شماره 63 فصلنامه علمی «اندیشه های نوین تربیتی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شصت و سومین شماره فصلنامه علمی «اندیشه های نوین تربیتی» به صاحب امتیازی دانشگاه الزهرا(س) با مدیر مسؤولی سعید رضایی شریف آبادی و سردبیری مهناز اخوان تفتی منتشر شد.

این فصلنامه در 10 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است

طراحی بسته آموزشی خوش‌بینی تحصیلی دانشجویان بر اساس نظریه شانن‌موران

سیده فاطمه حسینی؛ لیلا طالب زاده شوشتری؛ احمد خامسان

چکیده: پژوهش با هدف طراحی بسته آموزشی خوش‌بینی تحصیلی دانشجویان براساس نظریه شانن‌موران انجام شده است. روش پژوهش، کیفی و از نوع دلفی است. ابزار پژوهش، پرسشنامه دلفی است که توسط پژوهشگر بر مبنای نظریه خوش‌بینی تحصیلی شانن‌موران طراحی شده و دربرگیرنده 3 مؤلفه و 22 زیرمؤلفه است. پرسشنامه‌ها در دو دور پیوسته دلفی میان 10 نفر نمونه منتخب که به صورت هدفمند گزینش شدند، توزیع گردیده و تجزیه و تحلیل پاسخ‎های دلفی تا رسیدن به اجماع نسبی و دستیابی به هم‌رأیی بالا و با روش آمار توصیفی، با استفاده از شاخص‌های فراوانی، میانگین، انحراف معیار، جداول و نمودارها انجام گرفته است. یافته‌های به دست آمده نشان داد متخصصان بر 3 مؤلفه اصلی نظریه خوش‌بینی تحصیلی شانن‌موران یعنی هویت تحصیلی، اعتماد و تأکید تحصیلی و 9 زیرمؤلفه آن به توافق و اجماع نسبی دست یافته‌اند. بر اساس نتایج، بسته اولیه آموزش خوش‌بینی تحصیلی به دانشجویان منطبق بر الگوی منظم آموزشی (جیمز براون) طراحی شده، سپس روایی محتوایی بسته بر اساس نظرات 5 نفر از متخصصان سنجیده و در بسته اعمال گردیده است و بسته نهایی در قالب 12 جلسه برای آموزش تعهد، تعلق، خودشناسی، تمایلات همکاری جویانه، سهیم کردن، درگیری تحصیلی، پژوهش، ادراک از خودمختاری و جهت‌گیری تکلیف ارائه شده است. این بسته آموزشی برای ارتقای سطح خوش‎بینی تحصیلی و ایجاد هویت تحصیلی موفق در میان دانشجویان و روابط مبتنی بر اعتماد بین آن‎ها و اساتید و ایجاد نگرش و رفتاری در آن‎ها برای ادراک از فشارهای تحصیلی و تسهیل روند یادگیری در محیط‎های یاددهی - یادگیری کلاس درس و به طور کلی کمک به پیشرفت تحصیلی دانشجویان استفاده کرد.

 پیش‌بینی تحصیل گریزی بر اساس معنای تحصیل، خودکارآمدی تحصیلی و تنشگرهای تحصیلی

فریبا فرازی

چکیده: حضور در مدرسه برای پیشرفت تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودکان و موفقیت در آینده آنها بسیار مهم است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف پیش­بینی تحصیل­گریزی بر اساس معنای تحصیل، خودکارآمدی تحصیلی و تنشگرهای تحصیلی انجام شده است. مطالعة حاضر توصیفی از نوع همبستگی بوده که به شیوة نمونه­گیری تصادفی تعداد 255 نفر از دانش­آموزان دبیرستانی و هنرستانی مقطع متوسطه دوم شهر خوسف در سال تحصیلی 1398-99 انتخاب شده و از طریق چهار مقیاس معنای تحصیل، خودکارآمدی تحصیلی، تنشگرهای تحصیل و تحصیل گریزی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام با کمک نرم افزار SPSS نسخه 23 استفاده گردید. نتایج تحلیل رگرسیون نشان دادند که از میان ده معنای تحصیل، حرفه در گام اول و فشار روانی در گام دوم، عملکرد تحصیلی (از ابعاد خودکارآمدی تحصیلی) در گام سوم و همینطور از میان ابعاد تنشگرهای تحصیلی، ناکامی و استرس خودتحمیل شده در گام چهارم و پنجم به طور معناداری 37 درصد از واریانس تحصیل گریزی دانش­آموزان را پیش­بینی می‌کنند. نتایج این پژوهش نشان داد معنای تحصیل، خودکارآمدی تحصیلی و تنشگرهای تحصیل نقش مهمی در پیش­بینی تحصیل گریزی دارند. بنابراین می­توان با پررنگ­تر شدن معنای تحصیل و هدفمندی آنان از تحصیل، آموزش خودکارآمدی و تقویت توانمندی­های آنها و کاهش تنشگرها میزان گرایش به تحصیل گریزی را در آنها کاهش داد.

