یادداشت؛
شاخص‌های کار فرهنگی موفق با نگاه به طرح ولایت
برای انجام کار فرهنگی موفق تنها وجود یک عالم آگاه در راس کار کافی نبوده، علاوه بر آن در نظر گرفتن طول دوره و بهره‌گیری از اساتید مجرب و البته هم‌جهت نیز بسیار موثر است.
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، برای تمام افرادی که دغدغه‌ی فرهنگی دارند و کار فرهنگی می‌کنند اینکه کارشان مداوم یا تاثیرگذار نیست یک معضل و یک چالش اساسی است.
افرد روز‌ها وقت می‌گذارند و با تیم منسجم کار فرهنگی را برگزار و هزینه‌ی زیادی مصرف می‌کنند، ولی دوام و تاثیری که می‌خواهند را نمی‌بینند. چه بسیار دوره‌ها و نشست‌ها و کار‌های فرهنگی موقت یا بی‌تاثیر و پرهزینه که همه روزه در کشور می‌بینیم.
در این میان نام طرح ولایت با بیش از ۲۴ سال سابقه‌ی اجرا در میان کار‌های موفق فرهنگی می‌درخشد و به عنوان کار فرهنگی موفق و مداوم و دارای ثبات می‌تواند الگوی موفق کار فرهنگی معرفی شود.
در این یاداشت، مختصری از شاخص‌های کار فرهنگی موفق بر اساس آنچه در طرح ولایت موجود است را تبیین می‌کنیم تا روز به روز شاهد کار‌های فرهنگی موفق بیشتری باشیم و سایه‌ی کار‌های فرهنگی ناموفق و پرخرج و بی‌ثبات از سر ایران اسلامی برداشته شود.
وجود عالم بصیر در راس کار
یکی از شاخص‌های کار فرهنگی موفق وجود و نظارت یک عالم و فقیه بصیر در راس کار و اشراف و تایید تک تک مراحل کار توسط وی می‌باشد.
طرح ولایت توسط علامه مصباح یزدی اولین بار برنامه‌ریزی شد و ساختار محتوایی آن توسط این عالم بصیر نوشته شد. ایشان در تک‌تک مراحل اجرایی و برنامه‌ریزی این طرح نظارت فعال داشته و دارند.
مقام معظم رهبری درباره علامه مصباح یزدی می‌فرمایند: بنده نزدیک به چهل سال است که جناب آقاى مصباح را مى‌شناسم و به ایشان به عنوان یک فقیه، فیلسوف، متفکر و صاحب‌نظر در مسایل اساسى اسلام ارادت قلبى دارم. اگر خداى متعال به نسل کنونى ما، این توفیق را نداد که از شخصیت‌هایى مانند علامه طباطبایى و شهید مطهرى استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم‌القدر، خلاء آن عزیزان را در زمان ما پر مى‌کند.
مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان طرح ولایت در سال ۱۳۸۱ فرمودند: لازم است تشکر کنم از معلمان و استادان و دست‌اندرکاران و مدیران این تلاش فرهنگی که بسیار با ارزش است و مخصوصاً از شخص جناب آقای مصباح که حقیقتاً یکی از وجود‌های مبارک و مغتنم در دوره‌ی ما هستند و منبع فکر و اندیشه‌ی بی غل و غش معارف اسلامی. ان شاءالله خداوند به ایشان و دیگر دست اندرکاران توفیق ادامه‌ی این خدمت بسیار با ارزش را عنایت کند و وسیله‌ی بهره‌مندی هر چه بیشتر، گسترده‌تر و عمیق‌تر جوانان را از این سرچشمه‌های معرفت فراهم کند.
اساتید هم‌جهت و عالم
یکی دیگر از شاخص‌های این کار فرهنگی - تربیتی موفق، وجود اساتید هم‌جهت و هم فکر و تربیت شده در این مکتب فکری هستند. گاهی ما یک برنامه‌ریزی فرهنگی می‌کنیم و چند کتاب را در طول این دوره برای تدریس جهت رسیدن به یک هدف تعریف شده قرار می‌دهیم، اما از آنجا که اساتید ما با مسئولین دوره هم‌جهت نیستند یا علم کافی را ندارند هدفی که از تدریس آن کتاب‌ها داشتیم ابدا محقق نمیشود.
اما اساتید دوره‌های طرح ولایت تربیت شدگان موسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمت الله علیه هستند که تسلط کافی را به کتب آموزشی این دوره‌ها دارند یا خود از نویسندگان این کتب هستند.
