پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکزی با هشت پژوهشکده و ۳۵ گروه علمی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پژوهش و خلاقیت کلید تحول در تربیت بوده و تحقیق کردن یک مجاهدت علمی مستمر است. در اقدام پژوهشی، پژوهندگان تلاش می کنند وضعیت نامطلوب را به وضعیت مطلوب تغییر دهند.

رهبر معظم انقلاب در دیدارهای مختلف با اشاره به اهمیت تولید دانش و پژوهش، توليد علم و تحقيقات را حيات آينده كشور دانستند؛ همچنین در دیدارهای دیگری فرمودند «عنصر تحقيق و پژوهش در همه جا به صورت يک اصل در مجموعه کارها بايد مورد توجه قرار گيرد. اگر ژرف يابي و پژوهش نباشد، نتيجه اش يک جا ايستادن، در جا زدن و با دنياي پيرامون خود به تدريج بيگانه تر شدن است.»

امروزه پژوهشگاه ها و مراکز پژوهشی متعددی در کشور وجود دارد که در عرصه های مختلف به فعالیت های پژوهشی می پردازند، در این میان مراکز پژوهشی حوزوی وجود دارد که به تولید علم در موضوعات مختلف مورد نیاز انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی می پردازند، اما جامعه، مردم و حتی نخبگان نیز اطلاع چندانی از فعالیت ها و دستاوردهای این مراکز ندارند.

در همین راستا و به منظور آشنایی با یکی از این مراکز پژوهشی حوزوی، به معرفی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي می پردازیم که مشروح آن تقدیم خوانندگان گرامی می شود.

با ظهور انقلاب اسلامي، پژوهش هاي ديني كشور وارد مرحله جديدي از رشد و شكوفايي شد. در سال 1358 به فرمان امام خميني(ره) نهادي فرهنگي و تبليغي در درون حوزه علميه شكل گرفت كه در سال هاي بعد به نام دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم خوانده شد. اين دفتر که وظيفه اصلي اش پركردن خلأهاي فرهنگي و تأمين نيازهاي ديني برآمده از تأسيس نظام جمهوري اسلامي بود، در كنار فعاليت هاي گوناگون تبليغي، عرصه هاي آموزشي و پژوهشي را نيز به مجموعه فعاليت هاي خود افزود.

در سال 1362 ضرورت بازگشت به منابع اصيل اسلامي و بازشناسي فرهنگ ديني متناسب با شرايط و نيازمندي هاي زمان، سبب شد تا نخستين مركز پژوهشي دفتر با عنوان مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي شكل گيرد. اين مرکز در روند تكاملي خود به تدريج توانست با ايجاد چهار پژوهشكده (فلسفه و كلام اسلامي، فقه و حقوق، علوم و انديشه سياسي، تاريخ و سيره اهل بيت(ع) و سه مركز پژوهشي (احياي آثار اسلامي، اصطلاح نامه علوم اسلامي و پاسخگويي به سؤالات ديني) فعاليت گسترده اي را رقم زند.

خلأ تحقيقات علمي در عرصه قرآن و معارف قرآني، دفتر تبليغات اسلامي را برآن داشت تا مركز مستقلي را بدين منظور پايه ريزي كند. اين مركز با جذب فضلاي قرآن پروژه و انجام پروژه هاي بزرگ و متعدد، هم اكنون بزرگ ترين مركز قرآن پژوهي كشور به شمار مي آيد. همچنين با توجه به ضرورت انجام مطالعات علمي در موضوع مهدويت، تأسيس نخستين مؤسسه پژوهشي حوزوي در اين عرصه به نام پژوهشكده مهدويت و آينده پژوهي رقم خورد. همينطور ضرورت رصد شرايط فرهنگي جامعه و پايش اقتضائات محيطي، سبب شد تا در سال 1387 نسبت به تأسيس مركز مطالعات فرهنگي و اجتماعي مبادرت ورزد.

