پشت پرده نمایش افزایش خشونت خانگی علیه زنان

به گزارش خبرگزاري رسا، طبق گزارش‌های بین‌المللی در ایام اپیدمی کرونا میزان خشونت خانگی علیه زنان در بسیاری از کشور‌های غربی افزایشی چشمگیر نشان داده بود به گونه‌ای که حتی نگرانی دبیرکل سازمان ملل را هم در پی داشت، اما آیا در ایران هم کرونا موجب افزایش خشونت خانگی شده بود؟ چه مستندات و آمار و ارقامی در این باره وجود دارد و آیا می‌توان افزایش خشونت در غرب و خانواده‌های غربی را با توجه به مؤلفه‌های متفاوت خانواده در ایران و سایر نقاط جهان به خانواده‌های ایرانی هم تعمیم داد؟

پیامک معاونت زنان و خانواده که با سوءاستفاده از امکانات وزارت بهداشت و سامانه پیامکی این وزارتخانه برای اطلاع‌رسانی درباره کرونا و پیشگیری از این ویروس طراحی شده بود حواشی متعددی را ایجاد کرد و دستمایه گزارش‌های متعدد شبکه‌های معاندی همچون بی‌بی‌سی شد؛ شبکه‌هایی که با برجسته‌سازی این پیامک بی‌هیچ پشتوانه علمی و آماری مستندی سعی کردند درباره اوضاع زنان در کشورمان سیاه‌نمایی کنند و از این رهگذر با برجسته‌سازی خشونت خانگی در ایران از یک سو اذهان عمومی را به خشونت چشمگیر موجود در کشور‌های غربی که با کرونا و قرنطینه رشدی نگران‌کننده یافته است منحرف سازند و از سوی دیگر بحث خشونت علیه زنان و کودکان را از رهگذر مسائل حقوق بشری به ابزاری برای فشار و اعمال تحریم‌های بیشتر علیه کشورمان تبدیل کنند. این در حالی است که خانواده در ایران جایگاهی مقدس و متفاوت دارد و زن در خانواده نقشی محوری ایفا می‌کند. جایگاه زن در فرهنگ ایرانی و اسلامی آنچنان بالا و مقدس است که زنان همواره مدیریت همه‌جانبه خانواده را به عهده دارند و اگرچه درصدی از خشونت خانگی علیه زنان در جامعه ما هم وجود دارد، اما این خشونت در ایران نسبت به بسیاری از کشور‌های دنیا در سطح پایین‌تری قرار دارد و هنوز این ماجرا در جامعه ما به یک معضل تبدیل نشده است. از سوی دیگر بر خلاف آنچه ارسال این پیامک معاونت زنان و خانواده در ذهن جامعه ایجاد کرد و خوراک خبری خوبی که درباره میزن خشونت خانگی علیه زنان به شبکه‌های معاند داد بسیاری از کارشناسان قرنطینه اجباری برای کرونا را فرصتی برای افزایش گفتگو و تعامل میان اعضای خانواده عنوان کردند.

 

موضوعی که پیش از این به عنوان یکی از معضلات خانواده‌های ایرانی اعلام می‌شد و طبق برخی از آمار‌ها میزان گفتگو میان اعضای خانواده در کشورمان به کمتر از روزی ۲۰ دقیقه رسیده بود؛ موضوعی که از نگاه بسیاری از کارشناسان حوزه خانواده خود یکی از عوامل اصلی اختلافات درون خانواده و حتی عاملی برای جدایی زوج‌ها و طلاق عاطفی شده بود. به بیان دیگر زن و شوهر‌هایی که به دلیل وقت‌گذرانی در فضای مجازی و ساعات طولانی اشتغال در خارج از منزل فرصتی برای گفتگو با یکدیگر نداشتند نمی‌توانستند اختلافات و سوءتفاهم‌هایشان را هم با یکدیگر حل و فصل کنند و همین مسئله هم خیلی وقت‌ها موجب می‌شد تا یک اختلاف کوچک زناشویی به یک معضل بزرگ تبدیل شده و گاهی وقت‌ها حتی کار را به جدایی و طلاق بکشاند.

