زیر تیغ سپاه

به گزارش خبرگزاری رسا، گویی توهمات ترامپ تمامی ندارد و هربارخواب‌های تازه‌ای برای به انزوا کشاندن کشور ایران می‌بیند. به دنبال آن نیز، نقشه‌های خود را یکی پس از دیگری به اجرا در می‌آورد تا بتواند قدرتش را به جهان اثبات کند. اما دریغ از فرجامی درست حتی برای یکی از آنها.

ابتدا پروژه خروج از برجام کلید خورد، اما پس از به نتیجه نرسیدن و سرخوردگی در آن، حالا طرح موضوعی غیرقانونی، با عنوان قراردادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی از سوی ترامپ خبرسازشده، اقدامی که نه تنها وجاهت قانونی ندارد بلکه اصولا قوانین بین‌المللی نیز چنین اختیاری را به یک کشور برای طرح این موضوع نداده‌اند و صلاحیت تشخیص اینکه گروه یا نهادی تروریستی است با سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد و شورای امنیت است.

سناریو خروج از برجام به خوبی پیش‌بینی شده بود و انتظار سران آمریکایی هم این بود که اروپا و متحدانشان به خوبی آمریکا را در این راه یاری کنند هرچند که به زور تهدید و جریمه توانست اندکی از کشور‌ها را متقاعد کند، اما برخی نیز از وی تبعیت نکردند و راه خود را پیش گرفتند.

حالا نیز عزم خود را جزم کرده تا با قرار دادن سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در لیست گروه‌های تروریست، نقشه به انزوا کشاندن ایران را عملی کند. هرچند باز هم راه را به بیراهه رفته است.

این اقدام غیرقانونی آمریکا که واکنش‌های جهانی بسیاری به همراه داشت در حالی مطرح شده است که سپاه به عنوان نیروی نظامی رسمی کشور بوده و در قانون اساسی نیز، به رسمیت شناخته شده‌است و اصولا طبق قوانین بین‌المللی تلقی کردن گروهی به عنوان تروریست دارای شاخصه‌ها و مولفه‌هایی است که سپاه پاسداران به دلیل اینکه رسمی است و از بودجه کشور استفاده می‌کند فاقد آنهاست.

اصل یکصد و پنجاهم قانون اساسی در این زمینه اشعار می‌دارد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روز‌های پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاورد‌های آن پابرجا می‌ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیرو‌های مسلح دیگر با تأکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان آن‌ها به وسیله قانون تعیین می‌شود.».

اما آنچه مهم است اینکه نباید فراموش کنیم ترامپ به‌واسطه خروج یک‌جانبه از برجام نتوانسته به اهداف خود برسد و حال تلاش دارد با طرح این‌گونه موضوعات، زمینه‌های خروج ایران از برجام را فراهم کند به عبارت دیگر ایران را نیز در بازی که خود شروع کرده، وارد کند و به اروپا و متحدانش اثبات کند که ایران نیز به برجام پایبند نبوده و نیست.

اما راهکار‌های بین‌المللی در برابر این اقدام خصمانه آمریکا چیست؟ هرچندکارشناسان حقوق بین‌الملل بهترین راهکار را اقدام متقابل می‌دانند، اما این اقدام متقابل تا چه میزان می‌تواند قابلیت اجرایی داشته باشد؟ و آیا در قوانین بین‌الملل راهکار‌های دیگری نیز در برابر این اقدام پش‌بینی شده است؟ در این زمینه و برای روشن شدن هرچه بهتر موضوع، با علی بهادری کارشناس حقوقی به گفتگو نشستیم و ابعاد حقوقی این اقدام را از ایشان جویا شدیم.

