تراث گران‌بهای حوزه در بستر فضای مجازی حفظ شود

حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در زمینه نیرومند سازی حوزویان در فضای مجازی گفت: شیوع ویروس کرونا، چنان‌که خسارت‌هایی در ابعاد مختلف فعالیت‌های بشر داشته، فرصت‌هایی نیز برای آنان ایجاد کرده است.

نایب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: اموری که قبل از شیوع ویروس جدی گرفته نمی‌شد امروزه مورد توجه بیشتر قرار گرفته است و در رأس این امور که از ابتدا ذهن‌ها را به خود معطوف ساخت، بهره‌مندی از فضای مجازی بود.

وی با تصریح بر این که نباید به فضای مجازی به عنوان یک امکان جایگزین نگریست اما فضای مجازی در هر حالتی کارکرد و کاربرد وسیع خود را دارد، اظهار کرد: کسانی که در سال‌های قبل، از تأثیر فضای مجازی اطلاع داشتند و خود را مهیا کرده بودند، در ماه‌های اخیر توانستند روال عادی و بلکه موفقیت‌های فزاینده‌تری در حیطه فعالیت‌های خود داشته باشند و بدیهی است فضای مجازی در تمام حوزه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، نقش بسزایی داشته است.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: اولین موضوع در استفاده از فضای مجازی، نوع نگاه به این فضا است؛ آیا نگاه ما به این موضوع به عنوان یک واقعیت مؤثر و دائمی در تمام مراحل است یا نگاهی موقت و بدلی از فعالیت‌های فیزیکی و عادی انسان‌ها در مواقع خاص؟ این دو نگاه علاوه بر تغییر نگرش‌ها، انگیزه‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در زمینه پیشبرد، اهداف سازمانی را تغییر می‌دهد و به واسطه همین دو نگاه می‌توان نقشی راهبردی برای فضای مجازی تعریف و آن را به نفع عملکردها تغییر داد.

وی خاطرنشان کرد: رفتار طبیعی بشر بر اساس فعالیت‌ها در فضای فیزیکی شکل گرفته و به مثابه یک اصل از آن یاد می‌شود اما باید توجه داشت که بهره‌مندی از فضای مجازی در قبال فعالیت‌های فیزیکی نیست بلکه ابزاری است جهت پیشبرد همان فعالیت‌ها و همان اهدافِ در فضای فیزیکی، از این‌رو فضای مجازی نیز بخشی از حقیقت خارجی و موجود در فضای فیزیکی به شمار می رود، یعنی نگاهی ابزاری داشتن به فضای مجازی جهت نیل به اهداف.

حجت الاسلام والمسلمین بنیادی فهم از جهانی شدن در به‌کارگیری و فعالیت در فضای مجازی را مهم دانست و افزود: فضای مجازی علاوه بر پایین آوردن هزینه‌ها، ارتباط دوسویه و آسان در سراسر جهان را ممکن ساخته است؛ فراگیر شدن کاربران، حجم بی شمار ارتباطات در فضای مجازی که تمام حوزه‌های فعالیت بشر را در برگرفته و تولید و تنوع ابزار استفاده از این فضا، کهکشانی از اطلاعات را در خود جای داده به همین دلیل ابتدا باید مسیرهای نوین ارتباطات و دریافت اطلاعات را به صورت دقیق شناخت و نسبت میان این نوع از ارتباطات با برنامه‌های بومی را سنجید؛ علاوه‌ بر این‌ها، اقبال و علائق جهانیان جهت فعالیت و پیشبرد اهداف‌شان در فضای مجازی، نکته دیگری است که باید مد نظر قرار بگیرد.

شناخت رفتاری متناسب با فضای مجازی

وی خاطرنشان کرد: منظور از شناخت فضای مجازی، منحصر به یادگیری روش‌های استفاده از این فضا نیست، بلکه آگاهی از فضای مبادلات ارتباطی و اطلاعاتی و ادبیات حاکم بر آن خواهد بود؛ قواعد نوشته یا نانوشته‌ای که گاه باعث تحیر ناآشنایان با این فضا می‌شوند، که برای شناخت دقیق آن نیاز به دیدگاه‌های فلسفی است و به هر صورت چنانکه فضای مجازی، دسترسی‌ها را آسان نموده، شناخت مقدماتی و مستمر از این فضا، کمک شایانی را در ارائه یا کسب اطلاعات، ایجاد می‌ کند.

