اندیشه های ضیاءالدین سردار در قم بررسی شد

به گزارش خبرگزاری رسا، همایش بین المللی بررسی اندیشه های ضیاءالدین سردار توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در دانشگاه باقر العلوم(ع) برگزار شد.

در ابتدای این همایش محمدرضا قائمی نیک دکترای نظریه فرهنگی به موضوع «سردار در قیاس با نظریه پردازان اسلامی دانش» پرداخت و نقد هایی را در این بیان کرد.

او با بیان اینکه در چهار دهه گذشته دیدگاه های متنوعی در جهان اسلام درباره نسبت علم مدرن و اسلام مطرح شده اند اظهار کرد: دست کم چهار دیدگاه سنت گرایان با نمایندگی سید حسین نصر، اجمالی ها با نمایندگی ضیاء الدین سردار، مؤسسه بین المللی تفکر اسلامی با نمایندگی اسماعیل فاروقی و طرفداران دیدگاه موریس بوکای قابل بررسی است.

این دکترای نظریه فرهنگی بیان کرد: سید حسن نصر کمتر به شخص سردار می پردازد اما دیدگاه های او را می توان ناظر به مواضع سردار مورد بررسی قرار داد؛ به زعم نصر، سردار قادر نیست تفاسیر درستی از سنت های الهی ارائه کند.

او با بیان اینکه به زعم نصر، نه تنها سردار بلکه بوکای و حتی فاروقی نیز نتوانسته اند نگاه جامع به علم اسلامی ارائه دهند و آثار آن ها اغلب بدون چهارچوب فلسفی و صرفا با بهره گیری از مقایسه های ظاهری میان قرآن و تعالیم اسلامی با علم مدرن است افزود: به علاوه از نظر نصر، بوکای و سردار حتی فاروقی شناخت دقیقی از علوم طبیعی مدرن و گذشته ندارند.

قائمی نیک ابراز کرد: از نظر نصر، افرادی نظیر سردار پیش از آنکه به دنبال علم اسلامی باشند در پی مطابقت اسلام با دنیای مدرن یا پسامدرن هستند.

او با اشاره به اینکه به نظر می رسد دیدگاه ضیاءالدین سردار درباره علم اسلامی مبتنی بر موج اخیر تحولات غرب از جمله ظهور پست مدرنیسم باشد گفت: سردار در نقد پوزیتیویسم قائل است که افرادی نظیر عبدالاسلام و علی ککنانی در جهان اسلام مروج پوزیتیویسم اسلامی هستند.

جرجی سرا از بارسلون نیز از طریق ویدئو کنفرانس در این نشست گفت: بحث من در مورد دوره نظریه پسا نرمال است که با ضیاء الدین سردار چند سالی است در این خصوص همکاری دارم.

او با بیان اینکه برای ما آینده بسیار مهم است افزود: فقط یک سرنوشت وجود ندارد و آینده های متعدد و متفاوتی وجود دارد و زمان حال من با زمان حال شما متفاوت است و نمی توان گفت من با شما در یک زمان یکسان هستیم.

این آینده پژوه با اشاره به اینکه ما با مسائلی روبه رو شدیم که با تئوری های سنتی و قبلی نمی توانستیم آن ها را توضیح دهیم تصریح کرد: با خارج شدن شوروی از اتحادیه اروپا شرایط رفته رفته پیچیده و سخت شد و بعد از آن شکل گیری نسل جدیدی از رهبران و جریان های جدید را شاهد بودیم.

او ادامه داد: همان نهادی که تأسیس شده بود برای جمع کردن اروپاییان همان عاملی شد برای اینک آن ها اتحادیه را ترک کنند و سپس تغیر محیط زیست را نیز شاهد بودیم.

جرجی سرا با بیان اینکه علارغم انکارهای زیاد، آثاری که از این تغییر آب و هوایی پیش آمد منجر شد این انکارها پذیرفته شود افزود: در اثر این تغیر اقلیمی بسیاری از گروه ها دچار تغییر و آسیب شدند و به دنبال آن شاهد مهاجرت هایی نه به خاطر جنگ بلکه  در اثر همین تغیر زیست محیطی بودیم.

او با بیان اینکه یکی از گروه هایی که به شدت از این تغیرات آسیب می بیند مسلمانان هستند ادامه داد: اتفاقات عجیبی در حال رخ دادن است و برخی از اندیشمندان از این اتفاقات تعبیر به شتاب فزاینده، تغییر جهانی، جامعه سوخته، دوران اضطراب، عصر تاریکی جدید و سرمایه داری ناظر کرده اند.

این محقق از بارسلون با بیان اینکه آنگونه که ما طرح ریزی کردیم اوضاع پیش نمی رود عنوان کرد: هر فهمی از نرمال بودن داشته باشید آن نامشخص است و به دوران پسا نرمال تبدیل می شود.

او با اشاره به اینکه دوران پست نرمال دوره ای است که به تعبیر ضیاءالدین سردار دوران انتقال و گذار می باشد خاطرنشان کرد: ما در دوراهی هستم که تئوری های قدیم جواب نمی دهد و تئوری های جدید هم جا نیفتاده و در واقع در دوراهی میانه قرار داریم.

