به بهانه سالگرد ارتحال ملا محمد شريف مازندراني

24 ذيعقده سالروز رحلت عالمي بزرگوار است كه هر چند در شمال ايران چشم به جهان هستي گشود، ولي زعامت جهان تشيع را در برهه اي حساس از تاريخ فقاهت شيعه به عهده گرفت.

ملا محمد شريف مازندراني، استاد بسياري از علماي بزرگ شيعه است كه به جرات مي توان او را بنيانگذار فقه نوين و معاصر دانست و بسياري از آيات عظام معروف در محضرش تلمذ کردند.

ملا محمد شريف مازندراني، فرزند ملا حسين علي مشهور به شريف العلما، يکي از مراجع علما و اکابر مدرسين حوزه کربلا بود.

شريف العلما که فقيهي اصولي و حکيمي منطقي بود، را مي توان از مؤسسين بزرگ علم اصول ناميد كه درحقيقت در كوتاه مدت جامع علوم عقلي و نقلي شد.

شريف العلما در آغاز از شاگردان سيدمحمد مجاهد بود و پس از مدت زمان كوتاهي از محضر سيد علي صاحب رياض كسب فيض کرد و مقام علمي اين استاد بزرگ به گونه اي بود كه شريف العلماء تا ساليان متمادي در محضر وي زانوي شاگردي به زمين زد.

روح بلند و كمال جوي وي تاب نياورد و پس از مدتي به دنبال مطالب علمي و بحث هاي غامض تر فقهي به دنبال استاد، هجرت علمي کرد و در بلاد مختلف ايران و عراق و حوزه هاي علميه مختلف حضور يافت و به كسب فيض پرداخت.

جلسه درس شريف العلما از رونقي خاص برخوردار بود و متجاوز از هزار نفر در پاي درس و بحث او حاضر مب شدند که اين عده در آن روزها رقم قابل توجهي بوده است، به گونه اي كه حوزه علميه كربلا در زمان او به اوج شکوه علمي رسيد.

ولي با اين وجود تواضع علمي وي سبب شد تا در محضر استاد خود سيدعلي صاحب رياض به شاگردي مشغول شود و مقامات علمي را در نزد وي تلمذ کند.

احاطه علمي ملا محمد شريف مازندراني بر مباحث مختلف فهم و استنباط و حافظه بسيار قوي سرعت انتقال و درک بالا از جمله خصوصيات اين عالم رباني است و اين امتيازات در كنار بيان رسا سب شد تا وي در ميان مراجع هم عصر و بزرگان متقدم و متاخر خود يك استثناء به حساب آيد و لقب شريف العلماء برازنده وي شود.

شريف العلما اين رتبه را از رهگذر زحمت و تلاش فراوان تحصيل كرد، در حالات او نوشته اند: شب ها تا صبح بيدار و چراغ مطالعه اش خاموش نمى شد.

يكى از عالمان بزرگ هم دوره وي در بيان اين مجاهدات علمي وي نوشته است: شبى به حجره او رفتم؛ ديدم چراغ را بالاى طاقچه گذاشته و سه سطر از كتاب قوانين را نگاه مى كند و سپس در ميان اتاق راه مى رود و فكر مى كند و با اين حال صبح بيدار بود.

فاضل رشتي، فاضل اردکاني، سيد ابراهيم صاحب ضوابط، شيخ محمد حسين صاحب فصول، ملا اسماعيل يزدي، محمد حسن آل ياسين، فرزند کاشف الغطاء، شيخ حسن مجتهد، سيد صدر الدين اصفهاني ملا آقا دربندي، سعيد العلماي مازندراني، سيد محمد شفيع جاپلقي، سيد جعفر دارابي، حجت الاسلام اصفهاني، حجت الاسلام قزويني، حجت الاسلام گلپايگاني، پدر علامه نوري (شيخ محمد تقي)، شيخ محمد حسن نجفي صاحب جواهر، شيخ العراقين تهراني، حاج زين العابدين خوانساري را مي توان از جمله شاگردان وي برشمردو

همچنين بزرگاني چون شيخ انصاري افتخار تلمذ در نزد وي را داشته كه بسياري از شاگردان وي از علماي بزرگ قرن چهاردهم هستند و خدمات شاياني را به جهان تشيع و اسلام کرده اند.

سعي و تلاش شريف العلما بيشتر در امر تدريس معطوف گشته بود و به همين جهت اثر مكتوب قابل توجهي از وي باقي نمانده چنانچه بر خلاف ديگر مراجع كه معمولا روزي يك بار و يا حتي هفته اي يكبار به تدريس مي پرداختند، در روز دو نوبت به کرسي تدريس مي نشست.

پي ريزي و بنيانگذاري فقه و اصول نوين با استفاده از کتاب، سنت وعقل و اجماع از افتخارات علمي وي است كه با همراهي شاگردانش كه خود عالماني بزرگ بودند صورت گرفت.

وي در جواب سيد ابراهيم (صاحب ضوابط) و ديگران كه به او پيشنهاد تصنيف نمودند، گفته بود؛ هر چه شماها بنويسيد گويي من نوشته ام و همين گونه هم شد و به جاي ده يا چند ده اثر صدها اثر به طور غير مستقيم از وي به جا مانده است.

پس از رحلت شريف العلما در سال 1246 قمري کرسي درس علما و زعامت شيعيان جهان به صاحب ضوابط، صاحب جواهر واگذار شد.

همچنين پس از وفات شريف العلما شاگردان حوزه درس به نجف اشرف عزيمت کرده و در درس دو فقيه بزرگ و کم نظير عالم تشيع، آيات عظام شيخ موسي کاشف الغطاء و برادرش شيخ علي کاشف الغطاء شرکت کردند.

گفتني است، پس از ارتحال اين عالم رباني حوزه علميه كربلا از رونق افتاد و متاسفانه اين شكوه در سال هاي بعد نيز تكرار نشد و عالمان شيعي در نجف استقرار يافتند.