واژه ارتباطات در قلمرو اسلامی هنوز به «مفهوم» تبدیل نشده است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، اولین نشست از درس گفتارهای رمضانی با عنوان «فقه ارتباطات» پیش از ظهر امروز در سالن نشست های خبرگزاری رسا برگزار شد.

حجت الاسلام اصغر اسلامی تنها عضو هیأت علمی گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این نشست اظهار داشت: در حقیقت بحث ارتباطات بحثی است که بیرون از تمدن اسلامی ایجاد شده و وارد آن شده است و نظریه پردازی و صحبت آن بیرون از فضای فکری ما بوده است.

وی خاطرنشان کرد: رادیو و تلویزیون، موبایل و امثال آن ارتباطات نیستتند بلکه ابزار ارتباطی هستند و گاهی اوقات مشکل در عدم فهم واژه ارتباطات است، به عبارت دیگر این واژه عربی است ولی هرگز در زبان عربی مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه در زبان عربی بیشتر از «الاتصال یا التواصل» استفاده می‌ شود که ترجمه communication در زبان انگلیسی است.

عضو هیأت علمی گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: در زبان انگلیسی هم معنای اسمی دارد و هم معنای فعلی، معنای فعلی فرایند انتقال اطلاعات است ولی در معنای اسلامی ناظر به شیء خاص است و ریشه کلمه نیز بیشتر به معنای فعلی نزدیک است چراکه ریشه آن «شریک شدن» است.

وی افزود: اگر دیدگاه های غربی اطلاعات را مطالعه کنید سیر تطور اجتماعی بشر مورد توجه قرار می‌ گیرد که در آن انسان موجودی ارتباط گر نامیده شده است که دلیل آن تنوع بی پایان اشکال ارتباطی، تنوع تفسیر یک کنش ارتباطی در موقعیت های مختلف و استفاده از رسانه ها برای برقراری ارتباط در مقیاس محلی، ملی و جهانی است.

حجت الاسلام اسلامی تنها یادآور شد: البته غیر انسان ها نیز با پدیده ارتباطات در ارتباط است ولی انسان به همان دلایل سه گانه ای که بیان کردیم ارتباطات برای انسان معاصر هم مسأله است و مشکل و هم راه حل؛ یعنی هم درد است و هم درمان؛ هرچند بیشتر نظریه پردازان غربی بیشتر روایتگر درد هستند تا جستجو گر درمان.

وی بیان داشت: تقریبا بیش از 30 نظریه ارتباطی در غرب وجود دارد که جمع برخی از آنها را می‌ طور بیان کرد که «در قرون اخیر انسان غربی با تکیه بر دستاوردهای روشنگری و کالبد شکافی روح و کشف دوباره خود به مثابه حیوان اندیشنده، عقلانیت ابزاری، اراده حسابگرایانه را جایگزین اراده فطری و ذاتی خود کرده و با کمک سوگیری ابزارهای مدرن ارتباطی وارد مدرنیته و جامعه صوری شد» که این جمله جمع نظرات دکارت، کانت، داروین، فروید، وپر، تونیس و اینیس است.

عضو هیأت علمی گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که چنین انسانی همچنان گرفتار است، گفت: نظریه پردازان به دنبال این هستند که انسان را از اسارت گاه جامعه اطلاعاتی رهایی ببخشند؛ از جمله هابر ماس در کتاب «نظریه ارتباطی» تلاش می‌ کند که ارتباطات تحریف نشده یعنی پرسش های آزادانه از پیش فرض های ضمنی پنهان در گفتار را ارائه بدهد.

وی تأکید کرد: از نگاه بنده اگر نقطه بدیل فقه خودمان را در ادبیات غرب ارائه بدهیم همان جامعه شناسی غربی است که می‌ گوید انسان چه است و چگونه باید زندگی کند، البته منظور از فقه به معنای اعم است که شامل فقه اکبر هم می‌ شود و صرفا به معنای علم متداول در حوزه علمیه نیست و به نظر من در حوزه نظریه پردازی علوم اسلامی باید از این تعبیر استفاده کنیم.

حجت الاسلام اسلامی تنها ابراز داشت: منظور از فقه ارتباطات در معنای کلان این است که متن و کلام الهی را آن گونه که دارد عالم و آدم را تفسیر می‌ کند و چگونه زیست انسان را تفسیر می‌ کند مورد کنکاش قرار بدهیم؛ از این رو فقه ارتباطات طرف گفتگوی نظریه پردازان جامعه شناس غربی است که به نوعی همان فقه سکولار است که می‌ خواهند برای انسان معاصر نسخه پیچی کند و ما نیز به دنبال این هستیم که نسخه بدیل ارائه بدهیم.

وی با با اشاره به این که هابر ماس با تکیه بر تغییر هویت جامعه راه حل و مشکل را در ارتباطات می‌ داند، گفت: او می‌ گوید جریان حاضر در جامعه ارتباطی تحریف شده دارد و به همین جهت باید مکانیزم رها سازی جامعه معاصر ارائه شود.

این پژوهشگر فقه ارتباطات در ادامه یادآور شد: واژه ارتباطات در قلمرو اسلامی هنوز به مفهوم تبدیل نشده است ولی معادل این واژه در قلمرو غربی به مفهوم، تحول یافته است.

استاد جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: ما هنوز چیزی به نام نظریه ارتباطات اسلامی نداریم که نقطه بدیلی برای نظریه های غربی باشد و لذا ناچاریم ابتدا مسیر غربی را بازخوانی کنیم.

وی افزود: ما  دانش «امت شناسی» یا همان «علم الامه» نداریم، علم الامه باید در حوزه ایجاد شود، این کار را دانشگاه نمی کند.

حجت الاسلام اسلامی تنها در ادامه این نشست به تبیین 2 مکتب نظریه پردازی کلان در حوزه ارتباطات «فرآیند انتقال و معاوضه پیام و فراگرد تولید و تسهیم معانی» پرداخت و نظریات اندیشمندان غربی در این حوزه را مورد بازخوانی قرار داد.

دومین جلسه درس فقه ارتباطات پنجشنبه 19 اردیبهشت ماه ساعت یازده و 30 دقیقه در سالن جلسات خبرگزاری رسا به نشانی: 45 متری شهید صدوقی، میدان مفید، خیابان بهشت، بعد از ساختمان شهرداری برگزار می شود.

یادآور می‌ شود، سلسله نشست های درس گفتار رمضانی به همت پایگاه فقه حکومتی وسائل برگزار می شود و گزارش کامل این نشست نیز از همین پایگاه منتشر می‌ شود.

نشست های دیگری نیز با موضوعات فقه اجتماعی، خوانش تمدنی اسلام، زن و خانواده با حضور اساتید برجسته ای از جمله حجج اسلام والمسلمین ارسطا، بهمنی، زیبایی نژاد و پیروزمند از سوی پایگاه فقه حکومتی وسائل در ماه مبارک رمضان برگزار می‌ شود.

شرکت در این نشست ها برای عموم علاقه مندان، محققان و پژوهشگران علوم اسلامی آزاد است./1330/ج

گزیده ای از خبر را می توانید در کلیپ صوتی زیر بشنوید