 

از نگاه بسیاری از کارشناسان حوزه زنان و خانواده کرونا و قرنطینه اجباری حاصل از آن موجب شد تا فرصت گفتگو میان اعضای خانواده و تعامل آن‌ها با یکدیگر بیش از پیش فراهم شود و از این رهگذر باید به کرونا و قرنطینه اجباری آن به عنوان یک فرصت برای حل و فصل اختلافات خانگی نگاه کرد نه تهدید! این استدلال بعدتر هم با آمار و ارقام و گزارش‌های نهاد‌های مسئول از جمله وزارت کشور تأیید شد.

وزیر کشور: کرونا بر روابط ۸۵ درصد خانواده‌ها اثر نداشته است

به دلیل شرایط سخت قرنطینه در حوزه‌های فردی و خانوادگی ممکن است مسائلی رخ دهد، اما نظرسنجی‌ها در خصوص ادعای افزایش اختلافات خانوادگی نشان می‌دهد ۵/ ۸۴ درصد مردم چنین موضوعی را تأیید نمی‌کنند و روانشناسان، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی هم گزارش داده‌اند که نباید این موضوع را به عنوان معضل و موضوع عمومی مطرح کنیم.

البته به هر حال، به دلیل شرایط بیماری کرونا، نوع رفتار‌ها قدری متفاوت شده است و افراد اکنون بیشتر در معرض برخی رفتار‌ها هستند. به همین دلیل، باید آموزش‌های لازم را برای مدیریت رفتار‌های خانوادگی ارائه دهیم بدون آنکه به عنوان یک معضل یا سیاه‌نمایی به آن نگاه کنیم.

بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، به مرور ضمن تسلط و تجربه، امکانات ما برای مهار و کنترل این بیماری بیشتر می‌شود، گشایش بیشتری در حوزه درمان و روش‌های درمانی اتفاق می‌افتد و باید بتوانیم با کمک هم این مسئله را مدیریت کنیم. متأسفانه، برخی رسانه‌های خارجی می‌خواهند در مورد اقدامات انجام شده در کشور سیاه‌نمایی کرده و فعالیت‌ها و زحمات فراوانی را که صورت گرفته است، تضعیف کنند.

معصومه ابتکار: آمار خشونت کرونایی در ایران کمتر از جهان است

میزان خشونت خانگی در ایران در مقایسه با آمار‌های جهانی در دوران شیوع کرونا چندان حاد و شدید نیست. حتی وضعیت ما از وضعیت متوسط جهانی از لحاظ شیوع خشونت‌های خانگی بهتر است. البته اینکه چه میزان از این خشونت‌ها هم اطلاع‌رسانی می‌شود، جای بحث دارد.

نکته دوم این است که طی ۲۰ سال گذشته، سازمان اورژانس اجتماعی و مراکز مداخله در بحران‌های اجتماعیِ خانواده در کشور ایجاد شد که به نوبه خود، اتفاق بسیار خوبی بود و در حال حاضر در تمام شهر‌های بالای ۵۰ هزار نفر، مرکزی به نام اورژانس اجتماعی و مداخله در بحران وجود دارد. این مراکز بعضاً با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد که خانه‌های امن یا خانه‌های سلامت را اداره می‌کنند، فعالیت می‌کنند. همچنین خط مشاوره ۱۴۸۰ وجود دارد که مردم از طریق تلفن می‌توانند مشاوره دریافت کنند و یک خط کمک‌رسانی با شماره ۱۲۳ در اختیار این سازمان قرار دارد و اگر حادثه‌ای در حال رخ دادن باشد با حکم قضایی در موضوع مداخله می‌کنند. این موضوع بسیار پیشرفته است و در دنیا، مخصوصاً کشور‌هایی که در این زمینه ادعا دارند، ممکن است گستره شبکه‌شان در این حد و یا حتی کمتر باشد.