آیا طبق قوانین بین‌الملل و منشور ملل متحد آمریکا می‌تواند سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را به عنوان گروه تروریستی تلقی کند؟

در حال حاضر تروریسم یکی از معضلات جامعه‌جهانی است که البته برای مقابله با آن، اولین قدم این است که تعریف روشنی از آن داشته باشیم و مصدایق آن مشخص باشد. هرچند که متاسفانه جامعه جهانی در هیچ یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی تعریف روشنی از تروریسم ارائه نکرده و مصادیق آن مشخص نشده است. دلیل آن هم این است که بسیاری از کشور‌هایی که نظام حقوقی جهانی را مدیریت می‌کنند می‌خواهند این تعریف در اختیارخودشان باشد تا با بهره‌گیری از این واژه به اهداف مورد نظر خود برسند.

طبق قوانین بین‌المللی چه نهاد یا سازمان بین‌المللی این اختیار را دارد که گروهی را به عنوان تروریسم اعلام کند؟ آیا هر کشوری که دارای قدرت اقتصادی و نظامی است می‌تواند به دلایل شخصی خود، گروهی را تروریست معرفی کند؟

طبق قوانین برخی از نهاد‌ها مانند شورای امنیت، سازمان ملل متحد این صلاحیت را دارند که افرد، گروه یا نهاد‌هایی که مانع صلح و امنیت در جهان هستند را به عنوان تروریسم معرفی کنند که البته این اقدام شرایط و ضوابط خاصی دارد به عبارت دیگر این نهاد‌ها نمی‌توانند یک دولت یا نهاد حاکمیتی را به عنوان تروریسم تلقی کنند اصولا یکی از شاخصه‌ها برای تروریست بودن، غیررسمی بودن آن گروه است. برای مثال گروه‌های تروریستی یونیفرم مخصوصی ندارند، از بودجه هیچ دولتی استفاده نمی‌کنند و…. که با توجه به این موضوعات شورای امنیت یا سازمان ملل متحد می‌تواند با توجه به اینکه این گروه می‌تواند مخل امنیت و صلح در جهان باشند، آن را تروریستی معرفی کند.

آمریکا با استناد به چه قوانینی می‌خواهد سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را به عنوان تروریسم معرفی کند؟

اینکه ایالات متحده بخواهد مجموعه سپاه را به عنوان گروه تروریستی معرفی کند از دوجنبه ماهوی و جدی دارای ایراد حقوقی است، اول اینکه طبق قوانین‌بین‌الملل این کشور صلاحیتی برای معرفی گروه‌های تروریستی ندارد و نهایتا آمریکا می‌تواند در نظام داخلی و در چارچوب سرزمینی خود، گروهی را تروریستی تلقی کند و باز البته تکرار می‌کنم فقط و فقط در چارچوب سرزمین خود برای آن گروه، قواعدی را درنظر بگیرد و هرگز حق ندارد یک وجب خارج از سرزمین خود برای این گروه محدودیتی اعمال کند، زیرا نظام حقوقی این کشور بین‌المللی نیست.

 

نکته دوم این است که با این فرض که آمریکا برای خودش قاعده‌گذاری کرده و بخواهد گروهی را در خاک کشور خود تروریست معرفی کند، باید طبق شاخصه‌های بدیهی و ضروریات پذیرفته جهانی این کار را انجام دهد و در این راستا حق ندارد نیروی نظامی و رسمی کشوری را به عنوان تروریست تلقی کند زیرا در این‌صورت یک دولت و حکومت را تروریست اعلام کرده‌است. پس تلقی کردن سپاه پاسداران به عنوان تروریست دارای وجاهت قانونی نیست زیرا طبق قانون اساسی کشورما، سپاه به عنوان نهاد نظامی به رسمیت شناخته و هرگز نمی‌تواند با تعاریف تروریست منطبق باشد.

