اندیشه و سیره شهید نواب صفوی و فدائیان اسلام

به گزارش خبرگزاري رسا، این کتاب که از مجموعه کتاب های پژوهه تاریخی و حاصل تلاش جمعی از پژوهشگران اندیشکده برهان است در ۱۰۶ صفحه و در ۷ فصل، از سوی انتشارات دیدمان به زیور طبع آراسته گردیده است.

«فدائیان اسلام»، «حکومت اسلامی»، «ملی شدن نفت»، «اعدام انقلابی»، «نواب و انقلاب اسلامی»، «نواب و روحانیت» و «جمعیت فداییان اسلام به روایت اسناد» عناوین فصل های ۷ گانه این کتاب هستند.

در بخشی از مقدمه این کتاب می خوانیم:

آرمان‌ها همواره به عنوان افق راه یک ملت حائز اهمیت‌اند. حیات ملت‌ها در گرو آرمان‌ها و افق‌های دینی و فرهنگی آن‌هاست. با این وجود، شرایط مختلفی آرمان‌ها را کم‌رنگ می‌کنند. کم‌رنگ شدن آرمان‌ها، فراموش شدن آن‌ها و در ادامه نابودی‌شان را رقم می‌زند. این نابودی نیز منجر به زوال ملت خواهد شد. بنابراین یک ملت نیازمند آن است که همیشه آرمان‌هایش را مرور و بازخوانی کند. اما همه کس تواناییِ علم کردنِ آرمان‌ها را ندارد. از طرف دیگر، افراد مختلفِ جامعه نیز بسته به نیازهای جامعه، کارکردهای گوناگونی دارند که برای قوام حیات اجتماعی باید به آن‌ها بپردازند.

به بیان دیگر، بازخوانی آرمان‌ها کار هر کسی نیست. این مهم عموماً توسط بخش خاصی از نیروهای اجتماعی ایجاد می‌شود. آن‌ها نیروهای «آرمان‌خواه» هستند که با تأکید بر آرمان‌ها، صرفاً در این بُعد متوقف نمی‌مانند. این نیروهای اجتماعی با ارائۀ برنامه‌ها، کنش‌ها و اقدامات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، سعی در ایجاد بیداری اجتماعی دارند. سید مجتبی نواب صفوی و جریان تحت مدیریت وی (فداییان اسلام) به مثابۀ یکی از جریان‌های آرمان‌خواهِ دوران معاصر ما شناخته شده است. تأثیرگذاری ایشان در بخشی از تحولات فرهنگی و سیاسی ایران دهۀ ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ حائز اهمیت است.

یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های تاریخی ایران بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ ه.ش. بوده است که می‌توان از وقایع این دوران به پیامدهای جنگ جهانی دوم، قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ ه.ش.، نهضت ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ه.ش. اشاره کرد. در این دهه، ظهور و بروز گروه‌ها، سازمان‌ها و جمعیت‌های سیاسی و مقطعی بسیار چشم‌گیر بود که البته فعالیت آن‌ها خیلی به طول نیانجامید و یکی از برجسته‌ترین آن‌ها جمعیت فداییان اسلام است که تأثیر به سزایی در وقایعی چون ظهور و سقوط کابینه‌ها، وقایع آذربایجان و نهضت ملی شدن صنعت نفت داشت و بررسی تاریخ مبارزه‌های ایران در طی قرون گذشته به خصوص در قرن اخیر نشانگر این است که هر زمان آرمان‌ها و هدف‌های مبارزاتی رنگ و قالب مذهبی داشته، توانسته به عمیق‌ترین سطوح جامعه رخنه نموده و مبارزه از قشر معدود و محدود روشنفکران خارج شده و تمامی اقشار ملت را با خود همراه نموده و حرکت فداییان اسلام دارای چنین ویژگی بود.

فداییان اسلام یک گرایش مذهبیِ انقلابی بود که طی سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۴، با فعالیت‌های سیاسی جدی، تأثیر عمیقی در صحنۀ سیاسی و مذهبی ایران بر جای گذاشت. هدف این جریان، ایجاد حکومت اسلامی و اجرای قوانین اسلامی بود. این جریان را سید مجتبی نواب صفوی، فرزند سید جواد میرلوحی، رهبری می‌کرد.

نواب متولد ۱۳۰۳، پس از تحصیل در دبیرستان آلمانی‌ها، برای کار به آبادان رفت و در شرکت نفت به سوهانکاری مشغول شد. در آنجا پس از برپایی یک شورش کوچک علیه کارفرمای انگلیسی، آبادان را ترک کرد و راهی نجف شد. وی مدت سه سال و نیم در آنجا هم درس می‌خواند و هم مشغول کار شده بود. سرانجام اخبار گسترش آثار ضدمذهبی احمد کسروی، نواب را برای مقابله با او راهی ایران کرد. پس از بحث و مناظره‌های طولانی با کسروی، تنها راه پیش روی نواب، حذف کسروی بود که در جهت آن اقدام کرد. پس از این رخداد بود که نخستین اطلاعیۀ فداییان اسلام منتشر شد.

آنان همسو با آیت‌الله کاشانی، در راستای اهداف و نیات جبهۀ ملی، اقداماتی انجام دادند. نواب در میان اقشار مختلف، خاصه طلاب جوان، تأثیرگذار بود و توانست از این قشر جذب نیرو و یارگیری کند. اهداف وی صرفاً معطوف به امور داخلی ایران بود. نواب درصدد تحقق تعالیم اسلام در جهان اسلام نیز بود.

فداییان اسلام اگرچه در تحولات سیاسی و فرهنگیِ اتحاد جهان اسلام علیه سلطۀ استکبار، مبارزه با انحرافات دینی و فرهنگی و جریان ملی شدن صنعت نفت، تأثیرگذار بود، اما در ادامه با بازداشت، زندانی و اعدام شدنِ اعضای این جنبش توسط رژیم پهلوی، به محاق رفت. تبلیغات فراوانی که در ادامه علیه این جنبش صورت گرفت، مانع از الگوگیری از این جریان توسط نیروهای اجتماعی به صورت علنی در آن دوره می‌شد.

/1360/