سریال رمضانی دولت مصر برای مبارزه با فقه سنّتی الازهر

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، مجموعه های تلوزیونی که در ماه مبارک رمضان پخش می شود؛ عموماً حال و هوای معنوی دارند و مخاطبین خود را با اخلاق اسلامی مأنوس می کنند. امّا سریال رمضانی«فاتن اَمل حربی؛ جنگ جذاب آرزوهایم» با هنرمندی نیللی کریم که این شب ها در جهان اسلام پخش می شود؛ رویکردی خصمانه به اسلام سنتی دارد.

این مجموعه به ترسیم معضلات و چالش های حقوقی بانوان مطلّقه، به ویژه مشکلات حق حضانت، نفقه و آسیب های زنان بی سرپرست می پردازد و از این بستر فقه سنتی را با زبان طنز به تمسخر می گیرد. به همین مناسبت در یادداشت پیش رو به نکاتی اشاراتی خواهیم داشت.

مادام که اسلام سنتی در جهان اسلام به ویژه جامعه الازهر مصر، تکلیف خود را نسبت به نرم افزارهای فکری مدرنیته؛ اعم از فمینیسم، فردیّت، اُمانیسم و هرمنوتیک و... مشخص نکند؛ در چرخهٔ خشم، صدور بیانیه و تکفیر محکوم خواهد بود. در آخرین حلقه از این رفتارهای تکراری، شیخ جامعه الازهر احمد الطیب در بیانیه ای شدید اللحن نسبت به پخش این سریال واکنش نشان داد.

در یکی از سکانس ها پرسشی از یکی هنرمندان اصلی سریال مطرح شده که آیا این کلام خداست؟؟!!! این دیالوگ یادآور تکّه کلام ابوزید در دادگاه تفتیش عقاید و تلویحاً اشاره به رفتارهای تکفیری الازهر با نصر حامد ابوزید به دلیل پافشاری بر هرمنوتیک در تفسیر قرآن است.
در یکی دیگر از اپیزودهای این سریال رمضانی، فقه سنتی به عنوان علّت اصلی مشکلات زنان مصر معرفی و به صورت زیرکانه ای فتواهای اسلام سنتی از سوی این بازیگر زن مورد هجمه قرار گرفته است.

همچنین در این مجموعه تلوزیونی، عامدانه طربوش سفید و قرمز نماد الازهری به صورت فردی واپس گرا نمایش داده است.

سناریوی این فیلم توسط دکتر سعدالدین الهلالی، استاد جنجالی و دگراندیش فقه تطبیقی در دانشگاه الازهر نوشته شده است.
جامعه الازهر نیز در بیانیه ای تند نسبت به تحریک افکار افراطی الهلالی و تحریف تصویر نادرست از شریعت در رسانه مصر هشدار داد. در بیانیه «مركز الأزهر العالمى للفتوى الإلكترونيه» آمده است: تحریف مفاهیم دینی و ارزش های اخلاقی با هدف ایجاد اختلافات و افزایش شهرت هنرمندان و جذب حداکثری مخاطبین تلویزیونی کاری نامشروع است. الازهر همچنین ارائه تصویر مضحکانه از طربوش(معرّب تارپوش فارسی) ازهری به شکل فردی جاهل را محکوم کرد.

در این بیانیه می خوانیم: اسلام به مادران حق حضانت فرزندان را هنگام طلاق داده است و در صورت بروز نزاع، شریعت اسلامی به قاضی این حق را می دهد که با در نظر گرفتن وضعیت فرزندان، شرایط را ارزیابی کند. نظر احمدالطیب هم نسبت به حقوق زنان کاملاً مترقی است.

الهلالی سناریونویس این مجموعه تلوزیونی، پیشتر فقه و شریعت اسلامی را انکار و تنها ثوابت قرآنی را بستر حقوق مدرن می دانست. جنجال چند سال پیش او در این موضوع که قرآن کریم تنها مبیّن احکام ثابت در شریعت اسلامی است و احادیث صحیح بخاری، مسلم و..سخنان افرادی غیر پیامبر اکرم(ص) هستند و در حقیقت این کتب گردآوری شده از راویان غیرمعتبرند. اواظهار کرده بود که در زمان پیامبر(ص) و صحابه چیزی به نام شریعت اسلامی وجود نداشته است. سعد الدین الهلالی همچنین در استدلال فقدان اصطلاح شریعت اسلامی در اسلام تصریح کرده بود که فقه ابوحنیفه درک و فتوی خود اوست، همچنین فقه مالکی نیز از طرف پیروانش به مالک بن انس نسبت داده شده است و نهایتاً فتواهایی که از سوی الازهر صادر می شود به شیوخ آن نسبت داده می شود نه به شریعت اسلامی.

در مقام دفاع از گفتمان اسلام سنتی این نکته ضروری است. اسلام سنتی به سه طیف محافطه کار، وظیفه گرا و مقاصدی دسته بندی شده است. دو طیف اخیر در رابطه با مدرنیته و حقوق زنان پرونده قابل قبولی دارند. امّا عموماً طیف محافطه اسلام سنتی، با اتّخاذ رویکرد انفعالی نسبت به مدرنیسم، محل انتقاد و تمسخر دگراندیشان، هنرمندان و ژورنالیست های جهان اسلام است.

النهایه؛ غیرعالمانه است در مورد سه طیف اسلام سنتی حکم واحدی صادر کنیم و ناکارامدی طیف محافظه کار سنتی را، به پای پرونده فکری دو طیف دیگر بگذاریم.

سیدعلی بطحائی