علاوه بر اين، دفتر تبليغات اسلامي در خراسان رضوي نيز فعاليت هاي متنوع پژوهشي را از سال 1368 آغاز كرد و با استفاده از ظرفيت حوزه علميه خراسان و دانشگاه هاي استان، گروه هاي علمي متعددي را راه اندازي نمود و با بهره گيري از محققان توانمند، موفق به اجراي ده ها طرح تحقيقاتي گرديد. همجنين دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان نيز با توجه به اقتضائات محيطي و شرايط حوزه علميه اصفهان، در سال هاي اخير برنامه هاي پژوهشي خود را آغاز كرده است.

به دنبال اصلاح ساختاري دفتر تبليغات اسلامي در دهه 80، مقرر شد تمامي مراكز پژوهشي در قالب يك پژوهشگاه جامع سازماندهي شوند و پس از پيگيري هاي لازم، سرانجام در سال 1384 مجوز قطعي پژوهشگاه  علوم و فرهنگ اسلامي اخذ و با اهتمام به تعميق و توسعه دانش و معرفت اسلامي و تبيين و گسترش باور، بينش و ارزش هاي اسلامي و انقلابي و به منظور افق گشايي علمي، نوانديشي ديني با رويكردي روشمند و نظام يافته به حوزه معرفت ديني، فعاليت جديد خود را آغاز کرد.

اهداف تأسیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

اهداف تأسیس این پژوهشگاه مشتمل بر تبيين معارف ناب اسلام و پالايش فرهنگ ديني از پيرايه هاي جمود و التقاط، تبيين نظام مند اسلام و ارائه الگوهاي كارآمد فردي و اجتماعي متناسب با نياز هاي جهان معاصر از طريق توسعه، تعميق و توانمندسازي علوم اسلامي، تأمين پشتوانه هاي علمي براي نظام بخشي و كار آمدسازي حكومت ديني و انقلاب اسلامي است.

هم اكنون سازمان علمي پژوهشگاه مشتمل بر هشت پژوهشكده، ۴ مركز و يك گروه مستقل پژوهشي است. علاوه بر اين، شش فصلنامه حوزه، نقد و نظر، فقه، اسلام و مطالعات اجتماعي، پژوهش هاي قرآني (شعبه خراسان)، اخلاق اسلامي (شعبه اصفهان) و نيز دوماهنامه آينه پژوهش منتشر مي شوند.

همچنين منابع اطلاعاتي پژوهشگاه در قالب كتابخانه هاي عمومي و تخصصي، با سه ده فعاليت، اكنون از بزرگ ترين كتابخانه هاي ديني كشور محسوب مي شوند كه شامل كتابخانه عمومي و اهل قلم حوزه، كتابخانه تخصصي علوم اسلامي و انساني، كتابخانه تخصصي علوم و معارف قرآن و آرشيو مطبوعات تخصصي است.

اين پژوهشگاه تاكنون با انتشار ۱۰۷۸ مجلد و ۵ اثر با همکاری سمت و كسب 181 جايزه آثار برگزيده در جشنواره ها و مجامع علمي كشور(64 اثر نشر پژوهشگاه و 117 اثر نشر بوستان كتاب)، در جهت تحقق مأموريت خود پرونده درخشاني را به نمايش گذاشته است. در سال 1389 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي به عنوان مؤسسه برتر پژوهشي از سوي چهارمين جشنواره بين المللي فارابي معرفي شد.

گزارشی از فعالیت های این پژوهشگاه در ادامه می آید:

پژوهشكده فقه و حقوق دارای گروه هاي پژوهشي فلسفه فقه و حقوق اسلامي، دانش هاي وابسته به فقه(اصول فقه، قواعد فقه، رجال و حديث)، مسائل فقهي و حقوقي است. این پژوهشکده در سال 1374 با هدف بازكاوي روش ها و چارچوب هاي نظري دانش فقه در عرصه هاي فردي و اجتماعي تأسيس شد. اين مجموعه علاوه بر تحقيق گسترده در مسائل جديد فقهي و ترجمه آثار حقوقي، به تدوين كتاب شناسي هاي مرجع و موسوعه هاي تخصصي در موضوعات فقهي و حقوقي اهتمام ورزيده است.

