پروژه اردوغان‌به دیوار سفت‌خورد

به گزارش خبرگزاري رسا، پس از چند هفته تجاوز نظامی ارتش ترکیه در سوریه، روز پنجشنبه نیروهای متحدین پاسخ ماجراجویی‌های رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه را دادند. آن‌گونه که منابع ترکی اعلام کرده‌اند، جنگنده‌های نیروهای متحدین محل تجمع ارتش ترکیه را مورد هدف قرار دادند و حداقل 34 نظامی ترک را کشته و ده‌ها نفر را زخمی‌ کردند. پس از این حملات، اغلب رسانه‌ها مدعی شدند این بمباران توسط ارتش سوریه انجام گرفته است. اما روزنامه نیویورک‌تایمز آمریکا در گزارشی اعلام کرد روسیه این بمباران را انجام داده است. با وجود این روز گذشته وزارت دفاع روسیه حمله جنگنده‌های خود را به نیروهای ترکیه رد کرد. وزارت دفاع روسیه روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد گروه‌های مسلح و تروریستی روز پنجشنبه قصد انجام حملات سنگینی علیه مواضع ارتش سوریه را داشتند که مورد هدف قرار گرفتند.

به نوشته خبرگزاری «اینترفکس»، مسکو درباره کشته و مجروح‌شدن نظامیان ترکیه در حملات هوایی به عناصر مهاجم به ارتش سوریه توضیح داد: «آنکارا درباره حضور نظامیان خود در ادلب به ما اطلاع نداده بود. نظامیان ترکیه در میان عناصر مسلحی بودند که روز گذشته در حملات هوایی به ادلب هدف قرار گرفتند.» روسیه در ادامه بیانیه خود ضمن تکذیب حمله جنگنده‌های روسیه به نظامیان ترکیه گفته است: «روسیه بعد از مطلع شدن از کشته شدن نظامیان ترکیه، هر کاری می‌توانست برای اعمال  آتش‌بس در ادلب انجام داد.» با وجود تکذیب روس‌ها اما باز در اصل قضیه تغییری به وجود نیامده است؛ روس‌ها اگرچه حمله مستقیم خود را تکذیب کرده‌اند اما این نکته از چشم کسی پوشیده نیست که ارتش سوریه با پشتوانه مسکو دست به چنین حملاتی زده است.

برای بررسی ابعاد این مساله با مهدی حاجی‌آقا، کارشناس مسائل ترکیه و شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه صحبت کردیم. حاجی‌آقا معتقد است ترکیه قادر به ورود به جنگی طولانی نیست و لفاظی‌های اردوغان درباره ورود به جنگ علیه سوریه اقداماتی در راستای ژست سیاسی است. بهمن هم از ضرورت تغییر در سیاست ‌خارجی ترکیه سخن گفته است. متن این گفت‌و‌گوها را در ادامه می‌خوانید.

ترکیه تهدید کرده بود احتمال دارد بر سر ادلب با ارتش سوریه وارد جنگ شود. حالا به بهانه حمله صورت‌گرفته علیه نظامیان ترکیه، به‌نظر می‌رسد این تهدید در حال اجرایی‌شدن است. بسیاری معتقدند رفتار تهاجمی ترکیه ناشی از افکار اردوغان است. آینده ماجراجویی او چه خواهد بود؟

 آینده ماجرا از همان ابتدای وقوع بحران سوریه و دخالت ترکیه در آن مشخص بود. ترکیه در چارچوب سیاست «نوعثمانی‌گری» قصد داشت مناطقی را در پیرامون خود به تصرف دربیاورد. اما به هر حال این روند در طول زمان دچار کش‌وقوس‌های فراوانی شده است. برای مثال موانعی که از سوی روسیه و ایران در مقابل ترکیه ایجاد شد، آنکارا را مجبور کرد تا اندازه‌ای در تصمیماتش تغییراتی بدهد. البته سیاست ترکیه که افزایش نفوذ است، یکسان بوده اما موازنه قوا در منطقه، ترکیه را وادار کرده انعطاف نشان داده و در برخی موارد دست به عقب‌نشینی بزند ولی به محض بهتر شدن شرایط، از فرصت به دست آمده استفاده کرده و پیشروی می‌کند.

 پس به هر صورت می‌خواهد حوزه نفوذ خود را افزایش دهد؟

بله، ترکیه قصد دارد نفوذش را به هر قیمتی که شده افزایش دهد، به همین دلیل اردوغان ائتلاف‌هایی را در داخل این کشور ترتیب داد و به احزاب ملی‌گرا نزدیک شد. این اقدام ضمن افزایش قدرت اردوغان در داخل به‌دلیل دیدگاه‌های رادیکال ملی‌گرایان ترک در حوزه سیاست منطقه‌ای، در چارچوب پیگیری سیاست نوعثمانی‌گرایی نیز به او کمک کردند. این مساله تنها منحصر به سوریه نیز نیست بلکه حتی عراق هم مورد طمع ترکیه قرار دارد. آنها اگر فرصت به دست بیاورند با ادعای ناامنی شمال عراق به آنجا دست‌اندازی خواهند کرد. نمونه‌اش ادعای آنکارا درباره کرکوک است که جمعیت اندکی از ترکمنان در آنجا ساکن هستند.

