چرا حضرت خدیجه (س) ثروت خود را به پیامبر (ص) بخشید؟

به گزارش خبرگزاري رسا، احادیث و روایاتی که از پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله درباره حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها عنوان شده است، نشان‌دهنده اوج فداکاری، گذشت و ایثار این بانوی مکرم است، به‌طوری که ایشان ثروت عظیم و گسترده خود را در اختیار رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار داد تا در راه اسلام خرج کنند، در عین حال دفاع همیشگی و یاری مداوم ایشان در حق نبی مکرم اسلام به‌اندازه‌ای بود که آن حضرت تا آخر عمر شریفشان قدردان زحمات و فداکاری‌های این بانوی بزرگ بودند.

در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام محمدصادق فاضل، محقق و کارشناس تاریخ صدر اسلام انجام داده به مرور بخش‌هایی از فداکاری‌ها و ایثار حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها در راه اسلام پرداخته است. آن‌طور که این پژوهشگر اسلامی توضیح می‌دهد، حضرت خدیجه سلام الله علیها دارای ثروت و اموال فراوانی بودند، به‌طوری که کاروان‌های تجاری با دارایی‌های ایشان کار می‌کردند. گفته شده که هشتاد هزار شتر به خدمت گرفته شده بودند تا دارایی‌های تجاری ایشان را جابه‌جا کنند. در خانه ایشان هم بارگاهی از حریر سبز با ابریشم بر بالای خانه انداخته بودند که مردم در آنجا رفت‌وآمد می‌کردند. به‌دستور ایشان به فقرا کمک می‌شد. در عین حال چهارصد غلام و کنیز کارهای اقتصادی و شخصی ایشان را انجام می‌دادند؛ اما این موضوع باعث نمی‌شد که ذره‌ای در کرامت نفس ایشان خلل وارد شود. ایشان شیفته کمالات اخلاقی و سجایای خوش نبی مکرم اسلام شده بود، آن هم در شرایطی که آن حضرت هنوز به رسالت مبعوث نشده بودند. به همین علت در همه حال با ادب و احترام با آن حضرت برخورد می‌کردند و این موضوع را می‌توان در سخنان آن حضرت درباره همسر گرامی خود مشاهده کرد.

ایثار و فداکاری حضرت خدیجه سلام الله علیها

بسیار گفته شده که حضرت خدیجه سلام الله علیها با دارایی و ثروت خود، اسلام را یاری کردند. اما آیا ایشان غیر از بذل اموال خود در راه اسلام، تلاش دیگری هم داشتند؟

ایثار و فداکاری حضرت خدیجه کبری سلام‌الله علیها تنها به بذل و بخشش دارایی‌ها و ثروت ایشان محدود نمی‌شود، هرچند که از همین مورد هم نباید به‌آسانی عبور کرد، چون به هر حال ثروت چیزی است که برای افراد خوشایند است و تنها انسان‌های وارسته و پرهیزکار می‌توانند در راه خدا از دارایی خود بگذرند و آن را خرج ترویج دین خدا کنند.

فداکاری در راه اسلام در وجود مبارک حضرت خدیجه سلام‌الله علیها ریشه دوانده بود. به طوری که ایشان در برهه‌ها و مقاطع گوناگون از فرصت‌ها برای تبلیغ اسلام استفاده می‌کردند. همه این‌ها به این آن علت بود که این بانوی بزرگوار، ارزش و جایگاه والای پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله را درک کرده بودند و به نور معنویت و اسلام آشنا شده بودند. وقتی ایشان حقیقت انسانی و کمال را در وجود مبارک نبی مکرم اسلام پیدا کردند، با اشتیاق و نه با اکراه و اجبار، راضی شدند که تمام داشته‌های خود را در راه او فدا کنند، به این ترتیب حضرت خدیجه سلام الله علیها نه‌فقط از دارایی‌های خود گذشتند، بلکه حتی موقعیت اجتماعی خود را در این راه فدا کردند.