اعتبار سنجی قصه و قصه‌گویی با تأکید بر اهداف برنامه درسی دوره پیش‌دبستانی استان کرمانشاه؛ مطالعه ترکیبی

زینب روئین تن؛ مهناز جلالوندی؛ فائزه ناطقی

چکیده: این پژوهش با هدف اعتبار سنجی قصه و قصه­گویی با تأکید بر اهداف برنامه درسی دوره پیش‌دبستانی انجام‌گرفته است. روش پژوهش روش آمیخته بود. با توجه به ماهیت اکتشافی بودن نحوۀ گردآوری داده­ها این پژوهش در زمره طرح‌ های اکتشافی متوالی قرارگرفته است. در یخش کیفی از روش اسنادی و در بخش کمی از روش توصیفی پیمایشی بهره گرفته شد. در بخش کیفی جامعه آماری شامل کلیه کتاب‌ها، مقاله­ها، پایان­نامه­ها و متون چاپی و الکترونیکی بود. جمع‌آوری داده­ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت. در بخش کمی، جامعه آماری کلیه مسئولان و مربیان پیش‌دبستان همچنین کارشناسان مربوطه در ادارات آموزش‌وپرورش استان کرمانشاه تشکیل می­د­ادند. جمع­آوری اطلاعات بر اساس پرسش­نامه محقق ساخته صورت گرفت که ضریب آلفای کرونباخ آن 74/0 به دست آمد. تجزیه ‌و تحلیل داد­ها در بخش کیفی با تحلیل محتوا و در بخش کمی با آزمون t تک متغیره و آزمون فریدمن صورت گرفت. نتایج تحلیل محتوا نشان داد که رتبه‌بندی مؤلفه‌های قصه و قصه‌گویی در برنامه درسی پیش‌دبستانی از قوی‌ترین تا ضعیف‌ترین به ترتیب عبارت بودند از اهداف شناختی، اهداف نگرشی، اهداف مهارتی. نتایج آزمون تی نشان داد که میانگین اکتسابی نمونه (70/3) از میانگین جامعه (3) بالاتر بود و اهداف برنامه درسی قصه و قصه‌گویی موجود در حد بالاتر از متوسط تائید کرده است. نتایج نشان داد که برنامه درسی قصه و قصه­گویی می­تواند نقش بسزایی در برنامه درسی داشته باشد و دانش آموزان را با انگیزه­تر کند و اشتیاق به تحصیل در دوره­های رسمی و بالاتر را در او برانگیزانند.

بررسی نقش برنامه‌های درسی رشته‌های علوم اجتماعی و رفتاری در پرورش قابلیت‌های عمومی کارآفرینی دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهید بهشتی

پریسا نوری؛ محبوبه عارفی؛ فرنوش اعلامی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش برنامه­های درسی رشته­های علوم اجتماعی و رفتاری در پرورش قابلیت­های عمومی کارآفرینی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده­ها توصیفی _ پیمایشی و به منظور گردآوری داده­های پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید متخصص در این حوزه تأیید شد و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ 87/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی بودند که از میان آنان 220 نفر از طریق نمونه‌گیری تصادفی طبقه­ای انتخاب شدند. نتایج یافته‌ها حاکی از آن است که نقش برنامه درسی تربیت بدنی در دو مؤلفه " قابلیت‌های فردی و فنی کارآفرینی" به‌طور مطلوبی و در مؤلفه پرورش "قابلیت‌های مدیریتی" به نسبت دو مؤلفه "فردی و فنی" کارآفرینی چندان مطلوب عمل نکرده است و نقش برنامه درسی روانشناسی در مؤلفه " قابلیت‌های مدیریتی کارآفرینی" به‌طور مطلوبی و در دو مؤلفه " فردی و فنی" به‌طور مطلوبی عمل نکرده است و در بین سایر رشته‌ها تفاوت چندانی در مطلوبیت نقش برنامه درسی در پرورش قابلیت‌های عمومی کارآفرینی که شامل " قابلیت‌های فردی، مدیریتی و فنی"می‌شود، مشاهده نشده است.