فرمانده نیروی انتظامی: آمار قابل ملاحظه‌ای از نزاع خانگی نداشته‌ایم

نیروی انتظامی به عنوان یکی دیگر از دستگاه‌های مسئول در حوزه مباحث مرتبط با خشونت فعالیت دارد و اغلب اوقات خشونت‌ها چه نزاع‌های بیرونی و خارج از منزل و حتی گاهی نزاع‌ها و خشونت‌های خانگی به این نیرو ارجاع می‌شود. پس اگر خشونت‌های خانگی در ایام قرنطینه ناشی از همه‌گیری کرونا افزایش یافته باشد انتظار می‌رود میزان ارجاع به این نیرو هم افزایش داشته باشد؛ بنابراین یکی از دستگاه‌های مسئولی که می‌تواند درباره افزایش یافتن خشونت خانگی علیه زنان در ایام قرنطینه کرونایی اظهار نظر کند و آمار و ارقام موثق ارائه دهد، نیروی انتظامی است.

با وجود این سردار حسین اشتری فرمانده نیروی انتظامی در پاسخ به این سؤال که آیا آمار نزاع خانگی در ایران افزایش داشته است یا خیر؟ اعلام کرد: «خوشبختانه خیر؛ در مجموع هیچ آمار قابل ملاحظه‌ای در خصوص افزایش آمار نزاع خانگی نداشته‌ایم.»

رئیس سازمان بسیج جامعه زنان:
افزایش خشونت خانگی در دوران قرنطینه سیاه‌نمایی و برای پیشبرد مطامع مغرضانه است

مینا بیابانی رئیس سازمان بسیج جامعه زنان طرح مباحثی همچون افزایش خشونت‌های خانگی در ایران با قرنطینه کرونا را سیاه‌نمایی می‌داند و معتقد است برخی افراد به صورت مغرضانه و برای پیشبرد مطامع خود و پیاده کردن برنامه‌هایشان این موضوعات را مطرح می‌کنند.

وی با اشاره به تنش‌هایی که ممکن است به‌واسطه طولانی شدن مدت زمان قرنطینه در برخی خانواده‌ها اتفاق افتاده باشد به «جوان» می‌گوید: «من اعتقاد ندارم که ما در این مدت با افزایش خشونت خانگی علیه زنان مواجه شدیم.»

وی در پاسخ به این سؤال که در صورت بروز چالش‌های خانوادگی چگونه باید دخالت کرد تا به استحکام خانواده ضربه‌ای وارد نشود؟ پاسخ می‌دهد: «ما اعتقاد داریم که هر جا چالشی در خانواده ایجاد می‌شود می‌توانیم مراکز مشاوره‌ای را ایجاد کنیم تا مشکلات و چالش‌های خانوادگی را به روش‌های علمی حل کند و خانواده را به سمت و سویی ببرد که انسجام و تحکیم آن بیشتر شود. در غیر این صورت رفتار‌های غیرعلمی می‌تواند خانواده را با چالش مواجه کند و تحکیم آن را زیر سؤال ببرد و متزلزل کند.»

از نگاه رئیس بسیج جامعه زنان، در خانواده‌های ما رأفت، ملاطفت و انسجام همیشه حرف اول را می‌زند و خانواده‌های ما با خانواده‌های غربی بسیار متفاوتند و فرهنگ کشور ما می‌طلبد تا به روش‌های دیگری چالش‌های احتمالی خانواده‌ها را دنبال و رفع کنیم.

وی با تأکید بر اینکه چنین جریاناتی به شکل مغرضانه و از سوی دشمنان ما طراحی و اجرا می‌شود، بیان می‌کند: «متأسفانه اپوزیسیون داخلی هم به این گونه مسائل دامن می‌زنند و این هجمه‌ها را برای ما مضاعف می‌کنند.»

وی با تأکید بر اینکه در اعتقادات ما خانواده مقدس‌ترین نهاد است تصریح می‌کند: «برخورد‌های این‌چنینی و راه‌اندازی نهاد‌هایی برای دخالت در داخل نهاد خانواده نه تنها کمکی به بهبود فضای خانواده نمی‌کند بلکه منجر به تزلزل بنیان خانواده می‌شود.»

