چند خبر کوتاه از کتابخانه ها و موزه های آستان قدس رضوی

به گزارش خبرگزاری رسا در مشهد، در گنجينه قرآن و نفايس موزه آستان قدس رضوي، قرآن‌هاي نفيس و ارزشمندي به نمايش درآمده است که مصحف‌های شريف منسوب به دست‌خط امام علي(ع)، امام حسن(ع)، امام حسين(ع)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) نفیس‌ترین نسخ این مجموعه است. این مصاحف به خط کوفي بر پوست کتابت شده‌ و از شاهکارهاي هنر اسلامي به شمار می‌روند.

مسئول گنجینه قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس در این خصوص به نسخه قرآن کریم به دست‌خط منسوب به امام حسين(ع) اشاره کرد و گفت: اين مصحف شريف، شامل سوره‌ کهف تا آخر سوره طه است که در 83 ورق پوست نباتي‌رنگ به خط کوفي هفت‌سطري کتابت شده است.

وي افزود: ابعاد اين اثر نفيس، 5/16× 8/10 سانتي‌متر و جلد آن، چرمي دو رو است که بيرون جلد، ساغري مشکي و درون آن، تيماج ارغواني است و در صفحه آخر آن، ترقيمه «کتبه حسين بن‌علي»، با تذهيب مشاهده مي‌شود.

جواد فرهمندنژاد همچنین به معرفی قرآن منسوب به دست‌خط امام سجاد عليه‌السلام پرداخت و گفت: اين مصحف شريف، شامل سوره بقره تا سوره ناس است که در 361 ورق پوست آهوي نخودي‌رنگ در اندازه 32 در 20 سانتي‌متر به خط کوفي 16سطري کتابت شده است. وی افزود: جلد اين اثر ارزشمند، ساغري مشکي است و در برگ آخر آن، سوره ناس در سه سطر آمده و ترقيمه «کتبه المنتظر بوعده علي بن‌الحسين بن علي‌بن‌ابي‌طالب» به چشم مي‌خورد.

گفتنی است گنجینۀ کتب خطی آستان قدس رضوی بيش از 23هزار نسخه قرآن و جزوه قرآني نفيس خطي و قرآن‌هاي فاخر چاپ سنگي را در خود جا داده است که بسیاری از این نسخ به صورت تک نسخه و در دنیا بی‌نظیر است. همچنین آستان قدس رضوی بیشترین حجم قرآن‌های پوستی را در اختیار دارد. بخشی از نفایس این سازمان در گنجینۀ قرآن و نفایس واقع در صحن کوثر حرم مطهر در معرض دید عموم قرار دارد.

گنجینه ای از تَرین‌های صحیفۀ سجادیه در مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی

گنجینۀ کتب خطی آستان قدس رضوی، 614 نسخه خطی از امام زین‌العابدین(ع) را در خود جا داده است که قدیمی‌ترین، کامل‌ترین و کوچک‌ترین نسخه‌های خطی صحیفۀ سجادیه در جهان، برخی از این نفایس است.

مسئول امور مخازن نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی از وجود آثار خطی نفیسی از امام سجاد(ع)، شامل 614 نسخه کتاب خطی دیوان شعر امام سجاد(ع)، حدیث و ادعیۀ رسیده از ایشان مانند صحیفۀ سجادیه، جوشن کبیر، مناجات خمس عشر، دعای خضر و... در این مرکز خبر داد.

سیدمحمدرضا فاضل هاشمی تصریح کرد: تعداد 340 نسخه از این آثار نسخه‌های مختلف از صحیفه سجادیه و شرح و ترجمه و تعلیقات و حاشیه بر آن است که برخی از این آثار از جهت قدمت، شارح، خط و تذهیبِ هنرمندانی ممتاز، از نفاست ویژه‌ای برخوردار است. وی از میرداماد، شیخ بهایی، سیدعلی خان مدنی، بدیع‌الزمان قهپایی، شیخ ابراهیم کفعمی، سید نعمت‌الله جزایری و وثوق‌الحکمای سبزواری به عنوان برخی از علمایی نام برد که نسخ خطی شرح آنان از صحیفه در این گنجینه موجود است.