پس از راه‌اندازی رادیو معارف صدای جمهوری اسلامی، در اولین دیدار اعضای این گروه با مقام معظم رهبری ایشان با اشاره به فضل و دانش آیت الله مصباح، لزوم مشاوره با ایشان را لازم می‌شمارند و حتی بر استفاده از شاگردان ایشان نیز تاکید می‌ورزند و می‌فرمایند: شما باید یک گروه مشاوره‌ی محتوایی از مناسب‌ترین شخصیت‌هایی که امروز می‌توانید پیدا کنید، داشته باشید. مثلاً از آقای مصباح دعوت کنید و اصرار هم بکنید یا مثلاً از شاگردان آقای مصباح دعوت کنید. خوشبختانه یکی از موفقیت‌های آقای مصباح یزدی در قم، این است که ایشان برخلاف خیلی از فضلای ما که فضلشان در خودشان منحصر مانده، فضلش در شاگردان خوب سرریز شده است.
پرداختن به مبانی
پرداختن به امور سطحی و زودگذر و حتی بی‌ثمر یکی از معضلات کار‌های فرهنگی است. اما طرح ولایت یک سیر منطقی و کامل است که مبانی اندیشه اسلامی را که پایه و اساس شکل‌گیری رفتار یک انسان و به نوعی ریشه‌های یک انسان را آموزش می‌دهد.
در طرح ولایت شش جلد کتاب برای فراگیران در سه ثلث و در طول دوره‌ی ۴۰ روزه تدریس می‌شود. جلد اول، یعنی "مبانی یک" تحت عنوان معرفت شناسی دینی است که بحث از اساسی‌ترین مباحث معرفت شناسی نظیر علم حضوری، علم حصولی و حقیقت صدق و معیار آن و همچنین شرح مباحث مربوط به معرفت دینی و مبانی آن مانند تعدد قرائت‌ها، پلورالیسم دینی، تعارض معرفت‌های دینی و ... از جمله مباحث مطرح شده در جلد اول است.
در جلد دوم موضوع خداشناسی فلسفی تدریس می‌شود و مبانی اندیشه اسلامی در حوزه خداشناسی تبیین می‌گردد.
در جلد سوم تحت عنوان انسان شناسی، راه و راهنماشناسی تدریس شده و مباحث امامت و نبوت هم در این کتاب تبیین می‌شود.
در جلد چهارم فلسفه‌ی اخلاق و ارزش‌های اخلاقی و مبانی اخلاقی مورد بحث قرار می‌گیرد و در جلد پنجم فلسفه‌ی حقوق تدریس می‌گردد که در آن حقوق زن و مرد، پوزیتیویسم، حقوق بشر و مجازات در مبانی اسلامی و غربی تبیین شده و در جلد ۶ تحت عنوان فلسفه‌ی سیاست شبهات و مسائل ولایت فقیه، سکولاریسم، ماهیت حکومت دینی و مشروعیت حکومت تبیین می‌شود.
همانطور که مشاهده می‌کنید یک سیر منطقی و جامع و کامل می‌بینیم که فراگیر را دلگرم می‌کند که پس از پایان این دوره، مبانی اندیشه اسلامی خود را در یک دوره‌ی جامع آموزش دیده‌اند. اما امروزه گاهی شاهد دوره‌هایی هستیم که سیر منطقی درستی ندارند یا بهصورت ناقص به شاخه‌های مختلف می‌پرند و یک بحث کامل و جامع و مبنایی ندارند که این خود موجب پایدار و ماندگار نبودن دوره و دلزدگی دانش پژوهان خواهد بود.
طول دوره‌ی معقول
برخی تنها برای جذب مخاطب و دانش پژوه ادعا می‌کنند در دوره‌های بسیار کوتاه مثلا ۱۰ یا ۲۰ روز مبانی اندیشه‌ی اسلامی را درس می‌دهند یا یک موضوع را که بحث سلسله‌وار و مفصلی است را آموزش می‌دهند، این ادعا‌ها برای جذب مخاطب زیباست و جواب می‌دهد، اما وقتی مخاطب به این دوره‌ها می‌رود با سوالاتی که در ذهنش می‌ماند و نقصان آموزش و سلسله‌وار نبودن بحث‌ها همه موجب می‌شوند تا ضعف این طرح را درک نماید و در حالت بسیار خوشبینانه تدوام این طرح‌ها نهایتا بیش از چند سال نخواهد بود.
طرح ولایت با طول دوره‌ی ۴۰ روزه و در نظر گرفتن امتحانات در پایان هر ثلث یک طول دوره‌ی منطقی و کامل را در نظر گرفته است که در عین حال که دوره تا حد ممکن و منطقی فشرده است بحث‌ها هم ناقص نمی‌ماند.
تنوع دوره
گاهی افراد در برنامه‌ریزی کار فرهنگی فکر می‌کنند تنها تنوع داشتن یک دوره کافیست یا برخی یک دوره‌ی سلسله‌وار و خشک را می‌بندند و هیچ تنوعی در نظر نمی‌گیرند. گروه اول که یک بحث سلسله‌وار و مدوَّن ندارند شاید مخاطبانشان در طول دوره بخاطر تنوع زیاد دوره خسته نشوند، ولی پس از دوره قطعا احساس خسران می‌کنند، هم از بابت وقتی که گذاشته‌اند و هم از اینکه یک موضوع مشخص را بطور دقیق بررسی و جمع نکرده‌اند و فقط به هر موضوعی گریزی زده‌اند و پس از دوره چیزی دستشان را نگرفته است.
