شماره 36 فصلنامه علمی پژوهشی «سیاست متعالیه» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سی و ششمین فصلنامه علمی پژوهشی «سیاست متعالیه» به صاحب امتیازی انجمن مطالعات سیاسی حوزه با مدیرمسئولی سیدکاظم سیدباقری و سردبیری نجف لک زایی منتشر شد.

این فصلنامه در 17 مقاله و 329 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی در اسلام

علی اصغر نصیری

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی در اسلام است. در این پژوهش با کاربست چارچوب نظری برگرفته از نظریۀ امنیت دولت‎محور و نیز کاربست روش‎های سه‌گانه فهم مرجع امنیتی سیاسی و با بهره‎گیری از روش اسنادی و استنباطی مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی در اسلام تبیین گردید. نتایج حاکی از آن بود که گزاره‎هایی از قرآن کریم و روایات اسلامی از یک‌سو به‎ صورت ایجابی بر لزوم تقویت مؤلفه‎های مرجع امنیت سیاسی (دولت اسلامی با سه مؤلفۀ اسلام، نهادهای حکومتی، قلمرو سرزمینی) در اسلام دلالت دارند و از سوی دیگر به ‎صورت سلبی بر رفع هرگونه تهدید از آن سه مؤلفه تاکید می‎کنند. با این توضیح که از تهدید تلقی شدن بدعت، ارتداد، تشبّه به کفّار، کتب ضلال (نسبت به ایدئولوژی اسلامی) و سلطه‎پذیری، استبداد، بغی و فتنه (نسبت به نهادهای حکومتی مردمی) و سلطه‎پذیری، تجاوز دشمن به سرزمین، فروش سلاح به دشمنان (نسبت به سرزمین‎های اسلامی) فهمیده می‎شود که از منظر آیات و روایات، سه مؤلفۀ دولت اسلامی، مرجع امنیت سیاسی محسوب می‎شوند.

ارکان نظام سیاسی اسلام در زیارت «امین‌الله» و «زیارت آل یاسین»

رضا لک زایی

چکیده: هدف پژوهش حاضر تبیین نظام سیاسی اسلام براساس مضامین زیارت امین‌الله و زیارت آل یاسین می‏باشد. روش پژوهش استنباطی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد به نظر می‏رسد این دو زیارت‌نامه رابطه اجمال و تفصیل با یکدیگر دارند و مکمّل هستند. رابطه امام و امّت و یا به تعبیر فارابی رئیس فاضل و مردم، صرفاً یک رابطه خشک حقوقی و از بالا به پایین و دستوردهنده و اطاعت‌کننده نیست، بلکه یک رابطه عاطفی و عاشقانه است. رابطه‏ای که در آن امام و امّت بر یک کشتی سوار و به سوی یک مقصد در حرکت‏ هستند. در این نظام سیاسی به تمامی نیازهای عاطفی و احساسی، ظاهری و باطنی، مادی و معنوی، فردی و اجتماعی توجه می‏شود. براساس نگاه و تفکری که در این دو زیارتنامه ارائه می‏شود، وظیفه نظام سیاسی، علاوه بر تأمین امنیت بقای دنیوی و سامان دادن به دنیای مردم، تأمین سعادت و امنیت اخروی و بقای ابدی آنان هم است و این مهم تنها از عهده نظام سیاسی اسلام که ریاست آن را انسان‏های فاضل بر عهده دارند، برمی‏آید و این نکته کلیدی و مهمی است که اگر مورد غفلت قرار بگیرد، نظام سیاسی دیگر فاضله و اسلامی نخواهد بود و انسان و جامعه را به سعادت نخواهند رساند.