 بررسی نقش میانجی تحقّق قرارداد روان‌شناختی در رابطه‌ی بین رهبری اخلاقی با رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد خلاقانه

محمد رضا اردلان؛ محمود تعجبی؛ حسین معجونی؛ جمال عبدالملکی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی تحقّق قرارداد روان­شناختی در رابطه­ی بین رهبری اخلاقی با رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد خلاقانه بود. جامعه پژوهش کلیّه کارکنان دانشگاه بوعلی سینا همدان به تعداد 735 نفر بودند، که از این جامعه با روش نمونه­گیری تصادفی ساده و بر مبنای فرمول کوکران نمونه‌ای به حجم 252 نفر انتخاب شد. روش پژوهش کمّی، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی و مدل­یابی معادلات ساختاری بود. جهت گردآوری داده­ها از پرسشنامه­های رهبری اخلاقی، تحقّق قرارداد روان­شناختی و عملکرد خلاقانه و برای تحلیل داده­ها از تکنیک­های توصیفی(فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و استنباطی(تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل مسیر تأییدی) با استفاده از نرم افزارهای Spss و Lisrel  استفاده شد. نتایج نشان داد که رهبری اخلاقی دارای رابطه مستقیم، مثبت و معنادار با رفتار شهروندی سازمانی، تحقّق قرارداد روان­شناختی و عملکرد خلاقانه می­باشد، همچنین مشخص شد که تحقّق قرارداد روان­شناختی نقش میانجی در رابطه بین رهبری اخلاقی با رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد خلاقانه ایفا می­کند.

 واکاوی پیشران‌های کلیدی تبیین‌کنندة مسئولیت‌پذیری اجتماعی در نظام آموزش و پرورش با رویکرد سناریونویسی

گل بهار پورانجنار؛ حبیب الله سالارزهی؛ علی اصغر تباوار؛ نورمحمد یعقوبی

چکیده: با توجه به اهمیت نگاه سناریویی و ایجاد قابلیت ­های تصمیم­ گیری و برنامه­ ریزی در آینده، این پژوهش با هدف شناسایی پیشران­ های کلیدی تبیین­کنندة مسئولیت­ پذیری اجتماعی در نظام آموزش و پرورش بر مبنای رویکرد ماتریس اثرات متقاطع و سناریونویسی انجام گرفته است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و بدنبال پاسخگویی به پرسش­های اصلی مطرح­ شده، از روش توصیف، تحلیل و استنتاج استفاده نموده است. از این رو، ابتدا جهت گردآوری داده­ه ای توصیفی از روش اسنادی به صورت مطالعات کتابخانه­ای و پژوهش­های معتبر در راستای موضوع و همچنین مصاحبه با تعدادی از معلمان و مدیران دغدغه­ مند در حیطة موضوعی پژوهش بهره گرفته شد و سپس برای گردآوری داده­ های تحلیلی نیز، ترکیبی از روش پیمایشی به‌صورت پرسش­نامه و روش دلفی استفاده گردید. نمونة آماری در دور دلفی 15 نفر از معلمان، دبیران و بصورت کلی فرهنگیان فعال در حوزة مسئولیت­ پذیری اجتماعی مدارس و در مرحلة پیمایشی 20 نفر از فعالان حوزة مربوطه بودند که به شیوة نمونه­ گیری گلوله برفی انتخاب شدند. در این پژوهش برای سنجش روایی، ضمن استفاده از روایی صوری، از کنش متقابل سه ­گانه نیز استفاده گردید و داده ­ها با کمک نرم­ افزارهای اس­ پی ­­اس­ اس، میک­ مک و سناریوویزارد تحلیل شدند. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد که 15 عامل به‌عنوان پیشران کلیدی مسئولیت­ پذیری اجتماعی، 40 وضعیت محتمل برای 15 عامل و دو دستة سناریو­های پیش­برنده و بازدارنده مسئولیت­ پذیری اجتماعی در نظام آموزش و پرورش موجود می­باشد.