براي نخستين بار فلسفه فقه و حقوق اسلامي به صورت يك گرايش مستقل در دستور كار پژوهشكده قرار گرفت و به دانش هاي پايه اي فقه، به عنوان زير ساخت مطالعات فقهي، توجه ويژه گرديد. اين پژوهشكده از نظر روزآمدي و گستره موضوعات، انجام مطالعات تطبيقي در دانش فقه و حقوق و التزام به روش هاي نو پژوهشي، در سطح كشور جايگاه ممتاز و كم نظيري دارد و تاكنون 105 اثر منتشر شده و 26 اثر برگزيده داشته است.

پژوهشكده فلسفه و كلام اسلامي دیگر پژوهشکده پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که شامل گروه های پژوهشي فلسفه، كلام اسلامي و فلسفه اخلاق است؛ این پژوهشکده در سال1373 به منظور تبيين و معرفي آموزه هاي نظري اسلام با رويكرد عقلي ـ نقلي، بازشناسي و بازسازي ميراث فلسفي كلامي و پاسخگويي به شبهات فكري تأسيس گرديد. اين پژوهشكده در سال هاي اخير علاوه بر اهتمام به ترجمه آثار مهم فلسفي و الهياتي غرب، معرفي ميراث غني و متفكران مسلمان و توجه به موضوعات فكري روز، جهت غنابخشي به مطالعات بنيادي، چندين كلان طرح پژوهشي مانند انديشه نامه متكلمان شيعه و مسئله رابطه نفس و بدن را در دستور كار خود قرار داده است.

توانمندسازي فلسفه اسلامي و برقراري ربط و نسبت آن با نيازهاي اجتماعي و سياسي، و نيز نوسازي علم كلام شيعه به منظور حضور فعال تر در مواجهه با انديشه هاي رقيب، از جمله محورهاي مورد توجه در برنامه هاي حال و آينده پژوهشكده است. به اين سبب، توجه به حوزه هاي مهم فكري و كاربردي مانند فلسفه اخلاق و فلسفه نفس و نيز انجام مطالعات  تطبيقي در عرصه دين و عقل، دين و دانش هاي زباني، از برنامه هاي مهم اين پژوهشكده به شمار مي آيد. اين پژوهشكده تاكنون 86 اثر منتشر شده و 24 اثر برگزيره داشته است.

پژوهشكده تاريخ و سيره اهل بيت(ع) دارای گروه هاي پژوهشي سيره اهل بيت(ع) تاريخ تشيع، فرهنگ و تمدن اسلامي است. این پژوهشکده به منظور بررسي روشمند حوزه هاي مرتبط با تاريخ و سيره اهل بيت(ع) و بستري هاي تأثيرگذاري در آن، از سال 1364 فعاليت خود را آغاز كرد. دست مايه اوليه تحقيقات پژوهشكده را فيش هايي تشكيل مي داد كه جمعي از فضلا و محققان حوزه علميه قم، پيش از انقلاب گردآوري كرده بودند. به تدريج طرح مفصل تري طراحي شد كه به زعم پژوهشگران، در مجموع به تصوير تاريخ زندگي و سيره معصومان (ع) منتهي مي گرديد.

تمركز بر جوانب گوناگون تاريخ و سيره امامان(ع) و سازوكارهاي منطقي و اصول دستيابي به حقايق تاريخي و همچنين مطالعه و تحقيق درباره هويت تاريخي تشيع و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامي اساسي ترين رويكردهاي پژوهشكده بوده است.

در كنار انجام فعاليت هاي موردي، اجراي پروژه هاي بزرگي همچون فرهنگ نامه مؤلفان اسلامي و دائره المعارف تاريخ رويدادهاي تاريخي اسلام از جمله فعاليت هاي اين مجموعه بوده است. همچنين تدوين دانشنامه اهل بيت (ع) و تحقيق در زواياي مبهم فرهنگ و تمدن اسلامي از جمله برنامه هاي كلان پژوهشكده است كه زمينه هاي انجام آن در سال هاي اخير فراهم آمده است. اين پژوهشكده تاكنون 32 اثر منتشر شده و 8 اثر برگزيده داشته است.

