اجرا کنند ولی نظم، نظام و زندگی طبیعی مردم را دچار مشکلاتی کردند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: مسئولیت اجتماعیِ حاصل و برآمده از دین (به معنای درست آن) در مسیر تخریب و تضعیف جامعه و از بین بردن وحدت جامعه، امنیت، رفاه، آرامش و پیشرفت جامعه نیست، بلکه به صورت دقیق، نتایج این مسئولیت، به تقویت مقوله های فوق می انجامد.

 عضو مجلس خبرگان رهبری خطاب به این طلاب گفت: بر شما ضروری است که هر چه بیشتر ابعاد و حدود و قلمرو این اندیشه که هم دین اجتماعی است، و هم بیشترین خدمت را به جامعه می کند، را تبیین کنید.

نظریه مسؤولیت سه لایه ای در اسلام

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به اینکه  دین سه سنخ مسئولیت را بر عهده هر فرد متدین می گذارد، گفت: مسئولیت "اخلاقی – حقوقی"، مسئولیت "معنوی - دینی" و مسئولیت "خدماتی-  معیشتی" سه سنخ مسئولیت بر عهده هر فرد متدین هستند.

وی با اشاره به مسئولیت اخلاقی – حقوقی افزود: هر فرد باید دارای مسئولیت اخلاقی و حقوقی باشد.

این استاد حوزه ادامه داد: پیامبران دو پیام برای جامعه خود داشتند، یک پیام اینکه بیایید به خداوند ایمان بیاورید  وپیام دیگر اینکه با دیگران ارتباطتان اخلاقي باشد و در ارتباطاتی که با آن ها برقرار می کنید، ظلم نکنید.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی اظهار داشت: این دو سنخ پیام، اگر چه مکمل هم هستند، ولی پیام پیامبران این نبود که لاجرم شما اگر نمی خواهید دین را بپذیرید پس اخلاق هم نداشته باشید؛ بلکه در درجه اول، می کوشیدند آن ها دین بیاورند و از خاستگاه آن مسئولیت اخلاقی - حقوقی پیدا کنند، ولی اگر چنین وضعیتی را نمی پذیرفتند، پیامشان این بود لااقل، از پلیدی و ظلم دوری گزینید.

وی ادامه داد: شبیه آنچه امام حسین (ع) فرمود:اگر دین ندارید، لا اقل آزاده باشید، پیامبران حتی قبل از بعثت داری اخلاق بودند. پیامبر اسلام (ص) قبل از اینکه پیامبر شود امین و اخلاقی بود، اخلاق چیزی است که بالاصاله موضوعیت دارد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: حتی اگر کسی دین هم نداشته باشد وجود اخلاق و ارزش های اخلاقی در او ارزشمند است. پیامبر اسلام برای حاتم طایی و فرزند او ارزش قائل بود. اخلاق خود موضوعیت دارد و شما در جوامع خود، باید متخلق به اخلاق اسلامی باشید با آن گستره ای که دارد.

وی با اشاره به مسئولیت معنوی و دینی نیز گفت: هر کس باید مسئولیت معنوی داشته باشد، مسئولیت معنوی یک امر دارای مراتب است، از آن مصداق اکمل و اتم آن که عبارت از مسئولیت حاصل از ایمان، اعتقاد و بندگی خالص در پیشگاه خداوند به قرائت اسلامی (و وصل شدن به منبع تولید معنویت در بالاترین سطح خود که در چارچوب اسلام  آمده است) گرفته تا مراحل پایین تر.

حجت الاسلام والمسلمین  مبلغی افزود: اسلام نمی گوید اگر واجد ایمان اسلامی نبود و در زمره اهل کتاب بود، به چشم بی ارزشی به او بنگرید، در غیر این صورت، "قُل يا أَهلَ الكِتابِ تَعالَوا إِلىٰ كَلِمَةٍ سَواءٍ.."، بی توجیه و بی جایگاه می گردد.

وی ادامه داد:  در یک جامعه، نباید به بهانه ایمان جامع و کامل اسلامی، به نفی ارزش ایمان نهفته در ادیان دیگر  بپردازیم؛ یعنی همان کاری که داعشی ها انجام می دهند.

استاد حوزه گفت:باید در جامعه ای که ادیان دیگر هستند، مشترکات با آن ها را جهت تعامل با آنان، به مثابه چارچوبی برای یک حرکت اجتماعی دینی عام، مطرح و فعال کنیم.

