بی خیالی ها و افتادن در تله جمعیتی

اشاره: این روزها نگرانی از پیر شدن جمعیت کشور بسیار بالاست به همین دلیل سیاست‌های تشویق به فرزندآوری در پیش گرفته شده و مسئولان در تلاش هستند با ارائه خدمات و تسهیلات ویژه به زوجین آنها را ترغیب به فرزندآوری کنند. یکی از طرح‌هایی که در مجلس یازدهم پیرو همین موضوع به تصویب رسید طرح «جوانی جمعیت» است که 10 فصل دارد و محور اصلی آن فرزندآوری و افزایش جمعیت می باشد. در این طرح پیش بینی شده مشوق‌های بلندمدت و کوتاه به مدت به خانواده‌ها برای فرزندآوری ارائه شود.

به همین جهت خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت و گو با حجت الاسلام محمد مسلم وافی رئیس موسسه اندیشه کوثر به تبیین بحران کاهش جمعیت پرداخت.

رسا- تاریخچه ای از سیاست کاهش جمعیت بیان کنید.

موضوع فرزندآوری و کاهش جمعیت ربطی به دهه اخیر یا بیست سال اخیر ندارد، آغاز این قصه از سال 52 با شعار فرزند کمتر زندگی بهتر یا دوتا بچه کافی نیست؟ شروع شد، منتهی مقاومت علما در زمان شاه و هوشیاری مردم باعث شد آن طرحی که محمدرضا پهلوی به شدت هم دنبالش بود و حتی در مجلس شورای ملی هم تصویب کردند محقق نشود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با  شروع جنگ تحمیلی، رشد جمعیت از چهار و نیم تا هفت ذکر کرده اند اما از سال 1368 به بعد صندوق بین المللی حمایت از کودکان، سازمان بهداشت جهانی به ایران پیشنهاد داد اگر شما نرخ زاد و ولد را تا بیست سال آینده به چهار برسانید، ما 141 میلیون دلار به شما وام می دهیم و بیست سال هم فرصت داده می شود تا این مبلغ را برگردانید؛ در یک اتفاق نادر و عجیب در عرض چهار سال از شش و نیم زاد و ولد مادران به چهار فرزند رسیدیم، به تعبیر حضرت آقا در آن زمان دولتمردان باید شیر را می بستند که این کار را نکردند و دولت یک لایحه به نام تنظیم خانواده ارائه داد که تمام امکانات مربوط به فرزند سوم به بالا اعم از کوپن و بیمه حذف شود و یکدفعه سال 1390 با نرخ زاد و ولد دو فرزند مواجه شدیم و این رقم در دنیا یعنی کمتر از نرخ جانشینی و جایگزینی.

رسا- پس از ابلاغ سیاست های کلی جمعیت چه اتفاقی افتاد؟

 سال 1391 رهبر معظم هشدار را در خراسان شمالی دادند و سال 1393 سیاست های کلی جمعیت را ابلاغ کردند و همه این انتظار را از دولتمردان داشتند که طبق این ابلاغیه فعالیت را در زمینه جمعیت انجام دهند اما متاسفانه در این هشت سال منتهی به 1400 نه تنها دولت هیچ اقدامی نکردند، بلکه بر خلاف 121 کشوری که در روز جهانی جمعیت رئیس جمهور ها در تلوزیون سفارش به فرزندآوری می کنند در ایران حتی یک بار هم چنین چیزی را شاهد نبودیم، یعنی نه تنها خدمات برای فرزندآوری داده نشد بلکه موانعی نیز ایجاد کردند.

رسا- ضرورت پرداختن به مقوله فرزند آوری کجا خودش را نمایان می کند؟

زمانی که ما بگوییم رکوردار کاهش نرخ زاد و ولد در دنیا هستیم، یعنی مسیری که آلمان در سی و شش سال طی کرده، ما در پانزده سال پیموده ایم؛ ژاپن در ظرف چهل و پنج سال به پیرترین کشور دنیا تبدیل شده است اما سرعت ما بیشتر است.