حتی در تاریخ می‌خوانیم زمانی که ایشان در حال گفت‌وگو درباره ازدواج با نبی مکرم اسلام بودند، این مطلب را صادقانه مطرح کردند: «شیفتگی و اشتیاق من نسبت به تو، به‌خاطر خویشاوندی، بزرگواری و شرافت، امانت‌داری، خوش‌خلقی و راست‌گویی تو میان مردم است.»

ثروت بانوی بزرگ اسلام

مگر حضرت خدیجه سلام الله علیها چه موقعیت اجتماعی‌ای داشتند که از آن در راه پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله گذشتند؟

ایشان دارای ثروت و اموال فراوانی بودند به‌طوری که کاروان‌های تجاری با دارایی‌های ایشان کار می‌کردند. گفته شده که هشتاد هزار شتر به خدمت گرفته شده بودند تا دارایی‌های تجاری ایشان را جابه‌جا کنند. در خانه ایشان هم بارگاهی از حریر سبز با ابریشم بر بالای خانه انداخته بودند که مردم در آنجا رفت‌وآمد می‌کردند. به‌دستور ایشان به فقرا کمک می‌شد. در عین حال چهارصد غلام و کنیز کارهای اقتصادی و شخصی ایشان را انجام می‌دادند.

در آن دوران نگاه عموم مردم به‌سوی ثروت و دارایی بود و از این نظر، حضرت خدیجه سلام الله علیها را دارای شوکت و مقام بالایی می‌دانستند، به همین علت زمانی که خبر ازدواج ایشان با امین مکه بین مردم منتشر شد، برخی از زنان و مردان بنای عیب‌جویی گذاشتند. آن‌ها تعجب کرده بودند از اینکه آن بانوی ثروتمند با جوانی که یتیم بوده و ثروتی ندارد، ازدواج کرده است.

در این شرایط، واکنش حضرت خدیجه سلام الله علیها چه بود؟

ایشان از یک سو خود را از عیب‌جویی‌های مردم دور نگه می‌داشتند، اما برای اینکه با آن‌ها اتمام حجت کرده و کرامت و منزلت همسر خود یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله را به همه نشان دهند، مجلس مهمانی برگزار کردند و زنان زیادی را در آن دعوت کردند.

در این مهمانی به آن‌ها گفتند: «ای زنان، شنیده‌ام شوهران شما و خودتان در مورد ازدواج من با محمد خرده گرفته‌اید و عیب‌جویی می‌کنید. من از خود شما می‌پرسم؛ آیا میان شما شخصیتی مثل محمد وجود دارد؟ آیا در گستره مکه و اطراف آن، شخصیتی در فضایل و اخلاق نیک، مانند او سراغ دارید؟ من به‌خاطر این ویژگی‌ها با او ازدواج کردم و چیزهایی از او دیده‌ام که بسیار عالی است، پس شایسته نیست شما این گونه سخن بگویید و نسبت‌های ناروا به دیگران دهید». زنان قریش که عیب‌جویی ایشان را کرده بودند، در برابر این مطالب ساکت شدند و به‌مرور از آن مهمانی رفتند.

یعنی از ایشان دلگیر شدند یا قهر کردند؟

آن‌ها به‌نوعی با حضرت خدیجه سلام الله علیها قهر کردند.

چرا؟

چون نمی‌توانستند معرفت ایشان را درک کنند. برای آن‌ها پول و ثروت ملاک بود و نمی‌توانستند ارزش واقعی و والای محمد امین را بفهمند. شدت تعصب آن‌ها به‌اندازه‌ای بود که در تاریخ نوشته شده زنانی که تا قبل از این ازدواج مبارک، با حضرت خدیجه سلام الله علیها رفت‌وآمد داشتند، بعد از آن حتی به ایشان سلام نمی‌کردند. این رفتار تا وقتی که حضرت فاطمه زهرا علیها السلام به دنیا آمدند، ادامه داشت.