 تحلیل و نقد مبانی رویکرد «آموزش درباره ی دین» در مقابل «آموزش دین» با تاکید بر مدل تربیت دینی ملاصدرا

امین افضلی گروه؛ محسن ایمانی؛ سید مهدی سجادی؛ علیرضا صادق زاده

چکیده: با شروع قرن بیستم در بسیاری از نظام های تربیتی اروپا و آمریکا «آموزش درباره دین» به عنوان مدلی مطلوب در تربیت دینی جایگزین رویکرد «آموزش دین» شد. و بسیاری از سیستم های آموزشی از آن دفاع کردند. با گسترش ارتباطات بین جوامع و شکل گیری تفکر جهانی شدن، این الگو به عنوان نسخه ای واحد از طریق اسناد آموزشی بین المللی برای سایر نظام های تربیتی، از جمله کشور ما  نیز تجویز شد. این پژوهش درصدد است با روش تحلیلی، انتقادی و استنتاجی به تحلیل و ارزیابی مبانی فلسفی این دیدگاه با تکیه بر نظرات ملاصدرا بپردازد. بر همین اساس به تحلیل سه مبنای اساسی این رویکرد یعنی انسان گرایی افراطی، کثرت گرایی دینی و بی معنایی و اثبات ناپذیری گزاره های دینی پرداخته شد و بر اساس مبانی فلسفی ملاصدرا نقد گردید. نتایج حاصل از این پژوهش مؤید این است که رویکرد «آموزش درباره دین» هم به لحاظ مبنایی مخدوش است و نمی تواند الگویی مناسب برای رفع نیاز بشریت به معنویت فراهم کند و هم تجویز آن برای نظام تربیتی ایران که بر مبنای دین اسلام و بنیان فلسفی محکمی نظیر فلسفه اسلامی استوار است، امری نامعقول و غیر قابل اجرا می باشد.

 تأثیر آموزش فلسفه به نوجوان بر خودتنظیمی و مهارت اجتماعی دانش آموزان دختر متوسطه اول

سمیرا شیخی؛ عباس حبیب زاده

چکیده: این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش فلسفه بر خودتنظیمی و رشد مهارت اجتماعی دانش آموزان دختر متوسطه اول قم در سال تحصیلی 99-1398 انجام شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام پژوهش، نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه گواه بوده است . جامعه آماری مورد نظر شامل کلیه دانش آموان دختر دوره متوسط اول شهر قم در سال ۹۹-۱۳۹۸ بود. اعضای نمونه به صورت جایگزینی تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند؛ بدین ترتیب در هر گروه تعداد 20 دانش آموان دختر دوره متوسط اول حضور داشت. ابزار گردآوری اطلاعات شامل مقیاس یادگیری خودتنظیمی پنتریچ و دی گروت (۱۹۹۰) و پرسشنامه مهارت­های اجتماعی ایندر بیتزن و فوستر (۱۹۹۲) بوده است. اعضای گره آزمایش در 12 جلسه 60 دقیقه­ای برنامه آموزش فلسفه شرکت کردند. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که آموزش فلسفه تأثیر معناداری بر خودتنظیمی و رشد مهارت­های اجتماعی دانش آموزان دختر مقطع اول متوسطه دارد. بر اساس یافته­های پژوهش، آموزش فلسفه به نوجوانان موجب بهبود خودتنظیمی و رشد مهارت­های اجتماعی دانش آموزان دختر می­شود.

طراحی برنامه درسی آموزش شایستگی‌های معلم عشایر کوچنده برای دانشجو معلمان سهمیه عشایری دانشگاه فرهنگیان- رویکرد دیکوم