شوری از منظر فقه القرآن

علی شیرخانی؛ مهدی شیرخانی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی شوری از منظر فقه القرآن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد اصل شورا به عنوان شیوه‌اى در مدیریت جامعه اسلامى، بر پایه مبانى قرآن و سنّت استوار است و با توجه به اینکه قرآن‌ کریم به آن به عنوان ویژگی و شیوه عملکرد مؤمنان (شوری، 38) و نیز به صورت دستورى بر پیامبر(ص) (آل عمران، 159) پرداخته است، و نیز با بررسى نمونه‌هاى عملى در سیره پیامبر اسلام(ص) که در جنگ بدر و اُحد و خندق و همچنین در جریان عهدنامه پیامبر اکرم(ص) با مردم طائف دیده مى‌شود، باید غیرقابل تردید و انکار تلقى گردد. لذا، مشورت به حکم عقل، نیکو و موجب اجتماع آراء و تقویت عقول و سیاسات است، چراکه عقول متعدد از عقل واحد برتر است.

نقش‌آفرینی دین در سیاست بر اساس نظریه الهی دولت

مهدی ذوالفقاری

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش‌آفرینی دین در سیاست بر اساس نظریه الهی دولت است. بر مبنای فرضیه پژوهش، شریعت اسلام بر مبنای نیاز بشری و منبع معرفت‌شناختی وحی، با قرائت حداکثری از اسلام و در پناه نظریه الهی دولت به مفهوم نوینی به نام اسلام سیاسی رسیده است که شکل تکامل یافته نظریه الهی دولت قلمداد می‌شود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که با پذیرش نظریه الهی دولت و قبول ذات مشروعیت‌بخش خداوند به دولت می‌توان تاکید کرد که: نقش‌آفرینی دین منحصر به اخلاق و احکام فردی و عبادی نیست، بلکه شامل تمام جنبه‌های حیات سیاسی، عبادی و اجتماعی انسان می‌شود. به دلیل حساسیت دین نسبت به حیات دنیوی و اخروی انسان، دین چارچوب کلان و نظام‌مندی را نسبت به سعادت و کمال بشر در دنیا و آخرت ترسیم نموده است. خداوند منبع ذاتی مشروعیت و سیاست دینی یعنی مشروعیتی که توسط شارع مقدس تأسیس و یا امضاء شده، است. در مفصل‌بندی گفتمان اسلام سیاسی، دین صرف اعتقاد نیست، بلکه ابعادی فراگیر دارد، و تمامی عرصه‌های حیات آدمی را در برمی‌گیرد. چنین نگرشی در تمامی گرایش‌های درونی گفتمان اسلام سیاسی مشترک است و از این جهت می‌توان آن‌ها را در درون گفتمان اسلام سیاسی قرار داد و در تحلیل خود، از اسلام سیاسی به‌مثابه یک کلیّت واحد سخن گفت.

مناسبات آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه آیت‌الله نائینی

محمداسماعیل نباتیان

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی مناسبات آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه آیت‌الله نائینی است. فرهنگ دیرینه استبداد در ایران سبب فهم آزادی در پسِ استبداد شده و در عین حال، استبداد مُنادی امنیت تلقی گردیده است. از این‌رو با فروپاشی استبداد، طغیان آزادی‌ها و هرج و مرج عارض می‌شد که امنیتِ منبعث از استبداد نیز نابود می‌گردید‌. تجربه استبداد قاجار و هرج و مرجِ پسامشروطه تبلور عینی این فرهنگ است. محقق نائینی، فقیه و اصولی برجسته، در چنین شرایطِ مُلتهبی به اندیشه‌ورزی درباره حکومت، استبداد، امنیت، آزادی و... پرداخت و کوشید مفاهیم جدید را با ابتنای بر اصول و قواعد فقهی، تفسیر و تبیین نماید و به اقتضای عصر خود، نظم مطلوب شرع را تعریف کند که مفاهیم آزادی و امنیت سیاسی ذیل آن امکان تعریف بیابند. با عنایت به محیط مُلتهب عصر مشروطه و رویکرد اصولی نائینی، این سؤال مطرح می‌شود که چه نسبتی میان آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه نائینی وجود دارد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از روش هرمنوتیک اسکینر، نشان داد که نائینی با رهجویی سیاست، آزادی و امنیت از دل شریعت و تعریف شرع به ‌عنوان نقطه‌ عزیمت اندیشه‌ورزی، حکومت ‌ولایتیه را نظام مطلوب و مَمضی شرع‌ تعریف نموده که در سایه آن و بر اساس تعالیم شرع، بین امنیت سیاسی و آزادی، تعامل و بلکه تلازم حاکم است.