حضور زنان بهشتی در زمان میلاد حضرت زهرا علیها السلام

به این ترتیب حضرت خدیجه سلام الله علیها در زمان وضع حمل حضرت زهرا علیها السلام تنها بودند؟

بله. به‌علت همین کینه‌توزی‌ها و تعصب‌ها بود که هیچ زنی در زمان وضع حمل حضرت فاطمه زهرا علیها السلام به کنار حضرت خدیجه سلام الله علیها نیامد و ایشان را تنها گذاشتند. البته اراده الهی بر این قرار گرفت که در زمان این تولد مبارک، فرشتگان و زنان بهشتی کنار آن بانوی مکرم باشند.

در این شرایط و در زمان میلاد پر خیر و برکت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، چهار زن بهشتی یعنی حضرت مریم، ساره، آسیه و صفورا دختر حضرت شعیب علیه السلام کنار حضرت خدیجه سلام الله علیها بودند.

اشاره کردید که تعصب میان مردم به‌اندازه‌ای بود که حضرت خدیجه سلام الله علیها را سرزنش می‌کردند که چرا همسر حضرت محمد صلی الله علیه و آله شده‌اند، در این اوضاع جاهلی، برخورد این بانوی مکرم با رسول خدا صلی الله علیه و آله چگونه بود؟

درست است که حضرت خدیجه صاحب اموال بسیاری بود و افراد زیادی در خدمت او بودند، اما این موضوع باعث نمی‌شد که ذره‌ای در کرامت نفس ایشان خلل وارد شود. ایشان شیفته کمالات اخلاقی و سجایای خوش نبی مکرم اسلام شده بود، آن هم در شرایطی که آن حضرت هنوز به رسالت مبعوث نشده بودند، به همین علت در همه حال با ادب و احترام با آن حضرت برخورد می‌کردند و این موضوع را می‌توان در سخنان آن حضرت درباره همسر گرامی خود مشاهده کرد.

آن طور که در منابع معتبر نوشته شده حضرت خدیجه سلام الله علیها هیچ نوع رفتار و برخوردی با نبی مکرم اسلام نداشتند که نشان از برتری‌جویی ایشان باشد، حتی نوشته شده وقتی مراسم عقد و ازدواج این دو بزرگوار انجام شد، نبی مکرم اسلام می‌خواستند به خانه عموی خود یعنی جناب ابوطالب علیه السلام بروند. اما حضرت خدیجه سلام الله علیها آن حضرت را مورد خطاب قرار دادند که: «به خانه خودتان وارد شوید. خانه من، خانۀ شماست و من کنیز شما هستم.»، این مطلب بزرگی از سوی آن بانوی مکرم است که کمال ادب و تواضع ایشان را می‌رساند و نشان می‌دهد که شخصیت والای نبی مکرم اسلام را شناخته بودند.

بخشش بزرگ در راه اسلام

حضرت خدیجه سلام الله علیها عمویی داشت که او را به درستکاری می‌شناخت. ورقةبن نوفل کسی بود که مورد وثوق و مشاور آن بانوی مکرم محسوب می‌شد، به همین علت حضرت خدیجه سلام الله علیها به او اموال زیادی را داد و سفارش کرد که آن‌ها را برای حضرت محمد صلی الله علیه و آله ببرد و به او هدیه کند، در عین حال پیغام داد که؛ هر اندازه غلام و کنیز و ثروت و دارایی دارم، همه را به‌احترامش به او می‌بخشم.

ورقةبن نوفل هم طبق خواسته حضرت خدیجه سلام الله علیها به کنار کعبه رفت و بین مقام ابراهیم و زمزم ایستاد، در همان محل با صدای بلند گفت: ای مردم، خدیجه شما را شاهد می‌گیرد که خودش و تمام ثروتش را از مهریه، غلام‌ها، کنیزها، دارایی‌ها و املاکش را به محمد بخشیده است. این‌ها همه هدیه است و محمد هم آن را قبول کرده است و این کار خدیجه بر اساس مهر و محبتی است که به همسر خود دارد، شما در این مورد شاهد باشید.

