آموزش و پرورش به مسأله اصلی ما تبدیل نشده است

به گزارش خبرگزاری رسا هب نقل از شبستان، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد زارعان عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه درباره شرط تحقق تربیت دینی در دانش آموزان گفت: تربیت دینی از نظر کسانی که در فضای آکادمیک کار می کنند با آنچه که در فضای غربی مطرح می شود، متفاوت است. تربیت دینی در تعریف غربی یکی از ساحت های تربیتی هم عرض با ساحت های دیگر تربیت است. مانند تربیت دینی هم عرض با تربیت اخلاقی و اجتماعی. منظور از تربیتی دینی غربی تربیت اعتقادی یا تربیت در مناسک دین دانسته می شود. به این معنا که در دین مسیحیت به گونه ای باید فرزند تربیت شود که کلیسا و آداب آن را بداند.

زارعان اضافه کرد: تربیت دینی اسلامی به شکل عمومی در اجتماع مطرح می شود. خصوصیت تربیت عام یا تربیت اسلامی این است که در همه ابعاد وجودی ما انسانها دخالت دارد. مثلا شخصی که نماز می خواند را دارای تربیت دینی می دانیم ضمن اینکه فردی که خمس پرداخت می کند را هم دارای تربیت دینی می دانیم.

وی افزود: تربیت دینی صرف باور داشتن خدا و انجام مناسک دینی نیست. تربیت اسلامی را اگر به معنای تربیت دینی بدانیم، شامل همه ابعاد وجودی ما می شود و فراگیری دارد. تربیت دینی در همه ابعاد وجودی ما دخالت دارد لذا نمی توانیم آن را جدا کنیم به این معنا که فرد در جنبه اقتصادی دارای تربیت دینی نیست اما در جنبه اجتماعی دارای تربیت دینی است.

وی یادآور شد: در فضای اسلامی آکادمیک، تربیت دینی در کنار تربیت سیاسی و اجتماعی و اخلاقی، به طور مستقل هم می تواند قابل توجه باشد یعنی فرد بیاموزد به مناسک و آداب دین پایبند باشد.

 تربیت در فضای غربی ویژگی های خاص دینی اش را از دست داده است

وی افزود: تربیت در فضای غربی به تدریج ویژگی های خاص دینی اش را از دست داده است یعنی ارزش ها به شکل سکولار دیده می شوند و فردی که مجموعه ای از ارزش های فردی و اجتماعی را رعایت می کند و چه بسا دارای دین نیست را به سمت مبحث فرهنگ و ارزش ها سوق می دهند.

زارعان با اشاره به مفهوم تربیت دینی گفت: منظور ما از تربیت دینی یعنی روح حاکم بر کلیت ابعاد وجودی انسان که ارتباط انسان با خدا را در درونش دارد و خدا در همه عناصر وجودی انسان وجود دارد. در تربیت دینی دو ویژگی مهم وجود دارد. اول اینکه از سایر ابعاد و ساحت های تربیتی جدا نیست و در همه ساحت ها متجلی است و دوم اینکه شامل همه ابعاد وجودی انسان می شود.

وی گفت: برای اینکه فردی را تربیت یافته دینی بدانیم، باید موارد مختلفی از عناصر مورد نیاز در فردی تحقق پیدا کند. محوریت اصلی مباحث تربیت دینی ارتباط با خداست. یعنی ما فردی را تربیت یافته دینی می دانیم که خدا در زندگی او نقش دارد. البته موارد دیگر مانند ارتباط با دنیا و عدم وابستگی به آن و دنیا را مسیر عبور دانستن و در خدمت مردم بودن می تواند ابعاد دیگر تربیت دینی باشد.

 وی ادامه داد: در مقام عمل در تربیت دینی باید به ابزار مجهز شویم و مسئولیت پذیری در کلاس و خانه و قانونمندی را تربیت دینی بدانیم. این همان چیزی است که با تعریف ما از تربیت دینی به معنای کلی کلمه، باید داشته باشیم.