نقد نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» از دیدگاه فقه سیاسی

حسین عندلیب

چکیده: نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر آن است که بین وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت داشتن نظام سیاسی تلازمی وجود ندارد. به عبارت دیگر، وجوب حفظ نظام سیاسی امری مطلق بوده و این وجوب به مشروعیت نظام سیاسی وابستگی ندارد. هدف پژوهش حاضر بررسی نسبت این نظریه با ادلّه و مبانی فقه سیاسی است. بر این اساس، این پرسش مطرح می‌گردد که «از نظر فقه سیاسی، حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع چه حکمی دارد؟». در پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش، علاوه بر اسناد شرعی، بر مبانی امام خمینی و مقام معظم رهبری تاکید شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که اطلاقات و عمومات اسناد شرعی و دیدگاه‌های فقیهان فقه سیاسی، نه تنها حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع را موجّه نمی‌دانند، بلکه همگی بر وجوب قیام بر علیه نظام‌های سیاسی نامشروع تاکید می‌نمایند. همچنین نظریه «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن» بر چهار مبنای اصلی استوار است که بررسی و تحلیل این مبانی می‌تواند نسبت این نظریه را با ادلّه فقه سیاسی روشن نماید.

شاخص‌های کارگزاران و نظارت بر آن از منظر ائمه(ع)

سیدمحمد الحسینی؛ سید اصغر محمودآبادی؛ کیوان لولوئی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص‌های نظارت امامان در رفتار کارگزاران می‌باشد. پرسش مطرح شده در این پژوهش ناظر به چیستی این شاخص‌ها است. یعنی از منظر ائمه معصومین(ع)، یک کارگزار مطلوب ایشان، باید دارای چه شاخص‌هایی برای وکالت و کارگزاری از سوی امام باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بررسی مهم‌ترین شاخص‌های مورد توجه ائمه(ع) درباره کارگزاران نشان داد که کارگزاران امامان شیعه می‌بایست شاخص‌های خاص مد نظر ائمه(ع) را می‌داشتند، شامل: شاخص عدالت‌ورزی و وثاقت کارگزار، یعنی برخورد انصاف‌گونه و توأم با عدالت با مردم، شاخص رازداری، شاخص آگاهی دینی که موجب انجام بهتر کارها در سایه بصیرت و فهم خواهد بود، شاخص اطاعت‌پذیری که در حقیقت پایبندى به قوانینی است که مطابق با شریعت و صلاح و مقرّرات اجتماعى است. شاخص دیگر، شاخص دقت و نظم است که از ویژگی‌های لازم جهت پذیرش مسئولیت عظیم و مهم نمایندگان و کارگزاران ائمه(ع) می‌باشد. بررسی رفتار سیاسی امامان شیعه نشان می‌دهد که نصب کارگزاران براساس شایستگی و حائز بودن شاخص‌هایی بوده که عموماً از ویژگی‌های انسان‌های صالح است. در غیر این صورت در جرگه کارگزاران قرار نمی‌گرفتند. بنابراین، انتصاب کارگزار از نگاه ائمه(ع) براساس لیاقت و شایستگی است و انتساب به یک قوم خاص، ثروت، قدرت اجتماعی، نسبت فامیلی و... تأثیری بر انتصاب کارگزاران نداشته است.