البته این نوع بخشش‌های حضرت خدیجه سلام الله علیها فقط به دوران ابتدایی ازدواج ایشان با رسول خدا صلی الله علیه و آله مربوط نبود، بلکه در زمان محاصره اقتصادی مسلمانان در شعب ابی‌طالب هم ثروت خود را در اختیار نبی مکرم اسلام قرار داد و در راه اسلام خرج کرد، به‌طوری که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله در خصوص ماجرای شعب ابی‌طالب و سختی‌های آن فرمودند: «در آن زمان هیچ ثروتی مثل ثروت خدیجه به من سود نرساند.»

آرامش رسول خدا صلی الله علیه و آله کنار حضرت خدیجه سلام الله علیها

به هر حال می‌دانیم که پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله عمر خود را صرف عبادت خدا و هدایت مردم می‌کردند. نوع برخورد حضرت خدیجه سلام الله علیها با این خصوصیات و عملکرد آن حضرت چطور بود؟

حضرت خدیجه سلام الله علیها با روحیات و منش نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله آشنا بود و همیشه مراقب بود تا زحمت و سختی برای ایشان ایجاد نکند. بلکه آسایش و آرامش را برای ایشان فراهم می‌کرد تا به راز و نیاز با خدا بپردازد، حتی در دوران قبل از بعثت هم ایشان این گونه رفتار می‌کرد.

عنوان شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله در دوران قبل از بعثت بارها به غار حرا در کوه می‌رفتند و از آنجا با خدای یکتا مناجات می‌کردند. در این مدت بارها حضرت خدیجه سلام الله علیها از طریق امام علی علیه السلام، غذای آن حضرت را می‌فرستادند و حتی گاهی خودشان هم برای بردن غذا اقدام می‌کردند،
به‌طوری که در برخی از منابع نوشته شده زمانی که در ماه رمضان قرآن کریم برای نخستین بار بر قلب مبارک پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله وارد شد، حضرت خدیجه و امام علی علیهما السلام کنار ایشان بودند. این موضوع مشخص می‌کند که حضرت خدیجه سلام الله علیها هیچ‌گاه همسر خود را تنها نگذاشتند و همواره ایشان را یاری می‌کردند.

با این توضیحات پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله از همسر خود، حضرت خدیجه سلام الله علیها، راضی بودند.

همین طور است. شاهد این مطلب در احادیث آن حضرت وجود دارد، نمونه‌اش مطلبی است با این مضمون که وقتی حضرت خدیجه سلام الله علیها در بستر بیماری بود و روزهای آخر عمر خود را می‌گذراند، از رسول خدا صلی الله علیه و آله طلب حلالیت کرد. اما آن حضرت فرمودند: «هیچ زمانی از تو تقصیری ندیدم و تو نهایت تلاش خود را به‌کار بردی و در خانه من بسیار خسته شدی.»، درواقع آن حضرت از بانوی مکرم خود رضایت کامل داشته است، بر همین اساس همیشه از ایشان به‌نیکی یاد کرده‌اند، از جمله بارها از آن حضرت شنیده می‌شد که می‌فرمودند: «خدیجه و أینَ مِثلُ خَدیجه؟» درواقع هیچ کسی را مانند او همسر، یار و همراه خود نمی‌دانستند. چراکه ایشان در دورانی نبی مکرم اسلام را یاری کرد که بسیاری از خویشان آن حضرت به آن حضرت پشت کرده و حتی اقدام به دشمنی و قتل ایشان کرده بودند. رسول خدا صلی الله علیه و آله هم همیشه قدردان یاری‌های همسر خود بودند./1360/