نئوم، رویای خونین بن سلمان

به گزارش خبرگزاري رسا، نشریه آمریکایی «فارین پالیسی» در گزارشی نوشت قتل شهروند سعودی که به توسعه شهر رویایی «محمد بن سلمان» اعتراض داشت، بار دیگر چگونگی برخورد پادشاهی سعودی با مخالفان را بر همگان آشکار کرد.

به نوشته فارین پالیسی، چند روز بعد از این که نیروهای ویژه عربستان «عبدالرحیم الحویطی» را در سیزدهم آوریل به قتل رساندند، دولت ریاض بیانیه‌ای صادر کرد و به او برچسب «تحت تعقیب» زد. مقامات عربستان و عاملانشان هم در فضای مجازی او را «تروریست» خواندند. در حالی که شهروند سعودی چند ساعت قبل از مرگش با انتشار ویدئویی در یوتیوب این جنایت را پیش‌بینی کرده بود. او این اقدام را مجازات مخالفت با کوچ تحمیلی قبیله «الحویطات» برای ساختن شهر سعودی «نئوم» خوانده بود.

این قبیله صدها سال است که در روستاها و شهرهای استان تبوک در شمال غرب عربستان ساکن است. حالا حدود ۲۰ هزار نفر باید محل زندگی خود را ترک کنند تا جا برای ساخت شهر رویایی ولی‌عهد باز شود. در سال ۲۰۱۷ محمد بن سلمان، ولی‌عهد سعودی از طرح خود برای ساخت یک شهر رویایی پیشرفته ۵۰۰ میلیارد دلاری برای اسکان گردشگران، کارآفرینان حوزه فناوری و سرمایه‌گذاران ثروتمند خبر داد.

این شهر رویایی با مساحت برنامه‌ریزی شده ۱۰ هزار و ۲۳۰ مایل مربع—۳۳ برابر شهر نیویورک—بخش مهمی از طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ بن سلمان برای تنوع‌بخشی به اقتصاد متکی به نفت این کشور خوانده شد. مقامات وعده دادند که در این شهر روباتهای بیشتری از انسانها وجود داشته باشند و تجهیز آن به فناوری شناسایی چهره و نظارت زیاد برای کم شدن احتمال جرم، تاکسی‌های هوایی که با استفاده از پهپاد هدایت می‌شوند و یک تفرجگاه ساحلی لوکس از ویژگی‌های آن باشد. قرار شد نئوم کشوری مینیاتوری با قوانین خود باشد. بنابراین قبیله الحویطات در چنین شهری دیگر جایی نداشت و باید منطقه را ترک می‌کرد.

اما اوضاع آنطور که برنامه‌ریزی شده بود پیش نرفت و قتل یکی از افراد قبیله و تلاش سرکوبگرایانه دولت برای قبولاندن شرایط جابه‌جایی، نمونه دیگری شد از استبداد و ظلم خاندان حاکم بر عربستان. افراد قبیله از ۳ ماه قبل وقتی دیدند که ناچارند زمینهای آبا و اجدادی خود را که صدها سال است در آنجا ساکن هستند (بسیار قبل‌تر از آن که پادشاهی سعودی در سال ۱۹۳۲ تاسیس شود) ترک کنند، دست به اعتراض زدند و تاکنون حدود ۱۰ نفر از آنها بازداشت و تعدادی مجبور به فرار از کشور شده‌اند.

حکومت سعودی به جای آن که با جامعه محلی مشورت و آنها را هم در طرح‌های بلندپروازانه منطقه مشارکت دهد، با شهروندان خود مانند لوازم یک بار مصرف رفتار کرد تا آنها را با ساکنان بین‌المللی جدید و پرزرق‌وبرق جایگزین کند. همان اتفاقی که نتیجه تصمیم‌گیری یک حاکم جانی برای کشورش با توصیه و کمک مشاوران گران آمریکایی و وکلایی که هزاران مایل با او فاصله دارند، است. در عوض شهروندان سعودی که نظرات خود را می‌گویند، نادیده گرفته شده، خاموش، زندانی یا در نهایت نابود می‌شوند.