دوره‌ی نوع دوم که بدون انعطاف برگزار می‌شود نیز دافعه‌های خاص خود را دارد، ولی طرح ولایت با جمع بین این دو، هم بحث سلسله‌وار خود را دارد و هم با برگزاری درس‌های اخلاق روزانه و جلسات پاسخگوئی به مسائل روز توسط شخصیت‌های علمی، سیاسی و فرهنگی در سطح ملی دوره‌های متنوع و دارای جذابیت در حد امکان را برگزار می‌کند که هم مباحث متنوع روز لطمه‌ای به بحث سلسله‌وارِ مبنایی نزند و هم شاهد دوره‌ای خشک نباشیم.
حاصل عمر استاد
آیت الله مصباح در همایش نسیم بهشتی که به منظور تجلیل از برگزیدگان بیستمین دوره طرح ولایت کشوری برگزار شده بود فرمودند: بنده قریب به ۷۰ سال است که مشغول تحصیل علوم دینی هستم و به اندازه وسع خودم، کار‌هایی نیز چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب انجام داده‌ام؛ اما صادقانه می‌گویم که آنچه امروز به نام طرح ولایت معروف است، بهترین خدمتی بوده است که بنده در طول این ۷۰ سال در انجام آن سهمی داشته‌ام.
همچنین ایشان در جمع دانش آموختگان طرح ولایت کشوری سال ۱۳۹۳ فرمودند: بنده در کار‌های فرهنگی که در طول ۷۰-۶۰ سالِ عمرم انجام داده‌ام، کمتر کاری را می‌شناسم که به اندازه طرح ولایت برکت داشته باشد. این کار حاصل عمر ۵۰-۴۰ سال تدریس و تحقیق در مسائل اسلامی است؛ که ثمره‌اش امروز به این شکل فشرده در اختیار شما قرار گرفته است.
کلام ولایت
مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۰ در دیدار با دانش‌آموختگان طرح ولایت فرمودند: این دوره‌ای که شما گذراندید، دوره معارف و آگاهی‌های دینی و اسلامی، یکی از کار‌های بسیار با ارزش و یکی از سرمایه‌هایی است که در جامعه ما و در کشور ما بحمدالله فراهم شده است و هر کدام از شما هم به خودی خود و به تنهایی یک سرمایه‌اید! عزیزان من این سرمایه را حفظ کنید.
همچنین سال ۱۳۷۸ مقام معظم رهبری در دیدار دانش آموختگان طرح ولایت فرمودند: اهمیت کار شما‌ها و این طرح ولایت و این زحمات حقیقتاً ارجمندی که برای این‌گونه کار‌ها کشیده می‌شود، در این‌جاست که شما‌ها دارید با آگاهی، وارد عرصه‌ی حیات اجتماعی خودتان در دوران جوانی می‌شوید. این معرفت‌ها، این آگاهی‌ها ـ آشنایی با مبانی دین و مبانی فرهنگ محکم و استوار دینی‌ـ چیز خیلی عظیمی است.
معضلات پیش روی یک کار موفق
همانطور که مرور کردیم برخی از شاخص‌های یک کار فرهنگی موفق بر اساس طرح ولایت که حقیقتا مصداق یک کار فرهنگی دارای دوام و موفق است و در کلام مقام معظم رهبری بار‌ها به آن تاکید شده است را بیان کردیم. اما یکی از معضلاتی که این کار‌های موفق را تهدید می‌کند بدیل‌تراشی و موازی‌کاری با آن‌ها است به این صورت که بدیل و نظیری برای آن تولید شود که برخی شاخص‌های اساسی آن طرح را نداشته باشد. هر چند آن طرح‌های بدیل، چون شاخص‌های اساسی ذکر شده را غالبا ندارند پایدار نخواهند بود و بهطور موقت می‌تواند خلل‌هایی کوتاه مدت در تعداد فراگیران و استقبال از طرح ولایت بوجود آورند.
استقبال بی‌نظیر پس از ۲۴ سال
امروز نزدیک به بیست و چهارمین دوره‌ی طرح ولایت دانشجویی هستیم. در حالیکه سقف پذیرش دانشجو برای این دوره چهار هزار و پانصد نفر بود طبق اعلام مسئولین بیش از سیزده هزار دانشجو از سراسر کشور در این طرح ثبت نام کردند تا نهایتا از بین این تعداد چهار هزار و پانصد نفر گزینش شوند. این استقبال بی‌نظیر از یک طرح فرهنگی پس از حدود ۲۴ سال دوام، می‌توان گفت بی‌سابقه یا کم سابقه است و نشان از موفقیت این طرح دارد./918/ی701/س
مهدی قیاسی
ارسال نظرات