چرا گفتمان شریعتی ادامه نیافت؟

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، دومین روز از همایش «اکنون، ما و شریعتی» صبح امروز در دانشگاه تربیت مدرس آغاز به کار کرد.

در دومین پنل این روز با عنوان «بازسازی سوسیالیسم با نقد نئولیبرالیسم» یوسف اباذری، حسین راغفر و آرمان ذاکری سخنرانی کردند. دبیر این پنل سارا شریعتی بود.

با مد «سنت و مدرنیته» به جایی نمی رسیم

یوسف اباذری در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه مسئله اصلی دوران ما زیستِ مدرن است، گفت: اصطلاح سنت و مدرنیته امروزه و در دوران ما مد شده است اما در زمان دکتر شریعتی چیز دیگری با عنوان جامعه سرمایه داری باب بود. این در حالی است که با مد سنت و مدرنیته ما به هیچ جایی نرسیدیم. کتابهای بسیاری در این باره نوشته و ترجمه شد ولی ما با هیچ کدام از آنها به جایی نرسیدیم. غرب هم با آن به جایی نرسید. بنابراین لازم است که ما به واژگان دکتر شریعتی یعنی اصطلاح سرمایه داری و غیرسرمایه داری برگردیم.

شیعه یعنی آزادی خواهی حسینی و عدالت خواهی علوی

وی افزود: در تمام این سالها وضعیت جهان وخیم تر شده است و دولت های به اصطلاح ملی کارهایی که استعمار فرانسه در الجزایر می کرد را خودشان انجام می دهند. در این میان شریعتی راهنما و واعظ ماست برای اینکه بفهمیم چه شد و چه باید بکنیم. تغییر در استفاده واژگان سنت و مدرن یکی از همین کارها است. در زمان گذشته، شریعتی، آل احمد و تعدادی دیگر از نیروهای چپ جزو یکی از جریان های رسمی حاکم بودند که به عنوان راه حل برای مشکلات زمانه بودند.

بعد از انقلاب گفتمان افرادی امثال کُربن و فردید ادامه پیدا کرد نه شریعتی

اباذری ادامه داد: از نظر دکتر شریعتی، شیعه به قوم خاصی اطلاق و یا محدود نمی شود. به عقیده او، شیعه یعنی کسی که دنبال عدالت و آزادی است. بنابراین حرف های افرادی مثل دکتر نصر و امثال ایشان که می گویند شریعتی طرفدار چگوارا و یا چپ بوده تهمتی بیش نیست. دکتر نصر امروز هم این مغلطه را می کند. به عقیده دکتر شریعتی، شیعه یعنی آزادی خواهی حسینی و عدالت خواهی علوی. بنابراین در دنیا هر کسی که در این راه می کوشد شیعه است. با این تعریف تمایز افرادی مانند کربن، فردید و امثال آنها با دکتر شریعتی مشخص می شود. به عقیده این افراد امامان ما مکتب پررمز و رازی را به ارث بردند و تنها به افراد خاصی هم آن را می دهند. بنابراین امامت درادامه سرّ ایزدی شاهنشاهی است. فاشیست های ایرانی مثل سیدجواد طباطبایی هم در ادامه همین راه هستند و این برنامه همان چیزی است که دکتر شریعتی مخالف آن بود و متأسفانه بعد از انقلاب گفتمان افرادی امثال کُربن و فردید ادامه پیدا کرد نه شریعتی.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: با رشد نئولیبرالیسم اقوام به شکل عینی میل به جدا شدن دارند. یکی از دلایل اتفاقات اخیر سوریه هم این بود که دولت برنامه نئولیبرالی را پیاده کرد و یک نوع جنگ داخلی رخ داد. مسئله فقط یک چیز ذهنی نیست. زمانی که سیاست های نئولیبرالیسم رخ می دهد، افراد فکر می کنند که باید به بازار جهانی بپیوندند. بنابراین همانطور که مشاهده می کنید وضعیت امروز جهان به مراتب پیچیده تر از زمان شریعتی است و ما باید تلاش کنیم که اندیشه شریعتی را بسط دهیم. به عقیده شریعتی، مردم باید سرنوشت خودشان را بدست بگیرند و به طرف عدالت و آزادی بروند.

اباذری اضافه کرد پس از حوادث ۱۱ سپتامبر، کشورهای غربی و اروپایی بیکار ننشستند و سعی کردند جنگ هایی که در آن منطقه رخ می داد را به خاورمیانه منتقل کنند. در این میان مهمترین چیزی که زاده شد جنگ بین شیعه و سنی بود؛ همان چیزی که غربی ها امروز دنبال آن هستند و ما باید به شدت از این جنگ اجتناب کنیم. راه حلی که شریعتی برای وضعیت فعلی دارد این است که به محرومان همه اقوام اعم از سنی، ایزدی و مسیحی کمک کنیم و تنها در این صورت است که شیعه برنده می شود وگرنه سناریوی جنگ شیعه و سنی خاص شریعتی و خاص نوع جهان بینی او نیست.

وی در پایان گفت: جنگ شیعه و سنی که امروزه اتفاق می افتد چیزی است که عربستان و اسرائیل دنبال آن هستند و ما باید سعی کنیم از آن اجتناب کنیم. البته توجه داشته باشیم که به خاورمیانه هم نباید با نگاه محلی برای سرمایه گذاری نگاه کنیم؛ نگاه امروز ما به سوریه باید نگاه شریعتی وارانه باشد. متاسفانه در دوران امروز ما شریعتی بیش از گذشته مظلوم شده است چون افرادی مانند کربن و فردید باب شدند و شریعتی را به کنجی راندند. ما باید برای مسائل و مشکلات امروز راه چاره پیدا کنیم و مواظب باشیم چرا که فاشیزم دمِ در ایستاده است.

دیگر سخنران این پنل حسین راغفر بود.

به عقیده شریعتی زندگی سراسر مبارزه است

وی گفت: شریعتی روش نقادانه شناخت پدیده های اجتماعی را وارد گفتمان روشنفکری دینی کرد. به عقیده شریعتی زندگی سراسر مبارزه است. شریعتی می کوشید تا انسانها را کارساز جهان خود کند که به این منظور باید به تغییر جهان بپردازند. شریعتی می کوشید تا با آگاهی بخشی به طبقات میان جامعه آنها را قادر کند که جهانی را کشف کنند که متعلق به خود آنهاست.

این پژوهشگر افزود: شریعتی متاثر از شخصیت های گوناگونی است اما مهمترین آنها خاندان اهل بیت(ع) بخصوص امام علی(ع) است. به طور کلی شریعتی را می توان با سه ویژگی آزادی، عدالت و عرفان معرفی کرد./۱۳۲۵//۱۰۳/خ