از دیگر پژوهشکده های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشكده علوم و انديشه سياسي است که دارای سه گروه پژوهشی علوم سياسي، فلسفه سياسي و فقه سياسي می باشد. این پژوهشكده در سال 1373 به منظور پژوهش در زمينه علوم و انديشه سياسي اسلام، كار خود را آغاز كرد و در طول سال هاي گذشته با استتفاده از تجربه و توان علمي انديشمندان حوزه و دانشگاه، گام هاي مؤثر و مفيدي را در احيا و بازسازي دانش سياسي اسلام برداشته است و در حال حاضر با تلاش براي پاسخگويي به پرسش ها و معضلات فكري مربوط به حوزه پژوهشي خود و فراهم ساختن زمينه هاي لازم براي باز توليد فرهنگ سياسي ـ ديني، و ارائه دانش سياسي مبتني بر منابع اسلامي، هويت شناسي و هويت سازي در زمينه هاي فلسفه سياسي، فقه سياسي و علوم سياسي، سند چشم انداز بيست ساله جمهوري اسلامي ايران مبناي كار خود قرار داده و براساس آن، اهداف، وظايف، سياست ها و برنامه هاي خود را باز تدوين كرده است. اين پژوهشكده تاكنون 121 اثر منتشر شده و 22 اثر برگزيده داشته است.

پژوهشكده مهدويت و آينده پژوهي دارای گروه هاي پژوهشي مباني مهدويت، فرهنگ مهدويت و آينده پژوهي است. این پژوهشكده از سال 1377 فعاليت خود را با محوريت معارف مهدويت و با رويكردي آينده نگرانه آغاز كرده است. اين پژوهشكده كه ابتدا با عنوان موسسه «انتظار نور» فعاليت داشت، تلاش مي كند تا در راستاي اهداف پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، با نگاهي عميق وكاربردي و بر اساس مباني اسلامي به تبيين انديشه مهدويت به عنوان نظام زندگي در دوران غيبت و عصر ظهور بپردازد. همت پژوهشكده بر آن است تا با استفاده از شاخص ها و ويژگي هاي جامعه آرماني مهدوي و بهره گيري از روش هاي آينده پژوهانه، چشم اندازهاي مطلوب جامعه اسلامي امروز را بررسي و افق هاي آينده مطلوب و بديل را براي جامعه منتظر تدوين نمايد. از اين پژوهشكده تاكنون 20 اثر منتشر شده است.

پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن شامل گروه های پژوهشی تفسير متون آموزشي، تفسير موضوعي، دائره المعارف هاي قرآن، فرهنگ نامه ها و معاجم، علوم قرآني، قرآن پژوهي است؛ این پژوهشکده در سال 1366 با هدف گسترش فرهنگ و معارف قرآن و دفاع از حقانيت آموزه هاي آن شكل گرفت و با نگاهي كاملا نو به عرصه هاي تفسير، ترجمه و موضوعات قرآني، به جهت دهي فعاليت هاي قرآني در حوزه علميه قم، كمك شاياني كرده است. اين مركز وظايفي همچون: تأمين منابع و اسناد قرآني، طبقه بندي و سازمان دهي معارف قرآني، تدوين فرهنگ نامه ها و دائره المعارف هاي متنوع قرآني، پديدآوردن تفاسير گوناگون، پاسخگويي به سؤالات و شبهات و شناسايي خلأها و نياز ها در عرصه فرهنگ قرآني را به عهده گرفته است و هم اكنون به عنوان بزرگترين مركز قرآن پژوهي كشور شناخته مي شود. اين پژوهشکده تاكنون 73 اثر منتشرشده و 12 اثر برگزيده داشته است.

مركز اخلاق و تربيت به دو گروه پژوهشی اخلاق و تربيت تقسیم می شود؛ فراخواني گسترده و تاكيد هاي مكرر قرآن كريم به سازندگي اخلاقي و تهذيب نفس، بيانگر جايگاه بسيار جدي مقوله اخلاق در ميان اهداف دين است. در حالي كه جهان معاصر سخت تشنه پيام معنوي تشيع و چشم در راه رهاورد رهايي بخش انقلاب اسلامي است، اما كارنامه حوزه هاي علميه در عرصه توليد انديشه هاي اخلاقي ـ تربيتي چندان قابل دفاع نيست.