رسا- خروجی این اتفاق چیست؟

 1405 در تله جمعیتی یا بهتر است بگویم سیاه چال جمعیتی می افتیم و حدود صد و پانزده سال طول خواهد کشید تا به حالت سابق برگردیم، یعنی اگر تعداد زاد و ولد ما تا سال 1405 به حدود هشت میلیون نفر برسد به تله جمعیتی نخواهیم افتاد، در حالی که آمار به ما می گوید بین سه و نیم تا پنج میلیون زایمان ممکن است اتفاق بیفتد؛ در کنار این کاهش وحشتناک آمار زاد و ولد، مقوله اسقاط جنین و سقط جنین را هم  داریم که متاسفانه در این زمینه هم رکوردار شده ایم؛ در روز 1000 اسقاط جنین عمدی داریم و از این تعداد فقط 10 مورد آن مجوز قانونی دارد و این یعنی یک فاجعه.

رسا- مشکلات ناباروری هم در همین موضوع می گنجد؟

بله؛  علاوه بر موارد ذکر شده، مشکل سومی هم داریم وآن درصد بالای زوج های نابارور در ایران است، یک پنجم زوج های جوان ایرانی نابارور می باشند، این سه پدیده دست به دست هم داده که ما سال 1405 مواجه با مشکل بحران جمعیتی روبه راه باشیم. مشاور امنیتی ترامپ نامه ای به او نوشت که رسانه ای هم شد، او گفته بود نیاز به حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران نیست، مذاکرات هسته ای را آنقدر کش بدهید که ایرانیان در مقوله جمعیت خواهند باخت و این جمله، جمله کاملاً کارشناسی شده ای است، پس ضرورت طرح این موضوع فاجعه ای است که در انتظار ما است.

رسا- در این حوزه چه کارهایی می توان انجام داد؟

یک طرح پنج ساله در مجموعه نهضت جمعیت آماده کرده ایم و این کار باید به صورت نهضت پیش برود از موسسه و قرارگاه عبور کرده و باید مردم پای کار بیایند و چه بسا دولت بعد را هم بتوانیم با خود همراه کنیم، اما موضوع با زمین و امکانات دادن قابل حل نیست باید توجیه نخبگانی اتفاق بیفتد و یک فرهنگ عمومی از کف جامعه و مردم محقق شود و البته دولت هم حمایت کند و گرنه به تعبیر رهبر معظم، اتفاق دهشتناک در حوزه جمعیت خواهد افتاد، حضرت آقا تنها یک بار از واژه دهشتناک استفاده کردند و آن هم در موضوع کاهش جمعیت است.

رسا- با توجه به اینکه در مقطعی از زمان با جنگ تحمیلی و فقر امکانات در کشور مواجه بوده ایم، بنظر شما این سیاست نیاز بود یا از همان ابتدا اصل سیاست کاهش جمعیت مضرر و غلط بوده است؟

طبق آمار همان زمان هم اشتباه بوده است، چرا که عده ای نزد علما و مراجع رفتند و فیلم بعضی از مناطق کپر نشین و پابرهنه بودن بچه های آنان را به نمایش گذاشته و برای آنان به اثبات رساندند که ما در آینده  با چیزی به نام انفجار جمعیتی روبه رو خواهیم شد و چنان نمایشی بازی کردند تا برخی فتوا به کاهش جمعیت صادر کنند، در حالی که ما در دهه شصت چیزی به نام انفجار جمعیتی نداشتیم، سال 1365 با حساب کردن مهاجرین افغان و عراقی  جزء آمار جمعیتی ایران سیاه نمایی کرده و به دروغ آماری را منتشر کردند در حالی که ما در ایران انفجار جمعیتی نداشتیم، ضمن اینکه دهه شصت، هفتاد و هشتاد، خدا یکی است و پیامبر هم پیامبر خاتم است، اگر 1400 سال پیش فرمودند "تناکحو تکثرو ازدواج کنید و زیاد شوید" نفرموده است تناکحو و تکثرو الا دهه شصت؛ در روایت تشویق به افزایش جمعیت کردند و علت آن هم عقلی است و فقط دینی نیست، اگر هر خانواده ای سه الی چهار فرزند نداشته باشند، ما دچار شکست جمعیتی می شویم.

رسا- در آن دوران –دهه شصت- این نظریه مخالف نداشت؟

علامه طهرانی کتابی نوشتند همان موقع به نام کاهش جمعیت ضربه سهمگین بر پیکر مسلمین که وزارت ارشاد تمام کتاب های ایشان را گرفت و خمیر کرد، قطعاً کاهش جمعیت مخالف داشت اما سیاه نمایی و بحران جلوه دادن جمعیت، این سیاست غلط را در پی داشت.

