از عوامل ماندگاری نهضت عاشورا تا نقش رسانه‌ها در ترویج حماسه اربعین
به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، اربعین در طول تاریخ نقش بی بدیلی در زنده نگه داشتن و ترویج و تبلیغ فرهنگ عاشورا برعهده داشته است و این آیین کلیدی که به وسیله امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) پایه گذاری شد؛ امتداد عاشورا را ترسیم کرده و مسیر ماندگاری نهضت حسینی(ع) را تا پایان تاریخ مشخص کرد.
امروز راهپیمایی عظیم اربعین علاوه بر جنبه های بی بدیل معنوی، جنبه سیاسی و اجتماعی یافته است بگونه ای که این گردهمایی با عظمت که بدون هیچ فراخوان و دعوتی از جانب دولت ها، به وسیله مردم شکل می گیرد، نشان دهنده اوج عظمت و قدرت اسلام و جبهه حق، عدالت، مبارزه با ظلم و ستم و استکبار است و به همین سبب نیز امپریالیسم رسانه ای غرب که وابسته به شبکه پیچیده و الحادی صهیونیسم است؛ تلاش خود را مصروف بر این داشته تا خبری از این حماسه بزرگ حق طلبی و استکبار ستیزی به دنیا مخابره نشود.
چیزی که امروز به برکت راهپیمایی عظیم و حماسه جهانی اربعین مشاهده می شود؛ چیزی فراتر از وحدت دینی است؛ چراکه همدلی، همراهی و ارتباط معنوی میان طیف عظیم مسلمانان و آزادی خواهان جهان که در این حماسه عظیم شرکت می کنند؛ نوعی وحدت معنوی برپایه محبت امام حسین(ع) و آزادگی و حریت و ظلم ستیزی و استکبار ستیزی نهفته در مکتب حسینی(ع) را ایجاد کرده است.
به یقین می توان گفت که این وحدت معنوی و گفتمانی میان حق طلبان عالم تنها به واسطه امام حسین(ع) و بر گرد محبت آن حضرت میسر شده است و این جاذبه حسینی(ع) توانسته بانگ و فریاد وحدت را در جهان متشتت و درگیر فتنه های مختلف طنین انداز کند و بار دیگر جریان عدالت خواه و حق طلب عالم را در جهت اهداف الهی و انسانی ساماندهی کند.
به منظور آشنایی با اهمیت حماسه عظیم راهپیمایی اربعین و نقش آن در ترویج فرهنگ اهل بیت(ع) با حجت الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی استاد حوزه و دانشگاه گفت‌و‌گویی انجام داده ایم که حاصل آن در ادامه می آید.
زیارت نشانه وفای عهد با امام
رسا- از نظر حضرتعالی راهپیمایی و حماسه عظیم اربعین چه نقشی در ترویج و تبلیغ معارف و فرهنگ اهل بیت(ع) دارد؟
اصولاً یکی از راه های ترویج فرهنگ اهل بیت زیارت است و اهتمام به آن است.
در روایات ما آمده است که یکی از نشانه های وفای به عهد با امام زیارت قبور است؛ این زیارت قبور مربوط به همه ائمه(ع)است که سفارش شده منتها خود ائمه مجموعاً مجموعه روایاتی دارند که زیارت امام حسین(ع) را سفارش می کنند که آن هم با ثواب عجیب و غریب مورد تأکید قرار گرفته است.
در برخی از این روایات آمده است که هر کس امام حسین(ع) را زیارت کند مانند کسی است که خداوند را در عرش زیارت کرده است؛ هرکس آن امام مظلوم را زیارت کند حضرت زهرا(س) به استقبال او می آید، فرشتگان او را بدرقه می کنند، اگر مریض شود به عیادت او می آیند، و اگر از دنیا برود تشییعش می کنند و هر قدمی که برای زیارت بردارد؛ چقدر ثواب حج و عمره به او می دهند و مجموع ثوابهایی که در روایات آمده و امام صادق(ع) چقدر برای زائران قبر امام حسین(ع) دعا می کردند.
نکته بعد اینکه در میان زیارات امام حسین(ع) یک زیارات ویژه ای داریم مثل زیارت در شب قدر، اگر کسی امام حسین(ع) را در این شب زیارت کند، مثل این است که با همه انبیاء مصافحه کرده یا زیارت عرفه که خواندن این زیارت سبب آمرزش سالها گناه است؛ یکی دیگر از آنها زیارت اربعین است.
خود اربعین خصوصیت دارد؛ نه اینکه چهل نماد باشد؛ چون ما داریم بعضی جاها که چهل نماد یا هفت نماد است؛ اما اینجا خصوصیت دارد؛ یعنی واقعاً چهل روز بعد از کربلا که زیارت اربعین تأکید شده است به وسیله امام صادق(ع).
جابر ابن عبدالله انصاری هم زیارتی دارند؛ این زیارت اولین اثرش همین هویت اسلامی و شیعی است و این که موجب نشر فرهنگ اباعبدالله الحسین(ع) می شود؛ مانند حج است که حج در ایام خاصی صورت می گیرد و عده ای می آیند اما خود حج فی نفسه ملاک نیست و ترویج فرهنگی که صورت می گیرد مهم است؛ لذا داستان کربلا هم همین است.
