تهدید ورشکستگی با تکیه بر مرکانیسم تجاری اروپایی

به گزارش خبرگزاری رسا، نمایندگان پارلمان اروپا چندی پیش با تصویب طرحی به بانک سرمایه‌گذاری اروپا اجازه دادند که به روابط مالی با ایران ادامه دهد و با منابع مالی خود از طرح‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران حمایت کند. اروپایی‌ها ادعا کرده‌اند که این حرکت در راستای رویکرد اتحادیه اروپا مبنی بر زنده نگهداشتن توافق برجام و غلبه بر موانع بانکی ایجاد شده از سوی امریکا برای تعامل با ایران صورت گرفته است، اما واقعیت آن است که نگاهی به عملکرد، استراتژی و بازار‌های این بانک نشان می‌دهد که این خبر تنها یک پشتیبانی روانی از برجام است و نباید به آینده روابط تجاری با این بانک خوشبین بود. 

بانکی که فقط وام می‌دهد 

بانک سرمایه‌گذاری اروپا که به اختصار (EIB) نامیده می‌شود، بانک اتحادیه اروپا است و مالکان آن ۲۸ کشور عضو این اتحادیه است که وزرای اقتصاد همین ۲۸ کشور، اعضای هیئت مدیره آن را تشکیل می‌دهند. این نهاد همزمان یک بانک و یک مؤسسه اروپایی است که با اعطای وام از پروژه‌هایی که کمک شایانی به رشد اقتصادی، استخدام نیروی کار و همزیستی اجتماعی و همچنین تقویت ثبات محیط‌زیست می‌کنند، پشتیبانی می‌کند.

عملکرد این بانک نشان می‌دهد که آن‌ها بزرگ‌ترین نهاد اعطا‌کننده وام در جهان هستند. بنابراین باید عنوان کرد که عمده فعالیت اقتصادی این نهاد اعطای وام و اعتبار، تضمین سرمایه‌گذاری، تأمین حقوق صاحبان سهام و کنش‌هایی از این دست است و نباید آن را با بانک‌های تجاری که برقرار‌کننده روابط مالی برای تجارت و بازرگانی است، اشتباه گرفت. بنابراین مشخص است که حتی اگر این بانک بپذیرد با ایران همکاری کند، این بانک نمی‌تواند گرهی از مشکلات روابط بانکی ایران بگشاید و همچنان مشکلات نقل و انتقال مالی ایران پابرجا خواهد بود. از این رو ایران باید به دنبال فراهم کردن فرآیندی پایدار برای نقل و انتقالات مالی خود با اروپا باشد. 

وام‌هایی که قدرت‌آفرین نیستند

یکی دیگر از نکات مهم در خصوص عملکرد بانک سرمایه‌گذاری اروپا، استراتژی این نهاد برای اعطای وام به کشور‌های بیرون از اتحادیه اروپا است که بر اساس این استراتژی‌ها این بانک فقط بر حوزه‌هایی همچون توسعه ابداعات و مهارت‌ها، تسهیل دسترسی به سرمایه برای کسب و کار‌های کوچک و پشتیبانی از محیط‌زیست متمرکز می‌شود و بر اساس همین استراتژی، تأکیدشان بر توسعه‌بخش خصوصی، توسعه بخش مالی، توسعه زیرساخت‌ها، امنیت در زمینه تأمین انرژی، پایداری زیست‌محیطی و تقویت حضور اتحادیه اروپا در آن کشور است.

مرور این استراتژی‌ها نشان می‌دهد که این بانک قرار نیست در حوزه‌های حیاتی ایران نظیر نفت و انرژی که تأمین‌کننده بخش بزرگی از درآمد‌های ارزی ایران است، کاری انجام دهد و اختلال در این حوزه حتی با فرض حضور این بانک در ایران همچنان ادامه خواهد داشت. بنابراین مقامات دولت همچنان باید تمرکز اصلی خود را برای زنده نگهداشتن صنایع حیاتی ایران همچون صنایع نفتی قرار دهند و مانند گذشته دل خوش به سرازیر شدن سرمایه‌های این بانک در حوزه‌های حیاتی نباشند؛ چراکه توافق اولیه و اعلامی حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی است و روحانی نیز از بسته پیشنهادی اروپایی‌ها استقبال نکرده است. 

