فساد و روش‌های مقابله با آن
به گزارش خبرگزاری رسا، در شماره قبل به تعریفی کوتاه از پدیده فساد پرداختیم و در این شماره اجمالا به ذکر برخی عوامل و زمینه‌های آن می‌پردازیم تا در بحث‌های آتی بتوانیم پیرامون هر عنوان به تفصیل بحث کنیم.
فساد مانند هر پدیده اجتماعی و اقتصادی دیگری به عوامل و فرایند‌های پیچیده بسیاری بستگی دارد و تنها یک عامل را در شکل گیری آن نمی‌توان مدنظر قرار داد بلکه طیف گسترده‌ای از مسائل روانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اداری، مدیریتی و عوامل فردی وگروهی را باید در به وجود آمدن آن موثر بدانیم و هر یک را مورد بررسی قرار دهیم.
ظهور فساد مستلزم وجود شرایط خاصی است که از جمله آن می‌توان به دو بحث تمایل و فرصت اشاره کرد که بستر تحقق دلایل و عوامل گوناگون در باب فساد هستند و اگر تمایل و فرصت اقدام به فساد وجود داشته باشد فساد متولد خواهد شد و در صورت مهیا بودن سایر شرایط رشد خواهد کرد.
تمایل به ارتکاب تخلف در ذهن عامل آن قرار دارد. این تمایل ممکن است که از درون فرد نشأت بگیرد یا عوامل محیطی زمینه ساز آن باشند، ولی در مجموع تا تمایلی وجود نداشته باشد دلایل دیگر مجال رخ نمودن نخواهند داشت و برای مبادرت به فساد باید علاوه بر تمایل، فرصت مناسب نیز وجود داشته باشد. چنین فرصتی ممکن است در پی طراحی و تدابیر بلندمدت پیش بیاید و یا ناشی از تصادف باشد.
با شناخت دو عامل ظهور فساد باید دو ریشه اصلی به وجود آمدن آن را هم ذکر کنیم که ریشه‌های فرهنگی اجتماعی و ریشه‌های اقتصادی از اصلی‌ترین آن‌ها می‌باشند.
فرهنگ عمومی جامعه، ارزش‌ها و هنجار‌های حاکم بر افراد و اجتماع و عقاید و باور‌های مردم، مادی‌گرایی، فردی گرایی، مصرف‌زدگی، کاهش قبح تخلفات در سازمان و جامعه و مهمتر از همه ضعف ایمان و وجدان کاری نقش محوری در باب ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی دارد.
از عمده‌ترین ریشه‌های اقتصادی فساد می‌توان به عدم ثبات اقتصادی، تورم لجام گسیخته، رکود، کاهش درآمد‌ها و قدرت خرید مردم، عدم عدالت اقتصادی و اجتماعی، توزیع نامناسب امکانات و تسهیلات در جامعه و امثال این موارد اشاره کرد.
حال با معرفی این ریشه‌ها باید بدانیم عوامل تسهیل کننده‌ای در کنار این زمینه‌ها به گسترش و بسط فساد دامن می‌زند که در یک تقسیم بندی کلی این عوامل تسهیل کننده را می‌توان به عوامل سیاسی و عوامل اداری دسته بندی کرد.
از عوامل سیاسی تسهیل کننده جریان فساد به عدم استقلال کامل قوة قضائیه، نفوذ قوة مجریه بر آن و بر دستگاه‌های نظارت و بازرسی، فشار گروه‌های ذی‌نفوذ در داخل و خارج سازمان، فساد مدیران عالی‌رتبه، جوسازی و غوغاسالاری، توصیه برای در امان ماندن مدیران مختلف از مجازات‌ها و تساهل و تسامح نسبت به موارد مشاهده شده می‌توانیم اشاره کنیم و تشکیلات و ساختار اداری غیرکارآمد، حجیم و نامتناسب با اهداف و وظایف، پیچیدگی قوانین و مقررات و تعداد بالای بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های اداری، مدیران غیر مؤثر، فقدان نظام شایسته سالاری، وجود تبعیضات در استخدام، انتصاب و ارتقای افراد، نارسایی درنظام حقوق و دستمزد، نظام پاداش و تنبیه و بویژه نظام نظارت و ارزشیابی، ترجیح اهداف گروهی به اهداف سازمانی و ناآگاهی ارباب رجوع به فرایند‌های اداری و حقوق خود از عوامل اداری تسهیل کننده فساد هستند.
با ذکر این دلایل و برشماری آن‌ها در این شماره نمای کلی از عواملی که در به وجود آمدن فساد دخیل هستند را ترسیم نمودیم و در ادامه مباحث به تشریح هر کدام از این موضوعات خواهیم پرداخت./969//۱۰۲/خ
منبع: روزنامه جوان