الآن این کارهایی که در راه ها، موکبها، سخنرانی ها، جلسات، برنامه های دینی شکل می گیرد و حتی خود ملاقات افراد با همدیگر؛ اینها مهمترین نقش اربعین در ترویج فرهنگ شیعی است.
عوامل ماندگاری نهضت عاشورا
رسا- به نظر حضرتعالی مهمترین رمز ماندگاری نهضت عاشورا چیست و اربعین چه نقشی در جهانی سازی پیام عاشورا دارد؟
یک جمله ای را بارها گفته ام و باز هم تأکید می کنم که کربلا را شش عامل در ابتدا شکل داد و حفظ کرد؛ که از این شش عامل سه عامل علمی و سه عامل عاطفی است.
نامه ها، خطبه ها و رجز های امام حسین(ع) عوامل علمی قضیه کربلا است و عوامل عاطفی یکی عطش کربلا، یکی خود شخصیت حضرت علی اصغر است و یکی هم خانواده امام حسین(ع) است؛ اینها دست به دست هم داد که کربلا را در زمان خودش به مرحله جهانی شدن رساند.
این شش عامل تا مال زمان حادثه کربلا است و بعد از آن عوامل دیگری دخیل بودند و سه عامل کربلا را ترویج داد که یکی از این عوامل گریه است؛ ائمه(ع) این همه بر بکاء امام حسین(ع) تأکید کردند این خودش یک عامل ترویج بوده است؛ دومین عامل تکیه بر اقامه عزا است؛ امام صادق(ع) رسماً در منا مجلس عزا می گرفتند؛ دعبل نزد امام رضا(ع) آمد، شعر خواند و آقا گریه کرد و کار سوم تأکید بر زیارت است؛ یعنی عوامل حفظ نهضت کربلا در کنار آن شش عامل، این سه عامل هم اضافه می شود؛ گریه، برپایی مجالس، مسأله زیارت.
در میان این زیارات؛ یکی از مهمترین زیارات، زیارت اربعین است؛ چون سابقه زیارت برایش نقل شده است؛ آن زیارتی است که جابرآمده و بنابر نقلی اهل بیت(ع) آمده اند و آغاز زیارت اربعین از آن زمان بوده و امروز با این عظمت خود به یک حماسه بزرگ جهانی تبدیل شده است.
اربعین وحدت آفرین است
رسا- حماسه بزرگ اربعین چه نقشی در وحدت جهان اسلام دارد؟
اصئولاً اجتماع مسلمان ها موجب وحدت است؛ یکی از اهداف حج ایجاد وحدت است؛ همه با هم می چرخند؛ همه با هم یکجا جمع می شوند که این مسأله سبب همدلی و وحدت می شود.
شما اگر به عبارت های اجتماعی که ما در اسلام زیاد داریم توجه کنید متوجه می شوید که برای چه نماز جمعه و نماز جماعت این همه ثواب دارد، مگر چه اتفاقی می افتد؟
شاید برخی فکر کنند در نماز فردی حضور قلب بیشتری دارند و فرد خودش می ایستد و نماز می خواند و با خدا حرف می زند و یک گوشه می ایستد اما هنگامی که به مسجد می رود جمعیت زیادی وجود دارد و خودش هم مستمع می شود و در نماز نیز حمد و سوره نمی خواند؛ ولی بر اقامه نماز به صورت جماعت تأکید می شود ولو آنکه در نماز فردی هم ممکن است برای تو حضور قلب بیشتری داشته باشد؛ اما اجتماع مهم است یا در عید قربان و یا عید فطر نیز این جنبه های وحدت وجود دارد.
موضوع زیارت اربعین اباعبدالله الحسین(ع) نقشش در وحدت همین است که همین اجتماع خودش وحدت آفرین است؛ رنگ و لعاب را حفظ می کند؛ همه به طرف یک حرم و قبله می روند؛ ایرانی، خارجی؛، سفید و سیاه، هر کس هرگرایشی دارد را کنار می گذارد؛ خود این نشان دهنده ایجاد انسجام اسلامی بین فرقه های مسلمان و نه فقط شیعه می شود.
نقش کلیدی رسانه در ترویج حماسه عظیم اربعین
رسا- چگونه می توان از ظرفیت رسانه ای اربعین برای جهانی سازی پیام عاشورا بهره برد؟
خوشبختانه امروز نمی شود انتشار اخبار را محدود کرد؛ وجود فضای مجازی، شبکه هایی که بالاخره افراد در خارج از کشور می بینند؛ اختصاص به رادیو و تلویزیون برای شبکه کربلا؛ همه اینها سبب می شود تا پیام اربعین و عاشورا به سراسر جهان منتقل شود.