مریم شفیعی سروستانی؛ یعقوب رحیمی پردنجانی؛ جعفر جهانی؛ مهدی محمدی

چکیده: هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه درسی آموزش شایستگی­های معلم عشایر کوچنده برای دانشجو معلمان سهمیه عشایری دانشگاه فرهنگیان بود. که با روش مطالعه موردی کیفی چند گانه صورت پذیرفت. مشارکت­کنندگان بالقوه در پژوهش علاوه بر تجربه زیسته تدریس در مناطق عشایری دارای تحصیلات حداقل کارشناسی ارشد و بالاتر بودند. انتخاب مشارکت کنندگان که 15 معلم خبره بودند نیز با استفاده از رویکرد هدفمند و با روش انتخاب گلوله برفی و استفاده از معیار اشباع نظری داده‌ها انجام شد. برای گردآوری داده­ها از روش بحث گروه­های کانونی و تکنیک دلفی استفاده شد، پژوهش با کمک تکنیک دیکوم و در شش گام انجام شد. در گام­های ابتدایی پس از تعریف عنوان شغل با مولفه­های چهارگانه (چه کسی،چه چیزی، چگونه، چرا)، 7 وظیفه اصلی و 30 وظیفه فرعی برای معلم عشایر کوچنده به دست آمد. در ادامه علاوه بر شناسایی فعالیت­های مرتبط به وظایف فرعی هر کدام  در سه حیطه شناختی، مهارتی و نگرشی جای گرفتند. هفت وظیفه اصلی  با عناوین 1)"خدمات آموزشی چند منظوره" شامل 6 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی بکارگیری تدریس خود تنظیمی؛ 2)"خدمات مدرسه داری" شامل3 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی انجام امور معاونت اجرایی و دفتر داری؛ 3)"فعالیت­های کلینیکی و ترمیم­سازی آموزشی" شامل 4 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی ارائه خدمات گفتار درمانی؛ 4)"خدمات مشاوره­ای و روانشناسی خانواده" شامل 3 وظیفه فرعی مانند وظیفه نگرشی آموزش و بکارگیری مهارت­های هوش هیجانی؛ 5)"مدیریت و طرحریزی امور وابسته به موقعیت طبیعی" شامل 4 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی بکارگیری و یادگیری مهارت­های لازم زندگی عشایری و کوچ ؛6) "مدیریت و پیگیری امور اجتماعی و فرهنگی " شامل6 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی مبارزه با خرافات و در نهایت وظیفه اصلی7)"طرح­ریزی خدمات بهداشتی و سلامتی" شامل 4 وظیفه فرعی مانند وظیفه مهارتی کمک­های اولیه نامگذاری شدند. در گام ششم 18 وظیفه فرعی بر اساس اهمیت و  با نظرخواهی از خبرگان اولویت بندی شدند. داده های نهایی مطالعه به معرفی 15 دوره آمورشی ویژه مانند رویکردهای آموزش کلاس­های چند زبانه، جغرافیای عشایری کشور، مبانی مددکاری اجتماعی،کارگاه هنر زنده ماندن در شرایط سخت با استفاده از مهارت­های جغرافیایی و عشایری، کارگاه آشنایی با خدمات حقوقی و مشاوره­ای و معاضدت حقوقی برای سرفصل­های برنامه درسی که در تامین شایستگی­های و توانمندسازی دانشجو معلمان عشایرکوچنده موثر هستند؛ منجر شد.

مطالعۀ کیفی فرایندهای جذب و ماندگاری نیروی انسانی در آموزش‌وپرورش مناطق کم برخوردار (مطالعۀ موردی استان کردستان)

امجد کاظمی؛ ناصر شیربگی؛ محمد امجد زبردست

چکیده: این مقاله تجارب فرایند جذب و شیوه‌های ماندگاری معلمان مدارس را در یک استان کم برخوردار را بازنمایی کرده است. تحقیق مزبور همچنین بر کشف شیوه‌های شکل‌گیری و تقویت فرهنگ و تعهد خدمت معلمان در مناطق کم برخوردار باوجود مشکلات فراوان تمرکز نموده است. با توجه به اهداف و سؤالات پژوهشی، روش پژوهش قوم‌نگاری انتخاب شد. میدان تحقیق این پژوهش معلمان استان کردستان بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند 20 نفر از آنان در نواحی مختلف آموزشی استان انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده­های یک پروتکل مصاحبه با 13 سؤال بود. تحلیل­های کیفی نشان داد که شش مقوله اصلی و مهم شامل نوع‌دوستی، هویت اجتماعی- شغلی، نابرابری و تبعیض، فساد اداری، ایجاد ساختارهای حمایتی مطلوب و الزامات و مقتضیات شغلی، عوامل اصلی هستند که در شرایط زمانی و مکانی متفاوت، در قالب نقش­های گوناگون می‌توانند برجذب و ماندگاری معلمان در مناطق کم برخوردار مؤثر باشند. بر اساس نتایج می­توان استدلال کرد که برای بهبود جذب و ماندگاری معلمان در مناطق کم برخوردار ساختارهای حمایتی مطلوب را اولویت قرار دهیم به عبارتی به ارزش‌های فرهنگی منطقه توجه بیشتری شود و وضعیت رفاهی و معیشتی معلمان این مناطق بهبود داده شود و ازلحاظ پیشرفت شغلی و تفویض اختیار بیشتر به آن­ها میدان داده شود تا احساس تعلق بیشتری کنند تا به وضعیت پایدارتری در آموزش‌وپرورش مناطق کم برخوردار ازلحاظ منابع انسانی دست پیدا کنیم.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی «اندیشه های نوین تربیتی» می توانند به نشانی تهران، میدان ونک، خیابان ده ونک، دانشگاه الزهرا(س)، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، طبقه دوم یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس https://jontoe.alzahra.ac.ir/ مراجعه کنند و با  85692291-021 تماس بگیرند.