سیره سیاسی امام رضا(ع) در مواجهه با عوام‌فریبی معاندان

حسین خاکپور؛ فاطمه معصومه دهمرده؛ هادی زینی ملک آباد

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی سیره سیاسی امام رضا(ع) در مواجهه با عوام‌فریبی معاندان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است اگرچه گزاره‌های ﺗﺎرﻳﺨﻲ نسبت به تبانی این دو جریان در زمان امام رضا(ع) ﺳﺎﻛﺖ اﺳﺖ. اما قاﺑﻞ ﺣﺪس اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﭘﺎﻳﮕﺎه- قدرت و واقفیه- ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻣﺎم رﺿﺎ(ع)، هم‌افزایی نموده‌ و هر کدام به گونه‌ای عوام‌فریبی نمودند. ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮرﺳﻲ تکنیکﻫﺎی اﻣﺎم رضا(ع) نیز ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﺮم، ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻋﻮامﻓﺮﻳﺒﻲ معاندان، ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻫﺪاف ﺣﺮﻳﻒ از ﻋﻮامﻓﺮﻳﺒﻲ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، راﻫﺒﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ در راﺳﺘﺎی ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه و روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. افشاءگری، روشن‌گری، بیان حقیقت، نخبه‌پروری و... از جمله تکنیک‌هایی هستند ﻛﻪ اﻣﺎم رﺿﺎ(ع) در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ با عوام‌فریبی مأمون و ﻓﺮﻗﻪ واقفیه بکار گرفتند.

نوع‌شناسی روشنفکری ایرانی بر اساس فهم‌های متفاوت از مقوله عقل مدرن

معصومه دستمرد؛ ادریس بهشتی نیا؛ ایرج رنجبر

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه‌ها و نظرات روشنفکران معاصر، با تاکید بر چگونگی بازنمایی و بازتولید عناصر مدرنیته غرب از جمله عقل خودبنیاد نزد آنان است. در این راستا، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه نسبتی میان فهم روشنفکران ایرانی از عنصر عقل مدرن و تلقی‌ای که آن‌ها از نسبت میان سنّت و مدرنیته دارند، است. به نظر می‌رسد تلقی روشنفکران ایرانی از دنیای مدرن و نسبت سنّت‌های ایرانی با این دنیا، تحت تأثیر فهم و تعریفی که از عقل مدرن داشته‌اند را می‌توان در سه گونه متفاوت دسته‌بندی نمود: بخشی از روشنفکران که تلقی ابزاری از عقل مدرن دارند، به نوعی پذیرش مطلق و تمجید دنیای مدرن و نفی سنّت روی می‌آورند، مانند ملکم خان؛ بخشی از روشنفکران که تلقی و فهم دیالکتیکی از عقل مدرن دارند، به امکان جمع بین سنّت و مدرنیزم و دیالکتیک سنّت و مدرنیته روی می‌آورند، مانند بشیریه؛ و دسته سوم روشنفکرانی که تحت تأثیر دیدگاه‌های پست مدرن بوده و با استفاده از روش هرمنوتیک به بسط اندیشه‌های خود پرداخته‌اند، مانند محمد مجتهد شبستری.

رابطه جامعه و دولت ایران در انقلاب مشروطه براساس نظریه میگدال

داراب جلیل پیران؛ سید حسن ملائکه؛ بشیر اسماعیلی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه جامعه و دولت ایران در انقلاب مشروطه بر اساس نظریه میگدال است. در این راستا، به این سوالات پاسخ داده می‌شود که نسبت جامعه و دولت ایران در انقلاب مشروطه چگونه بوده است؟ تضادهای مداخله‌گر در انقلاب مشروطه چگونه بروز می‌یابند؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که جامعه و دولت قاجار بر اساس الگوی نظری میگدال، همواره دولتی ضعیف در برابر جامعه شبکه‌ای متنفّذ و قوی بود. اختلاف‌ها از متمم قانون اساسی آغاز گردید و باعث تقسیم علما به دو گروه مشروعه‌خواه و مشروطه‌خواه شد. افزون بر تضاد گفتمان دستگاه دینی در مواجهه با انقلاب مشروطه، دو عامل اساسی دیگر موجب چند دستگی در جناح روحانیت شد: اول: عدم مرکزیت نهادهای مذهبی شیعه و دوم: اختلافات عدیده و عمدتاً سیاسی که از قبل میان علمای شیعه وجود داشت و با شروع انقلاب فزونی گرفت. در انقلاب مشروطه هر کدام از بازیگران سیاسی به تعبیر میگدال «سیاست و استراتژی بقای» متعارض و شکننده‌ای به روش‌های گوناگون مانند مخالفت و دشمنی، تحصن و بست‌نشینی، مشروعه‌خواهی، کودتا، کشتن مشروطه‌خواهان، ترور و سرکوب مخالفان، تعویض دولت‌ها، هواداری از استبداد قاجار و کشورهای بیگانه، عقد قراردادهای خارجی و غیره ارائه نمودند که نتوانست نقطه اشتراک و اجماعی بیابد. اینها همه صحنه را آماده پیدایش اندیشه‌های ملی‌گرایی و جمهوری‌خواهی بر ضد حکومت و قانون اساسی مشروطه کرده بود و سرانجام به ظهور دیکتاتوری رضاخان منتهی گردید.