زارعان در پاسخ به این سوال که آیا تربیت دینی در مدارس ما مورد توجه قرار می گیرد یا خیر؟ گفت: جواب آری یا نه دادن به این سوال را نمی توانیم به طور قاطع بیان کنیم زیرا این نگاهی آماری می شود که این اطلاعات را هم در اختیار نداریم. برای جواب منصفانه به این سوال باید بگوییم که در اسناد بالادستی ما فعالیت ها در جهت دینی قرار دارد. بر اساس سندهای رسمی و سیاست گذاری ها تلاش مسئولان و نگاه ها در جهت تربیت دینی است و در برنامه درسی ملی و سند تحول چنین نگاهی وجود دارد.

زارعان ادامه داد: در سطح برنامه ریزی هم قاعدتا دلسوزان زیادی هستند که برای اجرای سیاست ها و برنامه ریزی برای تحقق نگاه دینی، فعالیت داشته اند و این در کتاب های درسی و مدیریت آموزشی مشاهده می شود.

وی بیان کرد: برای عملیاتی کردن تربیت دینی در مدارس معلمان و دبیرانی هم هستند که توجه به این نکات دارند. اما در واقع ما آرمان ها و اهداف دوردستی داریم که وقتی کارها را با آن اهداف می سنجیم متوجه می شویم که فاصله زیادی داریم. وقتی خروجی مدارس و دانشگاه ها را با تعاریف مان از تربیت دینی می سنجیم متوجه می شویم که فاصله زیادی با اهداف و آرمان های مان داریم.

وی افزود: اگر منظور از تربیت دینی در مدارس به معنای وجود نماز جماعت در مدارس است که در بیشتر مدارس رعایت می شود و یا در کتاب های مدارس دروس قرآن و دینی وجود دارد، پس تربیت دینی وجود دارد. اما آیا این محصول چیزی است که خروجی آن فرد متدین و باورمند به مسائل دینی در همه ابعاد وجودی است؟ که البته چنین نیست. توجه به تربیت دینی در فضای آموزشی هم وجود دارد و هم ندارد. و باید این فاصله و خلاء را پیدا کرده و برای رفع آن کوشش کرد.

این محقق و نویسنده کشورمان با اشاره به نقش والدین و خانواده ها در ماندگاری تربیت دینی گفت: نهاد خانواده و والدین و به خصوص مادران نقش اصلی و اساسی در تربت دینی ایفا می کنند. وقتی فرزند به دنیا می آید اولین افراد تاثیرگذار بر او در خانه هستند. مادر و پدر در تربیت فرزند نقش اصلی و بنیادین دارد. امواج تربیتی توسط معلمان و اجتماع و دوستان گسترده تر می شود اما نقاط اصلی توسط والدین صورت می گیرد.

زارعان تصریح کرد: بعد از ورود دانش آموزان به مدارس باز هم خانواده ها تاثیرگذار هستند. یکی از عوامل تاثیرگذار در تربیت صحیح، داشتن مربیان مناسب است. این مربیان از خانواده به معلمان و افراد دیگری در اجتماع می رسند. تا زمانی که مربیان باور به مباحث دینی به معنای دقیق کلمه نداشته باشند و در تربیت دینی صداقت لازم را پیاده نکنند و روند مشترکی با یکدیگر نداشته باشند بالطبع متربیان هم در تربیت دینی دچار مشکل می شوند.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: خانواده زمانی موفق است که مدرسه هم هماهنگ با خانواده، اهداف مشترکی را دنبال کند. همزمان صدا و سیما هم مربی فرزندان ما است و باید اهداف مشترکی داشته باشد. امروز در خیلی از این موارد به رغم نقش اصلی خانواده ها، در پیام های تلویزیونی پیام های مخالفی مطرح می شود. 