يكي از مهم ترين رسالت هاي تبليغي حوزه علميه قم و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، تعميق و گسترش آموزه هاي اصيل اخلاق و تربيت اسلامي در جامعه و اهتمام به پيش نياز اصلي آ‌ن، يعني توليد تفكر اخلاقي بر اساس مباني اسلامي و استخراج نظام اخلاقي ـ تربيتي اسلام و تهيه پاسخ هاي متقن براي پرسش هاي نوپديد در حوزه اخلاق و عرفان و تربيت است كه تشكيل مركز اخلاق و تربيت گامي اساسي براي رسيدن به اين هدف به شمار مي رود.

اين مركز از سال 1382 با عنوان گروه اخلاق و تربيت فعاليتش را آغاز كرد و در سال 1386 با ظرفيت دو گروه پژوهشي و اختصاص نام مركز، دور جديد فعاليت خود را در پيش گرفته است. اين مركز تاكنون 19 اثر منتشر شده و 7 اثر برگزيده داشته است.

یکی دیگر از مراکز پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مركز مطالعات فرهنگي ـ اجتماعي است که به دو گروه پژوهشی مطالعات و دين پژوهي فرهنگي ـ اجتماعي و مطالعات حوزه و روحانيت تقسیم می شود.

تحولات پرتلاطم فرهنگي و اجتماعي در عصر حاضر، ضرورت فعاليت هاي پژوهشي را حتمي ساخته است. در اين ميان پژوهشگاه دقت و حساسيت نسبت به فراهم آوري امكان توسعه اثر بخش علوم و فرهنگ اسلامي با پيشينه اي درخشان و سرمايه انساني ارزشمند در محيط علمي حوزوي و دانشگاهي، ظرفيت قابل توجهي در پاسخ گويي به نيازهاي فكري جامعه امروز فراهم آورده است. بديهي است بدون شناخت صحيح از وضعيت فرهنگی ـ اجتماعي و بهره مندي از بينش عميق و بنيادي اسلامي، حضوري فعال، اثربخش و هوشمندانه ميسر نخواهد بود. به همين منظور در سال 1386 مركز مطالعات فرهنگی ـ اجتماعي باهدف ارائه تصويري واقع نگر و آينده گر از جامعه، با استفاده از ابزار و روش هاي معتبر علمي و برپايه مباني و رويكرد اسلامي تأسيس گرديد. از اين مركز تاكنون 13 اثر منتشر شده است.

مركز احياي آثار اسلامي دارای دو گروه پژوهشي كتاب شناسي و نسخه شناسي و تصحيح و احياي آثار است؛ مركز احياي آثار اسلامي، در سال1364 با هدف بازسازي متون اساسي شيعي آغاز به كار كرد. اين مركز طي اين مدت با بهره گيري از محققان نامور تصحيح متون و استفاده از آخرين يافته هاي اين عرصه، تاكنون آثار مهمي از تراث ماندگار علمي شيعه را تحقيق و منتشر كرده است.

نخستين كارهاي تحقيقي اين مركز شامل تحقيق و نشرآثار دانشمنداني چون علامه حلي، شهيد اول، شهيد ثاني، نراقي پدر و پسر و فيض كاشاني مي شد. امروزه مركز احياي آثار اسلامي عمدتا در دو زمينه مكمل يكديگر فعاليت مي كند: يكي كتاب و نسخه شناسي و ديگري تصحيح و نشر متون كلاسيك شيعي. بخش نخست مي كوشد تا ميراث مكتوب شيعه را بازشناسي و به گونه اي نظام مند معرفي كند. بخش دوم نيز عهده دار بازسازي و ارائه متون اصلي  تفكر شيعي است. اين بخش با نظر به آينده و نياز محققان و دين پژوهان در پي تصحيح و نشر آثار عالمان بزرگ شيعه، در غالب مجموعه آثار شخصيت ها و متفكران شيعه، مجموعه آثار موضوعي تخصصي و نيز تك نگاري ها است. اين مركز تاكنون 57 اثر منتشر شده و 17 اثر برگزيده داشته است.