خوانش انتقادی از وضعیت حکمرانی در ایران و راهکارهایی برای حرکت به حکمرانی مطلوب

احمد کلهری؛ علی محسنی؛ محمدحسن الهی منش

چکیده: متد و الگوی حکمرانی خوب از مباحث تازه و کلیدی است که بیش از دو دهه اخیر به ادبیات توسعه وارد شد و به سرعت توجه همگان را به خود معطوف کرد. براساس معیارهای جهانی حکمرانی خوب دارای سه عنصر دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی و دارای شاخص‎ها و ویژگی‎هایی چون: مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‎پذیری، توجه به آرای عمومی و توافق جمعی یا اجماع، برابری، اثربخشی و کارآیی است. با توجه به آنچه گفته شد، پژوهش حاضر تلاش دارد که به ارزیابی شاخص‎های حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران بر اساس معیارهای موجود بپردازد. لذا پرسش ابتدایی مقاله این است: وضعیت حکمرانی خوب از منظر عناصر سه‎گانه و از منظر ویژگی‎های حکمرانی خوب در ایران چگونه است؟ پس از بررسی وضعیت حکمرانی بر اساس معیارهای جهانی، این فرضیه مطرح می‎شود که بهره‎مندی از الگوی جهانی برای سنجش وضعیت حکمرانی برای کشورهایی نظیر ایران راهگشا نبوده و این دسته کشورها نیازمند الگوهایی بومی با استانداردهای تلفیقی می‎باشند. زیرا به علت تمایز در ساحت هستی‎شناختی(وجود عناصر سازنده حکمرانی متفاوت از فضای جهانی) نیازمند دستگاه معرفتی متمایزی می‎باشیم. بر اساس معیارهای جهانی در جمهوری اسلامی ایران به جهت آنکه سیاستگذاری در چهار حوزه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به وسیله دولت (حاکمیت) و به شیوه عمودی صورت می‎گیرد، نتایج این سیاست‎گذاری دولت ناهمسو با شاخص‎های حکمرانی خواهد بود. لذا با توجه به ویژگی‎های منطقه خاورمیانه و بومی کشور ایران نیازمند تعیین برخی شاخص‎های بومی می‎باشیم تا برداشت بهتری از وضعیت حکمرانی در ایران به دست دهیم.

بررسی تهدیدات امنیت اقتصادی در دولت هاشمی رفسنجانی از منظر امام خمینی

علیرضا صدرا؛ سید حسن قاضوی؛ سید ابوالفضل حسینی زاده

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی تهدیدات امنیت اقتصادی جامعه در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بر اساس اندیشه‌‌های اقتصادی امام خمینی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که غفلت از اندیشه‌‌ها و توصیه‌های امام خمینی، در بروز تهدیدات امنیت اقتصادی در دهه دوم انقلاب، نقشی اساسی داشت. در دوره مورد بررسی توسعه نامتوازن، گرایش به اقتصاد سرمایه‌‌داری، غفلت از عدالت اجتماعی، وابستگی به نفت، فاصله طبقاتی، فساد اداری و مدیریتی، افزایش واردات و ترویج مصرف‌‌گرایی، بیکاری، انحراف در خصوصی‌‌سازی، امنیت اقتصادی جامعه را تهدید می‌نمود که در صورت توجه به اندیشه امام خمینی، جامعه اسلامی با چنین تهدیداتی مواجه نمی‌‌شد.