بنده فراوان در کشورهای اروپایی برای تبلیغ حضور پیدا می کنم و بارها می بینم رادیوی افراد روی موج هایی است که برنامه مذهبی پخش می کند؛ گاهی اوقات برخی افراد با شنیدن یک صدا از رادیو عوض شده اند نمونه آن دکتر عبدالمنعم حسن است که می گوید من خطبه فدک را تصادفاً از رادیو شنیدم ؛ گفتم این خطبه متعلق به کیست، قدری تحقیق کردم؛ حضرت زهرا(س) را شناختم. همین فرد آمد شیعه شد و کتابی نوشته به نور فاطمه اهتدیت؛ فاطمه مرا هدایت کرد، پس رسانه خیلی مؤثر است.
برخی می گویند مهمترین اشتباه یزید این بود که اهل بیت(ع) را در سرزمین های مختلف گرداندند ولی به نظر ما کار، کار خدا بود، دشمن، اهل بیت را با امکانات آن روز رسانه ای کرد خب رسانه آن روز در زمان خودش تعریف می شود؛ اهل بیت(ع) آوردند شام، در کوفه چرخاند؛ آن حضرات خطبه خواندند، حرف زدند و از همین طریق همه اخبار کربلا منتشر شد.
به نظرم رسانه باید بدون جهت گیری فقط با مسأله حق نمایی به انعکاس این اخبار بپردازد که خود این بسیار مؤثر خواهد بود؛ شما ببینید همین که کربلا و اخبار اربعین را از تلویزیون پخش می کند در حد ده دقیقه در شب؛ همه دلها به آن سمت می رود؛ اگر غیر از رسانه بود این جمعیت در ایام اربعین به کربلا نمی رفتند و این اجتماع وجود نداشت؛ لذا به نظرم رسانه نقش کلیدی در این میان دارد به شرط اینکه از آسیب ها پرهیز کند؛ بیخود بزرگنمایی نکند، به خرافات نپردازد و واقعیات را انعکاس دهد.
دولت شیعی باید کمک حال زائران اربعین باشد
رسا- دولت شیعی در تسهیل و فراهم ساختن بسترهای زیارت اربعین چه نقشی دارد؟
شما ببینید شیخ بهایی آمد قانع کرد شاه عباس را که پیاده به مشهد برو؛ این کار مهمی بود؛ یک شاه مملکت آن هم از اصفهان راه بیفتد و پیاده تا مشهد برود.
در واقع شیخ بهایی با این عمل، کاری کرد که اینها آمدند بیشترین هزینه را برای حرم ها انجام دادند؛ شما ببیند ساخت و ساز اولیه حرم امام رضا(ع) و دیگر امام زاده های ما در دوران صفویه است. کاری انجام شد از نظر فرهنگی که آنها بیایند در هر شهری یک کاروانسرا در مسیر بسازند که الان هم بقایای آن هست که زائران در آن استراحت کنند.
این هنر عالم شیعه بود که شاه صفوی را -که حالا من نمی خواهم بگویم حکومت شیعی خاص- به هرحال یک حکومت شیعی است؛ باهمه نواقصی که دارد و رهبری هم مکرر از دولت صفویه تعریف می کنند؛ معتقدند آنها خیلی کمک کردند به گسترش شیعه؛ آن زمان کاری کردند و شاه را این چنین وارد این مسیر کردند که خدمات گوناگونی به زائران ارائه شود که هنوز بعد از گذشت ده ها سال؛ آثارش را می بینیم؛ هزینه ای که برای حرم ها، کاروانسراها، برای مساجد جامع شد به همین دلیل صورت گرفت.
دولت شیعه می تواند تمهیداتی در این زمینه بیندیشد؛ هم کمک کند به این سفر و هم نواقص آن را کم کند؛ خب دولت عراق کشوری نیست که بتواند این جمعیت را پذیرا باشد؛ همین که بخشی از نظافت آنجا را بپذیرد، بخشی از اداره غذا را آنجا بپذیرد، کسانی که برای اولین بار می خواهند به زیارت بروند مقداری تسهیلات قرض الحسنه به او بدهند؛ به همه نمی خواهند بدهند به هرکس برای بار اول می خواهد به زیارت عتبات برود تسهیلات بدهند که لااقل 500 هزار نفر را شامل شود؛ نذوراتی که ممکن است مردم در این زمینه انجام دهند؛ همه نذرها که نباید اطعام باشد؛ بخشی از نذورات مردم در دایره نذر برای زیارت حرم اباعبدالله الحسین(ع) صرف شود؛ این وزارتخانه ها مانند مخابرات نسبت به تلفن؛ اینترنت، بهداشت می تواند در راه آمبولانس بگذارد؛ هرکس به اندازه خودش باید سهیم باشد تا این حماسه اسلامی و همایش جهانی گسترش پیدا کند.
رسا- تشکر به خاطر وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
بنده هم از شما تشکر می کنم و امیدوارم همه ما بتوانیم در حد وسع و توان خود برای تبلیغ و ترویج فرهنگ عاشورا و هرچه باشکوه برگزار شدن این حماسه عظیم جهانی تلاش کنیم./872/گ۴۰۴/ی