اکثر رسانه‌ها اعلام کرده‌اند سوریه مواضع ارتش ترکیه را بمباران کرده اما در مقابل نیویورک‌تایمز نوشته این اقدام روسیه است. در هر دو صورت روس‌ها چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم پشت هدف قرار دادن ارتش ترکیه بوده‌اند. این اقدام مسکو به چه معناست؟

روسیه در خاورمیانه به‌دلیل تحولات چند سال اخیر ترفیع درجه پیدا کرده است. روسیه از تمامی بحران‌های منطقه در حال استفاده است. مسکو کمترین هزینه را می‌کند، کمترین تلفات را دارد اما بیشترین سهم را از این بازار به دست می‌آورد. چشم‌اندازهای بعدی روسیه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هستند. مسکو در حال پیشروی در منطقه است و درگیری‌ها، بهانه خوبی به دست آنها می‌دهد. در حال حاضر هرچه حضور آمریکا در منطقه کمرنگ‌تر می‌شود به همان میزان روسیه جای این کشور را پر می‌کند.

الان ترکیه به‌صورت همزمان در جبهه ادلب سوریه و لیبی درگیر است. روزهای گذشته اردوغان به کشته‌شدن چند نظامی خود در لیبی اعتراف کرده بود، امروز اخبار منتشرشده حاکی از کشته‌شدن 10 نظامی ترک در لیبی بر اثر بمباران نیروهای خلیفه حفتر است.آیا ترکیه توان نبرد در دو جبهه را دارد؟

ترکیه فعلا در کوتاه‌مدت توانایی چنین درگیری‌هایی را دارد. ترکیه نمی‌خواهد کم بیاورد اما قطعا در دراز‌مدت توانایی درگیری را نخواهد داشت. ترکیه و روسیه می‌خواهند در آرایش سیاسی آینده منطقه بیشترین سهم را به خود اختصاص دهند، پس چه بهتر که از این فرصت در ادلب استفاده کنند. در درازمدت جنگ نمی‌تواند ادامه پیدا کند. درباره اردوغان فکر نمی‌کنم او از پشتوانه اجتماعی زیادی برای ادامه جنگ برخوردار باشد.
 
می‌توان گفت برخی از چنگ و دندان نشان دادن‌های اردوغان در سوریه به‌دلیل پایین آمدن آرای او در ترکیه است؟

بله، این مساله موثر است و همچنین مسائل اقتصادی. ترکیه برای خود نقش‌های بزرگی قائل شده است. باید توجه کنیم دهه دوم حکومت اردوغان با دهه نخست تفاوت‌های زیادی دارد. در دهه دوم ترکیه با سه رویکرد الگویی، تمدنی و رهبری منطقه‌ای در حال پیشروی است. اردوغان شناخت خوبی از جامعه کشورش دارد و می‌خواهد مردم ترکیه را به‌نوعی با امپراتوری‌های کهن و قدیمی‌ای که داشته پیوند دهد. به وجود آوردن چنین احساساتی در ترکیه خیلی به کار اردوغان آمده است.  اما در مقابل دموکراسی در ترکیه و اتحادیه اروپا دو مانع عمده روبه‌روی اردوغان هستند. اتحادیه اروپا هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهد ترکیه سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌اش را ادامه دهد. اما در عین حال اردوغان می‌خواهد تا جایی که می‌تواند  از این احساسات استفاده کند.

 پس ترکیه وارد یک جنگ طولانی نخواهد شد؟

قطعا همین‌طور است. شعارها و برخی رفتارهای اردوغان ژست است. او اصلا اعتقادی به برخی از این شعارها ندارد. اردوغان در نشست داووس 2009 جلسه‌ای با حضور شیمون پرز، رئیس وقت رژیم صهیونیستی را با ادعای حمایت از فلسطینی‌ها ترک کرد. این مساله محبوبیت زیادی برای اردوغان به‌دنبال داشت. او این ژست‌ها را در جاهای مناسبی به‌کار می‌برد. این رفتارهای او در بلندمدت ثمری ندارد اما در کوتاه‌مدت به کار اردوغان می‌آید. خود اردوغان می‌داند دوران افول برای او و حزبش آغاز شده است.

اروپا و آمریکا چه موضعی درباره اتفاقات رخ‌داده پیرامون ادلب دارند؟

درباره سیاست‌های آمریکا ابهامات جدی وجود دارد و مشخص نیست می‌خواهد چه کاری انجام دهد؛ اما درباره اروپا این مجموعه می‌خواهد با وعده و وعید ترکیه را از خود راضی کند زیرا این کشور سد خوبی برابر هجوم مهاجران است. اروپا نه ترکیه را می‌راند و نه در خود به‌طور کامل جذب می‌کند بلکه همان راهی را که تا الان رفته ادامه خواهد داد. احساس می‌کنم آمریکا به این دلیل که ترامپ می‌خواهد وارد انتخابات شود، پرونده سوریه را کنار گذاشته است زیرا اگر پرونده سوریه برجسته شود، مردم آمریکا از آن استقبال نخواهند کرد. آمریکا در حال محاسبه سود و زیان این مساله است و متوجه شده سود چندانی به دست نخواهد آورد، به همین دلیل فعلا کنار کشیده است./1360/