جورجی سرا بیان کرد: اکنون که در دوره میانه هستیم مهم است که بفهمیم این دوران چیست و چه اتفاقی خواهد افتاد؛ پست نرمال به معنای بعد نیست و ما در میانه هستیم.

او با بیان اینکه این تغییر می تواند به هر جایی از جهان بسیار سریع برسد و می تواند تأثیرات فراوانی داشته باشد گفت: ما در دوره ای زندگی می کنیم که مثل هیچ دوره دیگری نیست و بحران های متفاوتی وجود دارد که هیچ کدام از آن ها را قبلا ندیده ایم.

این آینده پژوه با اشاره به اینکه این دوره ویژگی های سرعت، محدوده، مقیاس و هم زمانی را دارد افزود: اینکه چرا خود تغییر هم دار تغییر شده است به اعتقاد ما عوامل پست نرمال موجب آن شده است.

او گفت: جهان ما نسبت به هر زمان دیگر پیچیده شده است و تناقض و پیچیدگی از عناصر تشکیل دهنده پست نرمال هستند.

در پایان این نشست حجت الاسلام و المسلمین حمید پارسایی نیا استاد حوزه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به جمع بندی مطالب مطرح شده در این نشست و نشست روز گذشته در تهران پرداخت.

همچنین در این نشست از کتاب «اسلامی سازی دانش» که ترجمه کتابی از استینبرگ است رونمایی شد.

حجت الا سلام پارسانیا اظهار کرد: فرهنگ و تمدنی که ایمان و اعتقاد به وحی دارد همواره در قبال این سه پرسش قرار می گیرد که چه نسبتی بین عقل و و حی است، چه نسبتی بین عقل و نقل است و چه نسبتی بین علم و دین است.

او تصریح کرد: متفکرین مسلمان در طول تاریخ به دو پرسش اول به تفصیل پرداخته اند و جریان های تاریخی و تمدنی جهان اسلام بر اساس پاسخی که به دو پرسش نخستین داده اند رابطه علم و دین را سامان داده و از یکدیگر امتیاز پیدا کرده اند.

عضو هیات امنای دفتر تبلیغات اسلامی ادامه داد: مسلمانانی که در غرب زیست کرده اند در چالش بین هویت فرهنگی و تاریخی خود با جهان مدرن پرسش های تاریخی مربوط به نسبت عقل، وحی، نقل و یا علم و دین را با پاسخ های جدیدی می یابند.

وی مطرح کرد: بخشی از آن ها مسیر تلاقی سکولار از دین را برگزیده اند یعنی منظر سوژه مدرن را برای بازخوانی دین و هویت تاریخی خود برگزیده اند، این گروه یا دین را رسما کنار گذارده و یا آنکه با رویکرد های هرمنیوتیکی نوکانتی وحی و نقل را به عنوان بخشی از برساخت های فرهنگی، تاریخی تنها موضوع برای مطالعات علمی قرار داده اند.

پارسانیا ابراز کرد: اما جریان هایی که هویت اسلامی خود را در حفظ مرجعیت وحی تعریف می کنند راه های دیگری را دنبال کرده اند.

او با بیان اینکه در سال های اخیر سیاست کشور های حاشیه خلیج فارس و نیز برخی دیگر از دولت های اسلامی در تقابل با رویکردهای مزبور قرار گرفته است گفت: انقلاب اسلامی ایران در مواجه با علم مدرن مسیر خود را طی کرده است، جریان اسلمه المعرفه در دهه نخستین انقلاب در ایران مانند برخی از دیگر کشور های اسلامی دفتری را تأسیس کرد ولکن این دفتر نتوانست رابطه فعالی را بین اندیشمندان ایران با آن ها برقرار سازد.

عضو هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: پس از انقلاب اسلامی ایران بخشی از ذهنیت جامعه ایران که مرجعیت علم مدرن را پذیرفته است در پاسخ به مسئله علم و دین بیشتر از رویکردهای نوکانتی بهره برده است.

وی افزود: این بخش با موضع منفی خود نسبت به اسلامی سازی معرفت نگاه انتقادی نسبت به متفکرینی داشته است که خارج از ایران مسیر اسلامی سازی دانش را ایفا می کنند و تقابل این گروه با اسلامی سازی دانش به نوبه خود متفکرین داخلی را برای ورود به مباحث اسلامی سازی دانش فعال کرده است و بدین ترتیب جریان های بومی ایرانی برای اسلامی سازی علم و معرفت پدید آمده است.

حجت الاسلام پارسانیا گفت: کسانی که در امتداد مباحث تاریخی مربوط به عقل و وحی و نقل به مسائل معاصر مربوط به نسبت دین و علم مدرن وارد می شوند بی نیاز از توجه به تلاش های مسلمانان معاصر و نیز بی نیاز از آگاهی نسبت به تجلیل هایی نیستند که درباره کار آن ها رقم می خورد.

گفتنی است، ضیاءالدین سردار در سال 1951 در پاکستان متولد شد و همراه خانواده خود در سال 1962 به انگلستان عزیمت کرد. در سال‌های نوجوانی نزد جعفر شیخ ادریس عالم سودانی تلمذ کرد و سنن اسلامی را از وی یاد گرفت.

شایان ذکر است، روز اول این همایش روز گذشته در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.