وی با اشاره به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و کمک آن به تربیت دینی در مدارس گفت: از سالهای قبل کسانی که نسبت به اهداف انقلاب دلسوز بودند و تلاش می کردند سیستم آموزش و پرورش ما را در جهت اهداف انقلاب که اهداف دینی و الهی است، تنظیم کنند، به فکر نگارش سند تحول افتادند. رهبر انقلاب هم این مساله را پیگیری کردند و سند تحول نوشته و ابلاغ شد و انتظار این بود که سند تحول به صورت سند بالادستی در بدنه اجرا هم دنبال شود و بر اساس آن عمل شود. الان ما سند ابلاغ شده ای داریم که باید به اجرا گذاشته شود و نواقص آن در طول زمان اصلاح شود.

سند تحول با آنچه که باید در عمل اجرایی شود فاصله زیادی دارد

زارعان اظهار کرد: سند تحول با آنچه که باید در عمل اجرایی شود فاصله زیادی پیدا کرد و متاسفانه در ماههای اخیر با سند ۲۰۳۰ مواجهه شدیم. اما بعد از فرمایشات رهبر انقلاب اجرای آن ملغی اعلام شد. البته خیلی از مواد و بندهای سند ۲۰۳۰ در سیاستهای جاری مدنظر قرار دارد. هنوز برخی از مبانی فکری این سند در بخش هایی وجود دارد و باید با نگاه منصفانه و عالمانه و به دور از مباحث سیاسی به این سند نگریسته شود.

رئیس مجتمع آموزشی امام خمینی(ره) ادامه داد: سند تحول آموزش و پرورش که بر اساس مبانی دینی نوشته شده ولو با دارا بودن اشکالات، کاری داخلی و بر اساس تفکرات دینی ماست و باید به مرحله اجرا و برنامه  ریزی دربیاید. قاعدتا در حین اجرا نواقص آن مشخص و برطرف می شود. اینکه ما سند داخلی را مورد توجه قرار ندهیم و به تدریج به فراموشی سپرده شود اما همزمان سند جهانی مدنظر قرار بگیرد، کار درستی نبود.

 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) افزود: پیچیده ترین بحث در مسیر تربیت فرزندان، تربیت دینی است و باید به چند نکته توجه کنیم که می تواند در تربیت دینی ما تاثیرگذار باشد. اول اینکه تربیت فرآیند سخت و زمان بری است. افراد با یکدیگر متفاوتند و ما هم در طول دهه های گذشته به طور شایسته تربیت دینی را تعریف نکرده و اهتمام به آن نداشته ایم.

امروز آموزش و پرورش به مساله اصلی ما تبدیل نشده است

وی بیان کرد: امروز آموزش و پرورش به مساله اصلی ما تبدیل نشده است. یعنی اگر ما نقطه ضعفی در مباحث تربیتی می بینیم به دلیل این است که آموزش و پرورش مساله اصلی ما قرار نگرفته است. در مقایسه با دیگر کشورها در سرمایه گذاری ها متوجه می شویم آموزش و پرورش برای آنها مساله حیاتی و اولیه است. اما ما در زمینه سخت افزار و نرم افزار ضعف های زیادی داریم و نسبت به این قضیه سرمایه گذاری و اهتمام نمی شود. این مساله در طول زمان اثرات خود را نشان می دهد.

زارعان اضافه کرد: موانع تربیتی در ایران کم نیستند و ما نیاز به تلاش مضاعف داریم زیرا دشمن در مسیر ایجاد مشکل در تربیت دینی در حال برنامه ریزی و اجراست. غرب برای مقابله با اهداف کلی انقلاب اسلامی به دنبال هدف گیری برنامه های تربیتی ماست.

رئیس موسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت در پایان سخنانش گفت: امروز عصر ارتباطات است و این موضوع توانسته بسیاری از فضاهای تربیتی ما را دچار خلل کند. امروز وقت بسیاری از فرزندان ما در فضای مجازی صرف می شود و ارتباط آنها را با مربیان واقعی شان کم کرده است. برای داشتن تربیت دینی باید ضرورت آموزش و پرورش و اولویت آن را مدنظر قرار دهیم و بر اساس آن برنامه ریزی دقیق تری را دنبال کنیم./۱۳۲۵/۱۰۳/خ