علم دینی با ضعف «ساختار اجتماعی» نظریه پردازی و اعوجاج محتوای نظریات رو به‌رو است
به گزارش خبرگزاری رسا در مشهد، حجت‌الاسلام علی محمدی، دبیر نشست هم‌اندیشی علم دینی در آغاز «نشست هم‌اندیشی علم دینی» که از صبح امروز در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در مشهد مقدس آغاز به کار کرده است، با اشاره به ماجرای حرکت انقلاب اسلامی، اظهار داشت: انقلاب اسلامی مثل هر حرکت دیگری رو به سویی دارد که قطعا دفعی نیست بلکه تدریجی است و لذا نیازمند عبور از مراحلی است.
وی در ادامه به نظریه رهبر معظم انقلاب در توضیح این حرکت در پنج مرحله به توضیح این نکته پرداخت که علم دینی چطور اهمیت می یابد و افزود: در نظریه رهبر معظم انقلاب، مرحله اول حرکت انقلاب اسلامی، خود انقلاب اسلامی بود.
دبیر نشست هم‌اندیشی علم دینی ادامه داد: مرحله دوم نظام اسلامی است که در آن ساختار جدیدی شکل می‌گیرد که بیشترین تبلور آن در قانون اساسی بوده است، گام سوم تحقق دولت اسلامی است؛ در این مرحله لازم است تا حاکمیت و ساختارهای حاکمیتی ضرورتاً عمل و مشی خودشان را بر اساس تعالم دینی تنظیم کنند، تا در نتیجه این اتفاق ساختارها مؤمنانه و دینی شود.
حجت‌الاسلام محمدی گفت: مرحله چهارم که ظرفیت اسلام پذیری و دینی شدن «جامعه» را فرهم می کند که به تبع جهت‌گیری اولیه حاکمیت، توسعه پیدا کرده و سپس مرحله آخر را میسازد که عنوان آن تمدن اسلامی است.
وی افزود: به تعبیر مقام معظم رهبری، متاسفانه ما 30 ، 40 سال است که در مرحله دولت‌سازی متوقف شده‌ایم و جهت‌گیری کلی که در مرحله اول و دوم داشتیم هنوز در عمل حاکمیت به ظهور و ثمر نرسیده و لذا امکان تغییر سبک حیات اجتماعی فراهم نمی‌شود چرا که تا نظام و نهادهای حاکمیتی اصلاح نشود، عمل اجتماعی هم متوقف بر این تنظیمات اصلاح نشده خواهد ماند.
دبیر نشست هم‌اندیشی علم دینی ادامه داد: اینجاست که ضرورت علم کاربردی متناسب با این مأموریت، خود را نمایانگر می‌کند، علوم انسانی مدرن، انظباط اجتماعی خاصی را دنبال می‌کنند که عالَم تجدد طلب کرده است.
وی در ادامه با بیان اینکه انقلاب اسلامی حتما عقلانیت متناسب با خود را می‌طلبد چرا که هر غایتی انظباط و مناسک خاص خودش را می‌خواهد، تصریح کرد: حرکت انقلاب اسلامی نیازمند «همراهی نخبگانی» است و حاکمیت به میزان همراهی نخبگانی امکان تحقق دارد، اگر شکاف و اختلاف و گسست بین نخبگان و حاکمان باشد، امکان عمل اجتماعی مبتنی بر اساس اهداف «اجمالی» و به تفصیل نرسیده انقلاب اسلامی وجود ندارد.
حجت الاسلام محمدی خاطرنشان کرد: استنصار و مطالعه رهبر انقلاب در سه حوزه «فقه حکومتی»، «علوم انسانی اسلامی» و «الگوی اسلامی پیشرفت» در این موقعیت باید شناخته شود اما جامعه علمی و نخبگانی ما هنوز هیچ پاسخ درخوری به آن نداده است.
دبیر نشست هم‌اندیشی علم دینی در پاسخ به این سؤوال که «چرا هنوز نتوانسته‌ایم این عقلانیت کاربردی را به سمت غایت انقلاب اسلامی پیش ببریم؟» به چرایی طراحی و برگزاری این نشست اشاره کرد و گفت: یک تحلیل این است که نظریه پردازان و اندیشمندان ما نظریه ناظر به عینیت ندارند اما ما در دبیرخانه هم‌اندیشی به این گمانه رسیدیم که ما اساساً دچار ضعف «ساختار اجتماعی» نظریه پردازی هستیم و به تبع آن در محتوای نظریات دچار اعوجاج شدیم.
وی ادامه داد: یکی از آسیب‌های عقلانیت انقلاب اسلامی را این می‌دانیم که در مقام نظریه پردازی گسست دارند و گفتگوی علمی صورت نمی‌گیرد، افرادی که امروز دبیرخانه این نشست را تشکیل داده‌اند، در طول یک دهه اخیر 27 مصاحبه با صاحبان نظریه علم دینی داشته‌اند اما متاسفانه همه این اندیشمندان به نحوی نظریه خود را بیان می‌کنند که گویا فقط خودشان در این عرصه سخن گفته‌اند.
حجت الاسلام محمدی تأکید کرد: به همین دلیل بود که ما در دبیرخانه این نشست به این نتیجه رسیدیم که چون گفتگو از ابتدا صورت نگرفته، بنابراین باید تلاشی برای حل این مشکل انجام شود که دبیرخانه این همایش برای ایجاد فضای گفتگو، امکان دیدن، شنیدن و نقادی و همکاری چنین فضایی ایجاد کرده است و می‌توان گفت که در غیر این صورت، عقلانیتی که پشتوانه عمل قرار گیرد، تولید نخواهد شد.
وی اظهار داشت: اما متاسفانه تلاش ما برای ایجاد محیط گفتگو بین بزرگان و پیشکسوتان علم دینی تقریبا شکست خورد، صاحب‌نظران و پیشکسوتان همه وقت خود را با شاگردان و همراهان خود می‌گذرانند و انگیزه چندانی برای گفتگو ندارند.
دبیر نشست هم‌اندیشی علم دینی افزود: ما برای حل این مشکل، طرح این نشست را دادیم که گفتگو را از میان شاگردان و مقررین معتبر این اساتید که جمع پیرامونی این اساتید هستند شروع کنیم؛ این شاگردان فرصت گفتن و شنیدن بیشتری دارند تا در تضارب و تعامل و گفتگو قرار بگیرند و به اساتید خود انتقال بدهند.
وی در تشریح اهداف این نشست گفت: هدف دبیرخانه این است که پس از این نشست مقدماتی که باب گفتگو و آشنایی بین این حلقه‌های نزدیک به اساتید است، نشست‌های مستقیم این نشست با خود استاتید را شروع کند و به‌صورت فصلی، با استاید پیشکسوت ادامه پیدا کند.
حجت الاسلام محمدی در پایان با بیان اینکه دبیرخانه این نشست پیش از این، این گفتگو را در حوزه «فقه حکومتی» آغاز کرده و چهار نشست را برگزار کرده است تا ظرفیت گفتگو و نقادی مبسوط بین نظریات آن حوزه ممکن شود، خاطرنشان کرد: غالب شرکت کنندگان در این همایش در فضای مجازی و مکتوب، ناقد همدیگر هستند اما ما باید این گفتگوها را به عرصه حقیقی علمی کشور باز کنیم./934/د103/ب1