فاضل هاشمی به برخی از تَرین‌های این حوزه اشاره و اعلام کرد: قدیمی‌ترین نسخۀ خطی صحیفۀ سجادیه به کتابت سال 416 قمری، کامل‌ترین نسخه‌ از صحیفه و همچنین کوچک‌ترین صحیفۀ سجادیۀ موجود در جهان که در ابعاد 9.5 در 7 سانتی‌متر بر روی پوست، به خط نسخ غبار به شکل کتابی هشت ضلعی در 50 برگ کتابت شده است، در این مرکز نگهداری می‌شود.

وی افزود: «دعای خضر» به خط نسخ و متعلق به قرن یازدهم قمری و نسخه‌ای از «مناجات انجیلیه» که ظاهراً مفصل‌ترین مناجات از امام سجاد(ع) است از دیگر آثار نفیس این مرکز است.

گفتنی است که گنجینۀ کتب خطی آستان قدس رضوی با بیش از 110هزار نسخۀ خطی تاریخی در موضوعات مختلف، از غنی‌ترین گنجینه‌های کتب خطی در جهان به شمار می‌رود. این آثار دیجیتال‌سازی شده و بسیاری از آنها از طریق کتابخانه دیجیتال آستان قدس به آدرس https://digital.aqr.ir/ قابل دستیابی است.

نگاره‌های محرمی فرشچیان در موزۀ رضوی

تابلوهای نگارگری استاد فرشچیان، در حالی در تالاری اختصاصی در موزۀ آستان قدس رضوی به نمایش درآمده است، که بخش زیادی از این تابلوها صحنۀ عاشورا را به تصویر کشیده است. تابلوی شام غریبان یکی از این آثار است و بیشتر این آثار به سبک نگارگری با تکنیک اکریلیک روی مقوای بدون اسید خلق شده است.

مسئول موزۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی در این باره گفت: از قدیمی‌ترین آثار عاشورایی استاد در این تالار که اولین اثر اهدایی ایشان به موزۀ آستان قدس رضوی است، تابلوی «عصر عاشورا» در ابعاد 98 در 73 سانتی‌متر است که عناصر انسانی، حیوانی و گیاهی در آن موجود بوده و در سال 1355 خورشیدی خلق و سال 1369 به دست استاد به موزۀ حضرت رضا(ع) اهدا شده است.

جواد فرهمندنژاد تابلوی عرش بر زمین (گودی قتلگاه) در ابعاد 101.5 در 82 سانتی‌متر را که در سال 1395 خورشیدی خلق و سال 1396 به موزه اهدا شده است، اثر شاخص دیگری در این مجموعه معرفی کرد و افزود: این تابلو بازگوکنندۀ واقعۀ عاشورا و صحنۀ تأثرانگیز وداع حضرت زینب(س) با پیکر مطهر امام حسین(ع) در گودی قتلگاه است که سوگواری فرشتگان همراه با حضرت زینب(س) محیطی غم‌بار را در آن به تصویر کشیده است و در آن، هر قسمت، خود به تنهایی یک تابلوی مجزاست که نقطۀ طلایی آن، در محل تلاقی حضرت زینب(س) و پیکر مطهر امام حسین(ع) است.

وی اضافه کرد: تابلوی هدیۀ عشق (حضرت علی اصغرعلیه‌السلام) در ابعاد72 در 95 سانتی‌متر که در آن عناصر انسانی به چشم می‌خورد، اصابت تیر سه شعبه به گلوی مطهر حضرت علی‌اصغر(ع) را در حالی‌که بر دستان امام حسین(ع) قرار گرفته است، به تصویر کشیده و در سال 1381 خورشیدی خلق و 1382 اهدا شده است.

فرهنمندنژاد بیان کرد: در اثر دیگر استاد با نام «شام غریبان»، صورت و چهره‌ای تصویر نشده است، بلکه حرکات دست‌ها و پاها و حالت و فرم بدن افراد، نشان‌دهندۀ فاجعه‌ای است که بر خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام گذشته است. این تابلو در ابعاد 123در 143 در سال 1394خورشیدی خلق و همان سال اهدا شده است.

وی در پایان، به تابلوی «پرچمدار حق» (حضرت ابوالفضل علیه‌السلام) در ابعاد 100 در 71 سانتی‌متر با عناصر انسانی، حیوانی و گیاهی که در سال 1389 خورشیدی خلق و سال 1390 اهدا شده است اشاره و تصریح کرد: این اثر شمایلی از علمدار کربلا را با حالت زخمی بر روی اسب به تصویر کشیده که در آن، چهره و دستان حضرت ابوالفضل(ع) پوشیده شده است.