مركز اطلاعات و مدارك اسلامي شامل گروه هاي پژوهشي «اصطلاح نامه، فرهنگ نامه، نمايه سازي و فهرست نويسي» است. این مركز، حاصل تجربه بيش از بيست سال تلاش مستمر دفتر تبليغات اسلامي در عرصه اطلاع رساني ديني است. ايجاد پايگاه هاي بلاغ و شارح، توليد نرم افزارهاي مختلف و تدوين اصطلاح نامه هاي علوم اسلامي از اولين فعاليت هاي اين مركز به شمار مي رود و بنا به ضرورت مديريت اطلاعات و مدارك علمي اسلامي، تأسيس  اين مركز تخصصي را در ساختار پژوهشگاه الزام آور ساخت.

اصطلاح نامه علوم اسلامي به عنوان برجسته ترين محصول اين مركز براي اولين بار به همت فضلاي توانمند حوزه علميه قم و زير نظر استادان برجسته حوزه و دانشگاه، مورد پژوهش قرار گرفت و تأييد سازمان يونسكو را به دنبال داشت. اين مركز تاكنون 12 اثر منتشر شده و 3 اثر برگزيده داشته است.

گروه مطالعات تمدني از سال 1382 به عنوان هسته غرب شناسي فعاليت اوليه خود را آغاز و از آبان ماه 1386 به عنوان گروه پژوهشي مستقل با رويكرد تمدني به بررسي بنيان هاي فكري و مباني ارزشي اسلامي، نظام هاي عيني و الگوهاي عملي، مناسبات بيروني دو جهان اسلام و غرب رسميت يافت. اين گروه با هدف ايجاد ساختار مطالعاتي پايه و پژوهش هاي تمدني در حوزه اسلام و غرب، در پي ارائه تفسيري نو از تمدن اسلامي در پرتو شرايط زماني جديد است و فعاليت ها و اهداف خود را در سه سطح بين المللي، ملي و سازمانی دنبال مي كند. اين گروه تاكنون 8 اثر منتشر شده و 2 اثر برگزيده داشته است.

مركز پژوهش هاي علوم اسلام و انساني دفتر تبليغات اسلامي خراسان رضوي به عنوان يكي از مراكز پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي با شش گروه پژوهشی(تفسير و علوم قرآن، مطالعات اجتماعي دين، فقه و حقوق اسلامي، تاريخ و تمدن اسلامي، فلسفه و حكمت اسلامي، ادبيات و هنر ديني) از سال 1368 فعاليت خود را آغاز كرده و هم اكنون داراي شش گروه پژوهشي است. اين مركز تاكنون 80 اثر منتشر شده و 5 اثر برگزيده داشته است.

پژوهشكده مطالعات اسلامي اصفهان شامل گروه هاي پژوهشي اديان، اخلاق، فلسفه و كلام، حقوق است؛ فعاليت پژوهشي دفتر تبليغات اسلامي شعبه اصفهان از سال 1382 در قالب معاونت پژوهشي آغاز گرديد. بسترسازي براي انجام فعاليت هاي پژوهشي حوزويان، توسعه و ترويج فرهنگ پژوهش، انجام پژوهش هاي بنيادي و توسعه اي با اتكا به توان علمي حوزه علميه اصفهان، ارائه خدمات علمی ـ پژوهشي به علاقه مندان و نيز پاسخگويي به نيازها و مطالبات پژوهشي مخاطبان در حوزه علوم و معارف اسلامي از اهداف تأسيس اين معاونت بوده است. روند توسعه فعاليت هاي پژوهشي و قريب يك دهه انباشت دانش و تجربه سازماني در اين مسير و نيز تغيير رويكرد دفتر تبليغات اسلامي از كاركردمحوري به مسأله محوری، به تغيير ساختار معاونت و تبديل آن به پژوهشكده مطالعات اسلامي اصفهان انجاميد. اين پژوهشكده تاكنون 32 اثر منتشر شده داشته است.