از نگاه این کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی در فضای خانواده باید مسائل و مشکلات در فضایی عاطفی و توأم با محبت حل و فصل شود و وجود مرجعی که با بروز کوچک‌ترین اتفاق در خانواده اعضای خانواده بخواهند به آن مراجعه کنند اعتماد را در بین اعضای خانواده از بین می‌برد. بیابانی با اشاره به وضعیت نامساعد خانواده در کشور‌های اروپایی و امریکایی، اینکه بنا باشد به تبعیت از این کشور‌ها ساز و کار و نهادی بیرونی برای حل و فصل مشکلات و اختلافات خانوادگی را علمی نمی‌داند. بنا به تأکید وی در کشور‌های غربی روز به روز وضع خانواده با مخاطرات و تلاش بیشتری روبه‌رو می‌شود ضمن آنکه خانواده ایرانی به جهت فرهنگی، زیست‌بوم و مبانی اعتقادی بسیار متفاوت از خانواده‌های غربی است و آنچه در کشور‌های غربی اتفاق می‌افتد نمی‌تواند برای خانواده‌های ما هم مصداق داشته باشد.

خشونت علیه زنان در فرانسه زخم کهنه‌ای که با کرونا عمیق‌تر شده

خشونت علیه زنان در دنیای غرب موضوع تازه‌ای نیست. گزارش‌های اتحادیه اروپا از وضعیت نابسامان زنان در پیشرفته‌ترین کشور‌های غربی نظیر انگلیس و فرانسه حکایت دارد. بر اساس آمار ارائه شده از سوی این اتحادیه، یک‌سوم زنان اروپایی مورد سوءاستفاده جنسی یا آزار جسمی قرار می‌گیرند. ١٠درصد از دختران قبل از ١٥ سالگی مورد تجاوز قرار می‌گیرند. پس از ١٥ سالگی هم از هر ١٠ زن یک نفر خشونت جنسی را تجربه کرده است و از هر ٢٠ زن، یک نفر مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد. یک‌پنجم زنان ١٥ ساله به بالا، زیر نظر بودن را تجربه کرده‌اند. ٢٢درصد از زنان آزار جسمی یا جنسی از سوی شریک زندگی‌شان را تجربه کرده‌اند و ٤٣درصد از زنان توسط شریک زندگی‌شان مورد آزار روحی و روانی قرار گرفته‌اند.

در فرانسه به عنوان مهد فمینیسم طبق آماری که وزارت کشور این کشور اروپایی ارائه می‌دهد، هر سه روز، یک زن قربانی خشونت خانگی می‌شود. زنان فرانسوی؛ همان زنانی که تصویر رسانه‌ای آن‌ها در ذهن بسیاری از زنان کشور‌های دیگر به‌خصوص کشور‌های آسیایی زنانی شیک‌پوش و مرفه است که با لباس‌های آخرین مدل پاریسی و عطر‌های گران‌قیمت‌شان در خیابان‌های شانزه‌لیزه قدم می‌زنند برای رهایی از خشونت و حتی مرگ از سوی شریک زندگی‌شان پویش‌هایی راه می‌اندازند. سال گذشته هم در اقدامی نمادین صد‌ها زن در پاریس روی زمین به حالت مرده دراز کشیدند تا توجه همگانی را به خشونت خانگی علیه زنان جلب کنند. هر یک از معترضان نام یکی از قربانیان خشونت خانگی را در دست داشتند و یک به یک روی زمین افتادند و سپس بلند شدند و فریاد کشیدند: «نه یکی دیگر.»

با وعده «پایان دادن به خشونت علیه زنان» به رقابت‌های انتخاباتی وارد شد و برگ برنده پیروزی‌اش در انتخابات نیز همین بود، اما این خشونت‌ها پایانی نداشت. چند ماه پیش از بروز بحران کرونا در اوایل ماه ژوئیه به دنبال انتشار آمار تعداد زنانی که در فرانسه به دست همسران کنونی یا سابق خود به قتل رسیده بودند، رئیس‌جمهور فرانسه در توئیتی از زنان فرانسوی عذرخواهی کرد. «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با انتشار اسامی این زنان در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «خانم‌ها من از شما عذر می‌خواهم. جمهوری فرانسه نتوانست به خوبی از شما محافظت کند.»