وام‌هایی با مقاصد نامشخص

نکته مهم دیگر در خصوص عملکرد این بانک، سیاسی‌کاری در ارائه کمک‌های مالی خود در کشور‌های هدف است. به عنوان نمونه، در سال‌های اخیر عملکرد این بانک در کشور‌های کمتر توسعه‌یافته، به‌ویژه در امریکای جنوبی با نارضایتی بعضی از احزاب و سازمان‌ها مواجه شده و این سازمان‌ها معتقدند وام‌های این بانک به جای تمرکز بر توسعه، به حساب شرکت‌های اروپایی یا چند ملیتی واریز می‌شود؛ اتفاقی که نشان می‌دهد هدف این بانک بیشتر تقویت حضور اروپایی‌ها در کشور‌های مقصد است و آن‌ها همواره به دنبال ایجاد انحصار و از میدان خارج کردن رقبای تجاری شرکت‌های اروپایی در این کشور‌ها هستند که تداعی‌کننده نوعی مرکانتلیسم تجاری است.

بنابراین مشخص است که در فضای بازگشت تحریم‌ها در آینده که منجر به تضعیف برخی از شرکت‌های تجاری داخلی خواهد شد، این احتمال وجود دارد که پشتیبانی هدفمند این بانک از برخی شرکت‌های خاص باعث ورشکستگی و تعطیلی سایر شرکت‌های داخلی شود و نباید این خطر را هیچ‌گاه فراموش کرد. 

پروژه یونان‌سازی از ایران

شاید یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دنیای اقتصاد طی سال‌های اخیر، ورشکستی اقتصادی یونان در سال ۲۰۱۵ بود. کشوری که به دلیل بدهی ۳۲۳ میلیارد یورویی خود و عدم توان در بازپرداخت آن با ورشکستگی بزرگی روبه‌رو شد. یونان در آن سال بدهی‌های فراوانی را به صندوق بین‌المللی پول، بانک مرکزی اروپا و بانک‌های خارجی داشت. بدهی‌هایی که به واسطه دریافت وام‌های کلان و تزریق آن به اقتصاد این کشور به وجود آمد، اما این کشور در ادامه به دلیل ضعف‌های ساختاری در حوزه اقتصاد و عدم توان برای به حرکت در آوردن چرخ اقتصاد خود به واسطه این وام‌ها نتوانست اقساط خود را بازپرداخت کند و مجبور به اعلام ورشکستگی شد.

این در حالی بود که یونان هیچ‌گاه با تحریم‌های اقتصادی شدید روبه‌رو نبود و روابط مالی آن با تمام دنیا برقرار بود. علاوه بر این کشور‌های ثروتمندی همچون آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا به واسطه تلاش برای زنده نگهداشتن اتحادیه اروپا، حمایت‌های شدیدی از یونان انجام می‌دادند. واقعیت آن است که ایران نه‌تن‌ها هیچ‌گونه حمایتی را از خود نمی‌بیند، بلکه ساختار اقتصادی آن با مشکلات و معضلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند و حتی روابط تجاریش با سایر کشور‌ها به دلیل تحریم‌ها با چالش‌های جدی روبه‌رو است.

از این رو مشخص است که دریافت وام خارجی بدون آن که بدانیم ضمانت این وام‌ها پول نفت صادره به اروپاست یانه! می‌تواند یکی از خطرناک‌ترین اقداماتی باشد که مدیران دولتی می‌توانند به آن تن در دهند؛ چراکه تجربه یونان نشان داده که با وجود این ساختار اقتصادی، ممکن است این وام‌ها د. ر. نبود یک رقابت منطقی برای تولیدکنندگان داخلی به بروز ورشکستگی بخش‌هایی از اقتصاد منجر شود./۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: روزنامه جوان