فراواني آثار توليد شده، ضرورت عرضه هر چه سريع تر و تاكيد بركيفيت متناسب آثار و سرعت بخشيدن به انتشار و عرضه آثار پژوهشكده ها و مراكز پژوهشي، مسؤولان پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي را برآن داشت تا نسبت به تأسيس نشر پژوهشگاه اقدام كنند. بدين ترتيب از سال 1384 اين بخش عهده دار اختصاصي چاپ و نشر دستاورد هاي علمي و پژوهشي تخصصي پژوهشگاه شد.

نشر پژوهشگاه از بدو تأسيس تاكنون، تعداد 320 عنوان كتاب، در موضوعات تخصصي و با استانداردهاي علمي عرضه كرده است كه حاصل فعاليت علمي پژوهشكده ها و گروه هاي پژوهشي پژوهشگاه است.

شايان ذكر است، نشر پژوهشگاه در سال 1386 در نهمين و سال هاي 1391 و 1393 در چهاردهمين، پانزدهمين و شانزدهمين همايش كتاب سال حوزه، به عنوان ناشر برگزيده و در سال 1388 ناشر برتر نمايشگاه بين المللي قرآن كريم معرفي شده و تاكنون داراي بيش از 60 اثر برگزيده از جشنواره ها است.

واحد ترجمه این اداره، در سال 1387 با شناسايي مترجمان زبده و ساماندهي و نظارت برامور ترجمه آثار پژوهشگاه فعاليت خود را  آغاز كرده است و تاكنون به ترجمه ده ها اثر پژوهشي اقدام و يا در ترجمه آنها ايفاي نقش داشته است و برخي از آثار نيز به چاپ رسيده اند.

اهم فعاليت های اداره همكاري هاي علمي و پژوهشي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی شامل 25 كرسي نظريه پردازي و آزاد انديشي، 3 مناظره علمي، 13 كارگاه علمي تخصصي و 165 نشست علمي است.

رويكرد جدي و مؤثر به مقوله تعيين كننده همكاري هاي پژوهشي و ايجاد وحدت رويه در اين زمينه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي را به تشكيل اداره همكاري هاي علمي و پژوهشي ملزم ساخت. اين اداره مي كوشد تا با گسترش و ارتقاي خدمات كيفي پژوهشي در حوزه تخقيقات علوم اسلامي، زمينه هاي بسط مطالعات علمي را در اين عرصه فراهم آورد. برگزاري نشست هاي علمي و كرسي هاي نظريه پردازي، برنامه ريزي جهت ارتباطات عملي و بين المللي، و مديريت حضور در نمايشگاه هاي داخل و خارج از كشور، عرصه هاي اصلي فعاليت هاي اين اداره است.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي به «تعميق و توسعه دانش و معرفت اسلامي» و «تبيين باور، بينش و ارزش هاي اسلامي و انقلابي» اهتمام مي ورزد و با بهره مندي از استادان حوزه و دانشگاه و محققان فاضل و نوانديش حوزه علميه،‌ مي كوشد به عنوان«نماد روشنفكري حوزه» به توليد انديشه مترقي ديني و پشتيباني نظري از انديشه و فرهنگ ديني و نظام اسلامي بپردازد.

يكي از ويژگي هاي مهم پژوهشگاه، در كنار اجراي ديگر طرح هاي علمي و پژوهشي خرد، اجراي پروژه هاي كلان و ملي، از جمله: دايره المعارف بزرگ قرآن كريم، فرهنگ قرآن، تاريخ انديشه سياسي متفكران اسلامي، فرهنگنامه مؤلفان اسلامي، (تزاروس)، دايره المعارف فلسفه دين، دانشنامه اهل بيت(ع)، دانشنامه متكلمان شيعه، دانشنامه اصوليان شيعه، احياي مجموعه آثار انديشمندان شيعه و.... است كه «نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي» افتخار آماده سازي و نشر آنها را داشته و دارد.

«نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي»، از زير مجموعه هاي موفق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي است كه از زمان تأسيس(زمستان1384) تا به امروز موفق به انتشار 400 پژوهش ارزنده و دريافت هشتاد جايزه و رتبه ملي و بين المللي شده است كه از آن جمله، مي توان به: برگزيده كتاب سال جمهوري اسلامی ايران( 1394،1393،1378)، ناشر برگزيده و نمونه كتاب سال حوزه(1394،1393،1392،1391،1389،1386)، برگزيده متعدد كتاب فصل جمهوري اسلامي ايران(1387-1393) و برگزيدگي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي با عنوان «مؤسسه پژوهشي برتر» در جشنواره بين المللي فارابي(1389) اشاره كرد.

منابع انسانی

این پژوهشگاه 101 نفر هيأت علمي تمام وقت، 10 نفر هيأت علمي پاره وقت، 40 نفر پژوهشگر تمام وقت و 200 نفر همكار پژوهشي پروژه اي دارد.

کتابخانه ها

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، علاوه بر تولید آثار غنی، 235342 كتاب فارسي، 111057 كتاب عربي و 8058 كتاب لاتين را در 9 كتابخانه و 1 كتابخانه ديجيتال(دارای 100 هزار ركورد منابع ديجيتالي) جای داده است.

طرح هاي پژوهشي

دايره المعارف و دانش نامه ها: 5 اثر منتشر شده و 7 مورد در دست انجام

اصطلاح نامه ها: 10 مورد اثر منتشر شده و 6 اثر در دست انجام

فرهنگ نامه ها: 10 مورد منتشر شده و 2 اثر در دست انجام

موسوعه ها: 6 اثر منتشر شده و 4 مورد در دست انجام

كلان پژوه ها: 19 مورد منتشر شده و 33 اثر در دست انجام

پروژه ها: 743 طرح منتشر شده و 355 طرح در دست انجام

ترجمه ها: 19 طرح منتشر شده و 5 طرح در دست انجام

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی 1050 مجلد(476 مجلد نشر پژوهشگاه، 465 مجلد نشر بوستان كتاب، 87 مجلد مركز اصفهان،‌17 اثر با همكاري مركز الحضاره، دارالمعارف الحكميه و مركز الهدف(بيروت) 5 اثر با همكاري سمت منتشر کرده و 84 مجلد در دست نشر دارد. همچنین این مرکز پژوهشی 12 نشريه نشريات و 31 نرم افزار دارا می باشد.

پایگاه های تحت وب

علاقه مندان برای دسترسی به سایت های اینترنتی پژوهشگاه می توانند به نشانی های زیر مراجعه کنند:

پايگاه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

www.isca.ac.ir

نشر ديجيتال/پایگاه پژوهان(تمامي آثار پژوهشگاه و ديگر بخش هاي دفتر تبليغات اسلامي اعم از كتاب ها و مجلات همزمان در این سایت عرضه مي شود)

www.pajoohaan.ir

كرسي ها و نشست هاي علمي و همایش ها

تاکنون 355 كرسي نقد و ترويجي (مقام نخست در ميان مراكز و موسسات آموزشي- پژوهشي كشور)، 1389 نشست علمي، 17 همایش بين المللي و 33 همایش ملي از سوی این پژوهشگاه برگزار شده است.

تفاهم نامه ها

8 تفاهم نامه بين المللي، 67 تفاهم نامه ملي و 91 مورد همكاري علمي داخلي و خارجي از سوی پژوهشگاه صورت گرفته است.

افتخارات

از جمله افتخارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دارابودن 6 اثر برگزيده در جشنواره بين المللي فارابي و 15 اثر برگزيده در كتاب سال جمهوري اسلامي است.

بیش از ۲۰۰ اثر در جشنواره ‌های مختلف از جمله کتاب سال حوزه، کنگره دین‌پژوهان کشور، کتاب فصل جمهوری اسلامی، کتاب سال دانشجویی و.... برگزیده شده است.

هم اکنون حجت الاسلام والمسلمین لک زایی ریاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی را عهده دار است. /۸۲۲/ز۵۰۲/ج

خبرنگار: مهدی فلاحی