رسا- امیدی به عبور از بحران وجود دارد؟

اگر علما سرخط موضوع شوند دادند و حوزه های علمیه از این خواب غفلت بیدار شوند (چون آن زمان هم برخی از علما در این موضوعات فتوا دادند) و همۀ زیر علم موضوع جمعیت بیایند و حداقل به عنوان یک اولویت درباره آن صحبت و عمل کنیم، بله می توانیم به سلامت از بحران کاهش جمعیت عبور کنیم. در حال حاضر نه میلیون زوج جوان داریم اگر هرکدام یک فرزند بیاورند، معضل برطرف خواهد شد، انسان با امید زنده است اما با نگاهی که در حال حاضر حوزه علمیه به این موضوع دارد و با وجود این رکود و تورم جامعه، نمی توان خوشبین بود. اگر این دغدغه بین طلاب جوان پمپاژ شود و نهضت شکل بگیرد جای امیدواری به حل مشکل وجود دارد، البته در نهضت رسانه نقش مهمی دارد، سریالی ساخته می شود که شخصی دوازده فرزند دارد و متاسفانه اینگونه به مخاطب القاء می شود که چون دوازده فرزند دارد از همه هم فقیرتر و بدبخت تراست، پس رسانه مهم است باید با کارگردان ها صحبت کنیم، خود ما در مجموعه اندیشه کوثر صد و ده کلیپ چنددقیقه ای ساخته ایم و حاضریم در اختیار صدا و سیما بگذاریم؛ نا امیدی معنا ندارد به شرطی که از خواب غفلت بیدار شویم.

رسا- کاهش جمعیت ریشه اقتصادی یا فرهنگی دارد؟

براساس آماری که از کف جامعه گرفته ایم به مشکلات اقتصادی 15 درصد وزن داده و گره های اعتقادی و فرهنگی 85 درصد؛ بیشتر ضعف فرهنگی در فرزندآوری است وگرنه دهه شصت لباس شویی نبوده، امکانات الان وجود نداشت و هرخانه ای هم هشت فرزند داشتند و خدا را شکر می کردند، الان همۀ این نعمت ها وجود دارد و می گویند از پس بزرگ کردن بچه دوم برنمی آییم.

رسا- تک فرزندی چه آسیب هایی برای خانواده و نظام در بردارد؟

آثار منفی تک فرزندی فراتر از خانه و خانواده است که ما اسم آن را آشیانه سندرم خالی می گذاریم یعنی نه تنها پدر و مادر ضربات سنگینی می خورند بلکه آن فرزند نیز بخاطر لوس بارآمدن و ده ها مورد ضربات روحی و روانی و تربیتی خواهد خورد، جامعه به علت تک فرزندی خلاء امنیتی پیدا می کند، یعنی در تمدنی که ما می خواهیم به نام تمدن اسلامی ایجاد کنیم، مقوله تک فرزندی ضربه می زند. موضوع تک فرزندی الان در دنیا چیز قبیحی است در ایران هم اخیراً مقالات خوبی در این موضوع نوشته شده است.

رسا- نقش رسانه، حاکمیت و حوزه علمیه چیست؟

یک زمانی با آقای مرندی وزیر بهداشتدولت های گذشته دیداری داشتیم، ایشان می گفت من به سازمان ملل رفته بودم، کارشناس سازمان ملل از من پرسید شما در ایران چطور به این سرعت توانستید جمعیت را کنترل کنید، آقای مرندی گفته بود ما در ایران حوزه علمیه و علما داریم و چون به کمک ما آمدند موفق شدیم، یعنی دهه شصت و هفتاد طلبه ها هم در روستاها می گفتند فرزند کمتر، بسیج وسایل کنترل را پخش می کرد، یعنی به تعبیر حضرت آقا ابتدائاً همه باید اعلام توبه کنند و سپس همۀ پای کار بیاییم. رسانه به معنای عامش یعنی تلوزیون، رادیو، روزنامه ها، خبرگزاری ها حتی بیلبردهای تبلیغاتی هم بسیار مهم است.

رسا- و سخن آخر:

ما با هر نهادی که بخواهد در این موضوع حیاتی و مهم فعالیتی انجام دهد آماده همکاری داریم و راه ارتباطی موسسه ما هم شماره پیامکی 3000716000 است، امیدواریم بتوانیم با همتی جهادی گامی در راستای مبارزه با بحران و معضل کاهش جمعیت برداریم، در پایان از خبرگزاری رسا به خاطر جدیت در رسانه ای کردن معضلات کاهش جمعیت بسیار سپاسگزارم.

رسا- ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، توضیحات جامع و کاملی بود.