وی افزود:  طبعا این بدان معنا نیست که اصل "تنها دین اسلام پذیرفته می شود" را نادیده بگیریم آن اصل، سر جایش هست ولی آن بین انسان و خداست که روز قیامت کسی که غیر دین اسلام را اختیار کرده باید جواب پس بدهد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: هیچگاه معنای این اصل، آن نیست که ما در قبال ادیان دیگر به نفی معنویت يا اخلاق آنان دست بزنیم و اخلاقشان را هیچ بگیریم.

وی ادامه داد: قرآن به ما می آموزد که ".بأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَ رُهْبَانًا وَ أَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُون"، یعنی برای حالت عدم استکبار در برخی از کشیش ها و رهبان ها به عنوان یک ارزش مهم، حساب باز کرده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به سومین سنخ از مسئولیت های دینی گفت: مسئولیت خدماتی- معیشتی، مسئولیتی است که انسان ها باید در یک زندگی مشترک  به دیگران  خدماتی را به صورت کیفی ارایه کند.

وی افزود: امروز در جهان، می گویند هر کس، یا موسسه، کارخانه و ... که در جامعه به تولید و عرضه کالایی دست می زند،  باید در این تولید و عرضه احساس مسئولیت اجتماعی کند و کالای کیفی  به جامعه ارایه نماید.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد:  اسلام قبل از طرح مسئولیت اجتماعی به معنای امروزین آن،  (که در زمینه خدمات مطرح است)، به آن توجه جدی کرده، و خواسته است که همه، همیشه برای جامعه منشاء شر نباشند؛ بلکه منشا خیر باشند و کار کیفی و متقن به افراد ارایه کنند ودر انجام این کار کیفی نباید بگوییم این چون غیر مسلمان است پس می توان با او تعاملی غیر صادقانه داشت و کالاهای غیر مرغوب  به او داد.

وی گفت: مگر قران نفرموده "أَن تَبَرُّوهُمْ"، آیا چیزی از برّ بالاتر در خدمات اجتماعی وجود دارد؟!، مسلمان در هر جامعه ای که زندگی می کند، باید این منطق را دنبال کند.

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: مسئولیت پذیری معنوی و دینی در اسلام، هیچ گاه به خشونت نمی کشد؛ زیرا  اسلام با یک اصل و تبصره ای که زده، لزوم تعامل با اتباع دیگر را گوشزد کرده است، به این صورت که اگر در جامعه ای بودید که ادیان دیگر و مذاهب دیگر هستند باید مشترکات را مبنا قرار دهید و به فکر تحمیل دین و مذهب خود نباشید.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: اگر بحث علمی و آکادمیک در گیرد و هر گروه در مقام اثبات دیدگاه مکتب خود برآید، ما نیز اسلام را مطرح می کنیم و به صورت آرام و بدون تنش و بدون آن که بخواهیم آن را تحمیل کنیم و یا به نفی آن ها و حساس کردنشان دست بزنیم ، جامعیت، کمال و زیبایی های  نهفته در آموزه های اسلام را با کمال قوت مطرح می کنیم، این، حرف دیگری است و مربوط به بحث های آکادمیک یا علمی است.

وی ادامه داد: در  اجتماع و جامعه، نباید تعاملات با دیگران را بر اساس تلاش به نفع مذهب و دین و نفی مذهب دیگر یا دین دیگر بنا کنیم، بلکه فراتر به فکر همگرایی و هم افزایی بیافتیم.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: مجهز شدن هر مسلمان به سه مسئولیت" معنوی- اعتقادی"، "اخلاقی – حقوقی" و "خدماتی- کاری" نه تنها در جامعه مشکلاتی ایجاد نمی کند، بلکه زمینه ای را فراهم می آورد که ما همیشه منادی صلح و وحدت، خوبی و زیبایی، معنوی و انسانی و عبادی و بندگی برای هر سطح باشیم.

وی ادامه داد: دین اسلام بسیار با واقعیت ها و سنن اجتماعی همراه و همگام است همین اسلام می گوید" فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ"،  این را برای جامعه متدین به دین اسلام نگفته است این برای جامعه ای است که ادیان مختلف در آن است، گفته است،  فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ یعنی شما و دیگران و اصحاب ادیان دیگر بیاید مسابقه در خیرات بگذارید.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: مسئولیت بالایی دارید، اسلام دین عقلانی و آرامش بخش است، این عناصر عقلانی و آرام بخش و اخلاقیت آن را کشف کنید که هر چه براسلام ظلم شده است از ناحیه این عدم شناخت نسبت به این جوهر، گوهر و واقعیت آن است. البته ما در فضای اسلام و در درون خود دنبال وضع اکمل و اتم می رویم اما در مواجهه اجتماعی با دیگران باید بر مشترکات تاکید کنیم./۱۳۲۳/د۱۰۲/ج۱