یادداشت؛
آسیب‌شناسی ایده‌آل‌گزینی ایرانیان
جامعه ایرانی در ظاهر پذیرفته که ایده‌آلش معرفت و عبودیت خداست، اما در باطن اسیر غل و زنجیر ایده ال‌های مادی است و همین موجب ناامیدی و خستگی بسیاری از زندگی خود شده است.
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، وقتی دو نفر با هم پیوند دوستی یا عقد ازدواج را منعقد می‌کنند، برای آینده خودشان ایده‌آلی را در نظر می‌گیرند تا به آن ایده‌آل مطلوب خویش برسند. آن‌چه که موجب پیشرفت و محبوبیت یک حزب سیاسی در بین احزاب دیگر می‌شود، ایده‌آلی است که آن حزب برای خود در نظر گرفته است. ارزش یک ایده‌آل وقتی به‌طور واقعی خود را به ما نشان می‌دهد که بتواند یک جامعه را رشد دهد. برای این‌که بتوانیم سیر حرکت یک جامعه را در آینده‌اش تحلیل کنیم، کافی است که ببینیم چه ایده‌آلی را برای خود در نظر گرفته است.
مرحوم شهید صدر در تقسیم بندی‌اش، ایده‌آل گزینیِ یک اجتماع را به سه دسته تقسیم می‌کند و در پایان آن‌چه که شایستگی این را دارد تا ایده‌آل یک جامعه شود را معرفی می‌کند. (۱) این نوشته در مقام تبیین تقسیم‌بندی ایشان نیست بلکه هدف، تطبیق نقاطی از این تقسیم بر جامعه ایرانی در دوره طاغوت و جمهوری اسلامی است.
اولین نوع از ایده آل‌ها، ایده‌آلی است که افراد جامعه در ذهن خود خیال می‌کنند که ایده‌آل شان بزرگ و با عظمت است و آن ایده‌آلی است که فقط زندگی مادی را تامین می‌کند و ذهن جامعه را فقط بر روی مسائل مادی متمرکز می‌کند و در نهایت جامعه دیگر به سوی اندیشیدن در مسائل غیر مادی نمی‌رود، زیرا ایده‌آل خود را کامل و مطلق می‌بیند. اشتباه محاسباتی چنین جامعه‌ای این است که محدود را مطلق تصور کرده است، زیرا امور مادی هر چقدر هم وسعت داشته باشند، محدودند و مهم‌ترین آفت این محدودیت این است که زندگی برای افراد چنین جامعه‌ای رنگ و بوی تکراری به خود می‌گیرد.
شهید صدر برای این نوع ایده‌آل گزینی دو علت ذکر می‌کند. علت اول سلطه طاغوت و انسان‌های فرعون صفت است. (۲) طاغوت‌ها همیشه می‌کوشند تا جامعه خویش را در چهار چوب فکری خود نگه دارند و مانع می‌شوند تا افکار نو و حقایق به گوش مردم برسد و تمام تلاششان را می‌کنند تا مردم وضع موجودِ خود را بهترین وضع ببینند و به آن راضی باشند.
ایرانِ قبل از انقلاب همین‌گونه بود. ایده‌آل جامعه، محصور در مادیات و رسیدن به امکانات مادی بود، زیرا سردمداران کشور مردم را به همین سمت و سو ترغیب می‌کردند. پادشاهان کشور به هیچ عنوان اجازه نمی‌دادند تا مردم با افکاری که هم جهت با آنان نیست، آشنا شوند. به تعبیر قرآن مردم را به استضعاف کشاندند. از طرفی خودشان بسیار مرفه زندگی می‌کردند تا به جامعه القا کنند که زندگی متعالی زندگی‌ای است که به این درجه از رفاه برسد. از آن جایی که مردم از امیرانشان الگو می‌گیرند، این باور برای بسیاری از مردم جا افتاده بود که باید تمام تلاش مان را بکنیم تا به رفاه کامل برسیم و این یعنی ایده آل گزینی مادی.
علت دیگری که شهید صدر برای این نوع ایده‌آل گزینی بیان می‌دارد، انس و عادت به وضع موجود و تنبلی از تلاش و کار است. (۳) بی‌حالی و عادت به وضع موجود موجب می‌شود که جامعه ایده‌آل‌های مادی خود را تا حد ایده آل واقعی و حقیقت مطلق بالا ببرد و دیگر برای رسیدن به ایده‌آل حقیقی تلاشی نمی‌کند.
عادت به وضع موجود و تنبلی همان دردی است که جامعه ایرانی بعد از انقلاب اسلامی به آن دچار شد. بسیاری از مردم و حتی مسئولان گمان کردند که هدف فقط انقلاب بود و حال که انقلاب به درستی انجام گرفت، باید برگردیم به قبل و به بالاترین سطح از رفاه دست یابیم. در حال حاضر هنگامی که انسان یک نگاه گذرا به جامعه داشته باشد، در می‌یابد که تمام دغدغه‌های مردم مسائل مادی و جمع ثروت شده است و انسان موفق را کسی می‌دانند که ثروت بیشتری اندوخته باشد. این‌بار طاغوتی وجود ندارد تا جامعه به سوی ایده‌آل‌های مادی برود بلکه عادت به وضع موجود و بی‌حوصلگی نسبت به رسیدن به حقایق، عامل این نوع ایده‌آل گزینی است.
برای این که جامعه از حرکت باز نایستد و دچار زندگی تکراری نشود، باید ایده‌آل‌های مادی را کنار گذاشت، زیرا ایده‌آل‌های مادی محدودند و در مقابل باید به دنبال ایده‌آل مطلق و نامحدود رفت. شهید صدر می‌گوید تنها ایده‌آلی که مطلق است، خداست (۴)، زیرا نور معرفتی الهی برای هر کسی در همه ابعاد زندگی به قدر وسعش نمایان می‌شود و تمامی ندارد و به‌طور مداوم موجب پیشرفت انسان و در نهایت جامعه می‌شود.
جامعه ایرانی در ظاهر پذیرفته که ایده‌آلش معرفت و عبودیت خداست، اما در باطن هنوز اسیر غل و زنجیر ایده ال‌های مادی است و همین موجب نا امیدی و خستگی بسیاری از زندگی خود شده است./918/ی702/س
علی خردمردی
۱. سنت‌های تاریخ در قرآن/شهید صدر/ص ۲۲۸،
۲. سنت‌های تاریخ در قرآن/شهید صدر/ص ۲۳۲،
۳. سنت‌های تاریخ در قرآن/شهید صدر/ص ۲۲۹،
۴. سنت‌های تاریخ در قرآن/شهید صدر/ص ۲۵۷
ارسال نظرات