فرهنگ‌سازی در استفاده از فضای مجازی

نایب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این فضای دارای ماهیتی رها است، گفت: به همین جهت مؤثرترین اقدام برای استفاده سالم و دور ماندن از آسیب‌های آن، فرهنگ‌سازی در استفاده کمی و کیفی از فضای مجازی است و بسیاری از کشورها تلاش گسترده‌ای را در این رابطه انجام داده و می‌دهند،

وی ادامه داد: امروزه فرهنگ‌سازی برای فضای مجازی از فرهنگ‌سازی در فضای فیزیکی هم مهم‌تر است و هم دشوارتر، و این سختی به دلیل تأثیرگذاری فضای مجازی در هر دو فضا است یعنی بسیاری از کنش‌ها و واکنش‌ها در فضای فیزیکی محصول رفتارها در فضای مجازی است، تغییرات سبک زندکی، جنگ‌ نرم، نفوذ فکری و جریانی از اموری هستند که از این فضا در جامعه گسترش پیدا می‌کنند.

حجت الاسلام والمسلمین بنیادی اضافه کرد: نکته مهم در زمینه فرهنگ‌سازی، فرهنگ‌سازی از سوی متخصصان و متعهدان جامعه است در غیر این صورت، فرهنگ‌‌های وارادتی، غالب بر فرهنگ استفاده از فضای مجازی در کشور می شوند؛ در ایران فرهنگ استفاده از فضای مجازی نه تولید شده است و نه بومی‌سازی به همین جهت صحبت‌ها  بدون آنکه به علت‌ها توجه شود بیشتر به تهدیدها و آسیب‌های فضای مجازی، معطوف است.

کاربردی کردن فضای مجازی در حوزه‌های علمیه

وی با تصریح بر این که حوزه‌های علمیه از پیشگامان استفاده از ابزار و فضای مجازی در کشور به شمار می روند، ادامه داد: بسیاری از آثار دیجیتال با موضوعات منابع دینی، پژوهش‌ها، ارتباطات دینی از قبیل استفتائات، مجلات دینی و سایت‌های متعدد با موضوعات اسلامی و علوم انسانی از سال‌ها قبل در حوزه‌ها رایج بوده و اینک نیز ادامه دارد.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: نکته‌ مهم علاوه‌ بر پیشگامی سرعت فراگیری و توسعه‌ فضای مجازی در حوزه‌های علمیه است و این مهم با توجه به شتاب و گستره وسیعی است که در بستر فضای مجازی، اتفاق می‌افتد، از این رو اصل مهم، توجه به توسعه‌های فرهنگی و فناورانه، انطباق دوسویه فضای مجازی و فعالیت‌های مرتبط با حوزه‌های علمیه است.

حفاظت سنت‌های حوزه‌های علمیه در عصر فضای مجازی

وی سنت‌های حوزه‌های علمیه را تراثی گران‌بها و آزموده شده در ادوار مختلف خواند و گفت: قدمت سنت های حوزه، موجب کهنگی نگردیده بلکه دائم بر این سنت‌ها افزوده شده و روزآمد گردیده و روح و معنایی که در این سنت‌ها نهفته گردیده، طراوت علمی و عیار قدسی آن را حفظ نموده است بنابراین در رویکردها به فضای مجازی باید مواظب بود که خدشه و خللی در این سنت‌ها ایجاد نشود، به عبارت دیگر برنامه‌ریزان و فضلای محترم حافظ این گوهر گران‌بها باشند تا فضای مجازی در خدمت سیر و سیره حوزه‌های علمیه قرار گیرد که البته نکته‌ای است ظریف و ظرافت‌های خود را می‌طلبد و همت‌ها را باید مضاعف کرد.

تأسیس انجمن مطالعات فضای مجازی و شعار سال حوزه‌ علمیه

وی در ادامه تأسیس انجمن مطالعات فضای مجازی و شعار سال حوزه‌ علمیه که «حوزه و فضای مجازی» نامیده شد، دو گام مفید و مؤثر در جهت اهمیت و رویکرد منطقی به فضای مجازی در حوزه‌های علمیه دانست و افزود: مهم‌ترین موضوعی که در این باره باید تعریف شود، نسبت میان فعالیت‌های حوزوی و فضای مجازی است، امری که می‌تواند مبنای بسیاری از شؤون علمی و عملی حوزه‌های علمیه را شامل شود؛ آسیب‌های احتمالی و دفع آنها در این زمینه استقراء شود و نگاه‌ها در استفاده از فضای مجازی به صورت کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند مدت صورت گیرد.

حجت الاسلام و المسلمین بنیادی ادامه داد: به نظر می‌رسد با همت مسؤولان و ‌مدیران محترم حوزه‌های علمیه و تلاش اساتید ارجمند، فصلی جدید در باب به کارگیری فضای مجازی در حوزه‌های علمیه، آغاز گردیده و به تبع آن حضور در مجامع علمی بیشتر و تبلیغ در فضای گسترده مجازی رونقی بیش از پیش داشته باشد./1324/ت301/ف