حال در صورتی که به صورت جدی این امر توسط کشور آمریکا صورت گرفت چه اقداماتی لازم است از سوی کشور و دستگاه دیپلماسی صورت گیرد؟

در این گونه رفتار‌های خصمانه دولت‌ها تنها می‌توانند به اقدام متقابل متوسل شوند. به عبارت دیگر مجلس و دولت کشور ما نیز می‌توانند متقابلا ارتش رسمی کشور آمریکا را گروه تروریستی اعلام کنند. البته مطابق قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، این اقدام در صلاحیت شورای عالی امنیت ملی است. پس باید هرچه سریع‌تر به عنوان اقدام متقابل این شورا ارتش این کشور را به عنوان تروریست معرفی کند.

اقدام متقابل تا چه میزان می‌تواند قابلیت اجرایی داشته باشد؟

این اقدام برای کشور ما در چارچوب سرزمینی قابلیت اجرایی خواهد داشت، برای مثال ما تجربه دستگیری سربازان آمریکایی را در سال‌های قبل داشتیم وقتی سربازی به عنوان نیروی رسمی ارتش یک کشور تلقی شود به یک صورت با وی رفتار می‌شود، اما اگر این سرباز از منظر جمهوری اسلامی ایران وابسته به گروه تروریستی تلقی شود، طبیعتا برخورد متفاوتی با وی اعمال خواهد شد.

آقای بهادری چه اقدامات حقوقی قضائی دیگری را کشور ایران در این خصوص می‌تواند انجام دهد؟

در این گونه موارد راهکار رایج در نظام حقوقی جهانی همین اقدام متقابل است. اما به دلیل اینکه هنوز اقدام عملیاتی قضائی از سوی آمریکا صورت نگرفته است نمی‌توان اقدامات قضائی متقابل انجام داد. کشور آمریکا در چارچوب سرزمین خود قانونی وضع کرده است. زمانی ما می‌توانیم از اقدام آمریکا شکایت کنیم که اقدامی علیه ما صورت گرفته باشد در مرحله بعد اقدامی متناظر با آن باید اتخاذ شود.

 

برای مثال در صورتی که با عنوان تروریستی بودن، منافع سپاه در یکی از نقاط جهان مورد خدشه قرار گیرد در این صورت می‌توان در نها‌های بین‌المللی مانند دیوان کیفری و دیوان دادگستری طرح دعوی کرد. در حال حاضر به دلیل اینکه یک نوع قاعده‌گذاری در نظام حقوقی آمریکا در حال شکل‌گیری است، مناسب است که کشور ما نیز در همین جهت گام بردارد و طبیعی است که دستگاه دیپلماتیک و سیاسی نیز جایگاه ویژه‌ای در این زمینه خواهند داشت.

 

به عبارت دیگر دستگاه دیپلماسی با ارتباط قوی و هماهنگ شدن با کشور‌های مختلف می‌تواند از انجام این کار جلوگیری کند. برای مثال بنده مشاهده کردم که کشور‌هایی مانند ژاپن، انگلستان و برخی کشور‌های دیگر در این زمینه اعلام موضع کردند و اعلام کردند در صورتی که آمریکا سپاه را به عنوان تروریست معرفی کند از این اقدام تبعیت نخواهند کرد. دستگاه دیپلماسی ایران هم باید با این موضوع به صورت فعال‌تر برخورد کند تا جامعه جهانی واکنش جدی‌تری نشان دهد.

در این زمینه شورای امنیت و سازمان ملل متحد چگونه می‌توانند مداخله کنند؟

باید متذکر شوم که این اقدام آمریکا بدعت جدیدی است و در تاریخ سابقه نداشته است به همین دلیل سازمان ملل متحد می‌تواند این اقدام آمریکا را در جهت نقض صلح در جهان تلقی کند. به نظر می‌رسد شورای امنیت اگر واقعا مدافع صلح و امنیت در جهان است است باید به این موضوع ورود کند و ایران هم می‌تواند از این شورا یا سازمان ملل تقاضا کند تا مانع شود آمریکا با تصمیمات یک طرفه خود منافع جمهوری اسلامی و صلح جهانی را مورد خدشه قرار دهد. /۱۰۱/۹۶۹/م