باید درباره شرایطی که به قتل این شهروند سعودی منتهی شد تحقیقات انجام شود زیرا اظهارات ریاض بیشتر از آن که جوابگو باشد، سوالهای بیشتری را ایجاد می‌کند. چیزی که مشخص است این است که به گفته ساکنان، مقامات شهرداری تبوک تحت نظارت برنامه ملی جدید توسعه اجتماعی اوایل ماه ژانویه دستور مصادره املاک را صادر کردند. مقامات به ساکنان تنها وعده‌های مبهم زبانی درباره آپارتمانهای موقت و غرامت نامشخص برای جبران خسارات آنها دادند؛ ساکنان گفتند که هیچ روند قضایی برای بررسی شکایت قبیله، جابه‌جایی اجباری یا شرایط جبران خسارات وجود نداشت.

به گفته منابع محلی، اکثر اعضای قبیله با این شرایط مخالفت کردند اما الحویطی به چهره عمومی اعتراضات تبدیل شد. در ماه ژانویه او عضوی از گروهی بود که با نمایندگان دولت برای رد شرایط جبران و کوچ اجباری دیدار کرد. در دوازدهم آوریل، یک روز قبل از قتلش هم دو ویدئوی اعتراضی در یوتیوب منتشر کرد.

در بیانیه آل سعود که درباره این پرونده منتشر شد، هیچ اشاره‌ای به این درگیری‌ها نشده است. در این بیانیه ادعا شده الحویطی مسلح بود و به سمت نیروهای امنیتی شلیک کرد و آنها هیچ انتخاب دیگری نداشتند جز این که در دفاع به سمت وی شلیک و او را به قتل برسانند. آل سعود همچنین ادعا کرد در خانه او تعدادی اسلحه کشف شد. در حالی که شاهدان این ادعاها را رد و می‌گویند او ۱۲ آوریل به پلیس که برای اندازه‌گیری مساحت زمین وی علیرغم میلش، به آنجا رفته بود گفت که محل زندگی خود را ترک نخواهد کرد و از آنها عکس گرفت.

روز بعد ده‌ها نیروی ویژه در خودروهای زرهی به آنجا رفتند و محلی‌ها گفتند که آنها زمین و خانه الحویطی را محاصره و شروع به تیراندازی کردند و آن زمان بود که او در دفاع از خود شلیک کرد. از آن زمان از الحویطی در شبکه‌های اجتماعی با نام شهید یاد می‌شود و قتل او را به معروفترین جنایت سعودی یعنی قتل خاشقچی شبیه می‌دانند. با توجه به بی‌اعتباری سعودی به دلیل دروغهایش در پرونده خاشقچی بعید است که اذهان عمومی داخلی و خارجی روایت اخیر دولت این کشور درباره این قتل را باور کنند.

به نوشه فارین پالیسی، پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ که شامل مصادره اموال افراد محلی می‌شود، هیچ وقت روند اجرایی ساده‌ای نداشته اما قانون بین‌المللی استانداردهایی را برای چگونگی انجام این کار از سوی دولتها و احترام به حقوق جوامع محلی تعیین کرده است. دولت سعودی در این پروژه، حتی حداقل استاندارهای لازم را هم رعایت نکرده است. عربستان هیچ قانونی در خصوص اراضی ندارد و در این کشور قواعد مشخصی درباره اسکان و جبران خسارت مردمی که زمینهایشان را به دلیل پروژه‌های توسعه‌ای از دست می‌دهند، وجود ندارد.

همچنین هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که دولت عربستان پیش از آغاز پروژه به تاثیرات حقوق بشری و محیطی آن بر قبیله الحویطات توجه کرده باشد؛ تاثیرات آب و هوایی هیولای انرژی‌خوار نئوم که جای خود دارد. نتیجه همانطور که قابل پیش‌بینی است، چیزی جز نزاع و حالا خشونت نیست.

این نشریه در پایان یادآور شد: این که پروژه نئوم با توجه به فروپاشی اقتصادی در جهان به دلیل شیوع کرونا و بدهی در حال افزایش عربستان در پی سقوط تاریخی قیمت نفت، شدنی باشد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بنابراین، تنها نتیجه‌ای که این پروژه تاکنون داشته نابودی یک جامعه تاریخی و مرگ یک معترض سعودی بوده بدون آن که جایی برای مفاهیمی مثل حق و عدالت در نظر گرفته شده باشد./1360/