فرهمندنزاد با بیان این‌که در این اثر، درخت‌های نخل که در اطراف تابلو در بیابان به صورت پراکنده کشیده شده، فضایی غم‌بار و پر اندوه و فضایی غم‌افزا را در ذهن بیننده تداعی می‌کند، ادامه داد: در این تابلو، اسب حضرت عباس(ع) با نشستن بر روی زمین سعی کرده که سوار بدون دست را بر روی زین نگه دارد و مشک آبی که تیر خورده و آب آن بر زمین ریخته، تیرهای اصابت‌شده به بدن حضرت و تیرهایی که به اسب خورده، نحوۀ شهادت ایشان را بیان می‌کند.

گفتنی است که آثار استاد فرشچیان ابتدا به صورت پراکنده در موزه‌های آستان قدس رضوی در معرض نمایش بود که به‌مرور با افزایش آثار اهدایی ایشان، از ششم شهریور سال 1389 خورشیدی، تالاری اختصاصی برای نمایش آثار استاد در محل موزۀ قرآن و نفایس حرم مطهر رضوی افتتاح شد که در حال حاضر 17 تابلوی نقاشی از آثار این هنرمند برجستۀ نگارگری را مقابل دیدگان هنردوستان قرار داده است.

کتابخانۀ وزیری یزد؛ میزبان مراسم تعزیه

مراسم تعزیه‌خوانی فاخر «راویان عطش» به مدت سه شب با موضوع مجالس تعزیۀ عاشورایی در کتابخانۀ وزیری یزد، وابسته به آستان قدس رضوی، با پخش زنده از فضای مجازی برگزار می‌شود.

رئیس کتابخانه و موزۀ وزیری یزد با بیان این‌که سال گذشته برای نخستین بار در ایام عاشورای حسینی، مراسم تعزیه‌خوانی در کتابخانۀ وزیری به‌صورت ترجمۀ هم‌زمان برای مهمانان ایرانی و خارجی برگزار شد که با استقبال گستردۀ هم‌وطنان ایرانی و مهمانان خارجی روبرو شد، اظهار داشت: قرار بر این بود که پس از آن هرساله این کتابخانه میزبان اساتید برجستۀ تعزیه‌خوانی باشد. وی تصریح کرد: امسال به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی، این برنامه به مدت سه شب با حضور محدود اعضای گروه ملی تعزیه‌خوانی «راویان عطش» در محل کتابخانۀ وزیری، بدون حضور مخاطبان برگزار می‌شود و امکان مشاهده آن از طریق پخش زنده در فضای مجازی نیز برای علاقه‌مندان فراهم شده است.

محمدرضا ملک‌ثابت در این باره توضیح داد: این برنامه به مدت سه شب در قالب سه مجلس تعزیه با موضوع مجلس شهادت حضرت علی‌اکبر(ع)، مجلس شهادت حضرت ابوالفضل العباس(ع) و مجلس تعزیۀ بازار شام، از تاریخ دوشنبه 10 شهریورماه تا چهارشنبه 12 شهریورماه، به سرپرستی پیش‌کسوت تعزیه در استان، حاج علی صندوق‌ساز و با هنرمندی گروهی از جوانان ارادتمند به اهل بیت علیهم‌السلام در صحن حیاط کتابخانه اجرا می‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: این مراسم مجازی در این سه شب، ساعت 20 از طریق صفحۀ اینستاگرامی گروه راویان عطش به نشانی raviyanatash.yazd برگزار می‌شود که علاقه‌مندان می‌توانند این برنامه را به صورت زنده دنبال کنند.

گفتنی است که پیش از این نیز با هدف احیای سنت‌های فراموش‌شده و بزرگداشت ایام عاشورای حسینی، برنامۀ پرده‌خوانی به سبک قاجار، با موضوعات مرتبط با واقعۀ کربلا همچون شهادت امام حسین(ع)، نبرد حضرت عباس(ع)، نبرد حضرت علی‌اکبر(ع) و اربعین حسینی در موزۀ قرآن آستان قدس رضوی واقع در حرم مطهر رضوی برگزار شده است که امسال به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی این برنامه برگزار نشد./864/ت304/ب1