حالا کرونا و قرنطینه خانگی ناشی از آن خانواده متشنج و متلاشی غربی را بیش از پیش در معرض تنش قرار داده و چالشی قدمی و زخمی کهنه را تنها عمیق‌تر کرده است.

حالا وزارت برابری جنسیتی فرانسه از افزایش خشونت‌های خانگی در قرنطینه شهروندان برای کنترل شیوع ویروس کرونا خبر می‌دهد.

شبکه خبری ان‌بی‌سی، به نقل از پلیس امریکا گزارش داد که همزمان با شیوع ویروس کرونا در امریکا در ماه مارس، خشونت‌های خانگی در این کشور با افزایش شدیدی همراه بوده که این موضوع نگرانی درباره وضعیت خانواده‌های امریکایی را افزایش داده است. سی‌ان‌ان می‌گوید با افزایش خرید سلاح در امریکا، خشونت خانگی همزمان با قرنطینه طی هفته‌های آینده می‌تواند به موضوعی خطرناک تبدیل شود.

در آلمان پیش از کرونا هم حداقل یک زن به طور متوسط هر ساعت به دست شریک زندگی خود مجروح جسمی می‌شود.

فرانسیسکا گیفی، وزیر خانواده آلمان با اشاره به آمار بیش از حد زنانی که همچنان در معرض خشونت توسط شریک زندگی یا شریک زندگی سابق خود قرار دارند، گفت: «در سال ۲۰۱۸ هر ساعت، یک زن به طور جدی زخمی شده است.»

حالا و با قرنطینه خانگی کرونایی دولت آلمان هم از افزایش تلفن‌های درخواست کمک از طرف کسانی که از خشونت خانگی رنج می‌برند در دوران بحران کرونا خبر داده است. یک سخنگوی وزارت خانواده آلمان در این باره به خبرگزاری آلمان گفته هفته گذشته ما شاهد افزایش ۵/۱۷ درصدی خشونت خانگی در آلمان نسبت به دو هفته قبل از آن بودیم.

وزیر خانواده آلمان چندی پیش درباره افزایش خشونت‌های خانگی در این کشور پیامد بحران کرونا هشدار داده بود و گفته بود خانواده‌ها در یک فضای تنگ و تحت استرس شدید قرار دارند. اوضاع در دیگر کشور‌های اروپایی نظیر ایتالیا و اسپانیا و... هم همین‌طور است.

بحث خشونت‌های خانگی ابزاری حقوق بشری برای فشار به کشور

دکتر مریم اردبیلی دکترای آینده‌پژوهی در تحلیل خود در رابطه با بحث کرونا و احتمال افزایش تنش‌های درون خانواده با اشاره به اینکه ویروس کرونا به عنوان عاملی استرس‌زا مطرح است، می‌گوید: «خانم‌ها و آقایان هر یک دغدغه‌هایی در رابطه با مسائل خانواده و معیشت دارند که این هم به نوبه خود می‌تواند فشار‌هایی را به اعضای خانواده وارد کند و در کنار این‌ها افراد مجبورند ساعات طولانی‌تری را در خانه و در کنار همدیگر بمانند با این همه نمی‌توانیم بگوییم این استرس خودش ایجادکننده بحران‌های خانوادگی است.»

بنا به تأکید وی تعدادی از افراد، تناقض ذاتی در لایه‌های زیرین زندگی خانوادگی خودشان داشته‌اند و این تعارضات وقتی که صبح تا شب آقا و خانم هر کدام سرگرم کار‌های خودشان بوده‌اند به چشم نمی‌آمده، اما اکنون که این دو نفر در یک محیط پراسترس کنار هم قرار گرفته‌اند، می‌تواند خودش را نشان دهد. در عین حال نظرسنجی اخیر ایسپا نشان می‌دهد اکثر مردم اظهار داشته‌اند اختلافات خانوادگی در این ایام در آنان افزایش نداشته است.

بنا به تأکید اردبیلی در این شرایط اول از همه اقدامات ایجابی ما از اقدامات سلبی ما خیلی مهم‌تر است. وی تصریح می‌کند: «اینکه ناگهان شما صبح بیدار می‌شوید و یک پیامک دریافت می‌کنید که اگر خشونت خانگی دارید با این شماره تماس بگیرید تا بیایند برخورد کنند، این خودش به نظر من برای خانواده‌ای که به این حد از اختلاف نرسیده و دچار خشونت به این معنا نشده ضربه مهلکی می‌زند و ذهنیتش را به سمت منفی‌تر می‌برد.»

وی معتقد است به جای این کار می‌شد شماره‌ای معرفی شود تا به افراد مشاوره بدهد یا فایل‌هایی برای سؤالات مشترک در یک سایت یا آدرس مشخصی بارگذاری شود تا مردم به آن‌ها دسترسی داشته باشند.

از نگاه این پژوهشگر طرح افزایش خشونت خانگی در ایام اپیدمی‌کرونا و قرنطینه خانگی و به طور کلی بحث خشونت‌های خانگی خصوصاً در کشور‌های مسلمان، ابزار حمله‌های حقوق بشری و ابزار فشار‌های بین‌المللی علیه ما قرار می‌گیرد. به بیان دیگر بیش از آنکه کسی نگران کودکان و یا به طور کل خانواده‌ها باشد، بیشتر این آمار به عنوان یک فاجعه و بروز و ظهور آن مطرح می‌شود و متأسفانه نهاد‌هایی که این مسائل را پیگیری می‌کنند به دنبال اقدامات مؤثری برای پیشگیری از آن‌ها نیستند.

پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان هم نسبت به حضور زنان در خط مقدم مبارزه با کرونا و همچنین خشونت علیه زنان در کشور‌های اروپایی واکنش نشان داد. وی زنانی را که در خط مقدم مبارزه با این بحران کار می‌کنند از جمله پزشکان، پرستاران، افسران پلیس، نگهبانان زندان و فروشندگان فروشگاه‌های کالا‌های اساسی تحسین کرد.
پاپ همچنین با تحسین زنانی که در خانه به کودکان، سالمندان و افراد ناتوان رسیدگی می‌کنند، گفت: «گاهی اوقات زنان در یک زندگی مشترک قربانی خشونت خانگی می‌شوند و فشار بسیار سنگینی را تحمل می‌کنند. باید برای آن‌ها دعا کنیم تا پروردگار به آن‌ها قدرت دهد و جوامع ما از آن‌ها در کنار خانواده‌هایشان حمایت کنند.»

کرونا خشونت علیه زنان را در دنیای غرب بیشتر کرده است. از زمان آغاز این اپیدمی و قرنطینه خانگی موارد خشونت علیه زنان در فرانسه نیز بیش از یک‌سوم افزایش داشته است. مقام‌های استرالیایی نیز از افزایش ۷۵ درصدی جست‌وجوی اینترنتی در ارتباط با حمایت از قربانیان خشونت خبر می‌دهند.

آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل از دولت‌ها خواست در واکنش‌های خود به ویروس مرگبار کرونا، حمایت از زنان را نیز در اولویت قرار دهند.

به گفته وی خشونت تنها محدود به میدان جنگ نیست. برای بسیاری از زنان و دختران، تهدید در مکان‌هایی وجود دارد که در واقع باید امن‌ترین جا‌ها برای آن‌ها باشد؛ دقیقاًَ در خانه‌های‌شان.

وی در ادامه با هولناک خواندن خشونت‌های روزافزون علیه زنان از دولت‌ها خواست تدابیر لازم را برای جلوگیری از اعمال خشونت علیه زنان و دختران اتخاذ کنند./1360/