بررسی مضامین و مولفه‌های مرتبط با رهبری کاریزماتیک در سخنرانی‌های سفرهای استانی محمود احمدی‌نژاد

محسن عسکری جهقی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی مضامین و مولفه‌های مرتبط با رهبری کاریزماتیک در سخنرانی‌های سفرهای استانی محمود احمدی‌نژاد است. یافته‌های این پژوهش که بر اساس تحلیل محتوای کیفی سخنرانی‌های استانی محمود احمدی‌نژاد به دست آمد، نشان می‌‌دهد که مضامین و مولفه‌های مرتبط با سلطه کاریزماتیک به عنوان وجه غالب از بیشترین میزان تکرار در سخنرانی‌‌های سفرهای استانی محمود احمدی‌نژاد برخوردار است. به عبارت دیگر، از مجموع 1622 واحد تحلیل، 490 (2/30 درصد) مورد به موضوعاتی جز سلطه کاریزما پرداخته‌اند و مابقی به تعداد 1132 واحد تحلیل (8/69 درصد)، متضمن عناصر سلطه کاریزماتیک هستند که این رقم به روشنی حاکی از سیطره مضمون فوق در سخنرانی‌های مورد بررسی بوده و بیانگر آن است که محمود احمدی‌نژاد قدرت خود را نه به عنوان وکالتی مشروط و موقت یا موضوعی معین که حاصل آراء مردم در چارچوب نظام جمهوری اسلامی است، بلکه به‌مثابه تجلی اراده توده برای ایفای رسالت‌های بزرگی می‌داند که منبعث از پیوندی به مراتب عمیق‌تر از آن چیزی است که نوعاً به عنوان ارتباط نمایندگی سیاسی میان مردم و منتخبانشان در نظام‌های مبتنی بر رأی‌گیری شناخته می‌‌شود. قدرتی نامحدود و بی‌‌انتها، متناسب و متناظر با آرمان‌ها و رسالت‌هایی همچون عدالت و پیشرفت که بدان مشروعیت می‌بخشند.

مبانی حفظ محیط زیست و همکاری‌های بین‌المللی زیست‌محیطی در اسلام

ماشا الله حیدرپور؛ مسلم صانعی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی حفظ محیط زیست و همکاری‌های بین­المللی زیست محیطی در اسلام است. این پژوهش با استفاده از مبانی اسلامی در بخش نظری، طبیعت جهان را از مواهب الهی دانسته که باید انسان برای حفظ حیات و بقای خویش و تمامی موجودات بهترین روش را در بهره‌برداری از آن بکار گیرد. در عین حال این بینش، آدمی را با مبداء هستی پیوند داده و در مواجهه با طبیعت و مسائل زیست محیطی علاوه بر تبعیت از قواعد و اصول اسلامی، اتصال و ارتباط با شریعت را با وصف عقل و نقل برقرار می‌سازد. در بُعد عملی با استناد به قواعد و اصول اسلامی بیان شده، اسلام، احکام و دستوراتی در حوزه محیط زیست دارد که هر کدام از آن‌ها مانع جدی در به وجود آمدن بحران‌های زیست محیطی خواهد بود. اصولی چون اصل اباحه و لزوم حفظ توازن در طبیعت، اصل مصلحت و قواعدی چون قاعده لاضرر، قاعده اتلاف و قاعده تسبیب و سیره عقلاء، مسئولیت‌های آحاد افراد بشر را در جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست و همچنین میزان بهره‌برداری از آن را تعیین و اثبات می‌نمایند.

ضابطه‌مندی قاعده تزاحم در منافع ملی با مصالح امّت اسلامی (با تاکید بر دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای)

محمد ملک زاده

چکیده: هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای چه رابطه‌ای بین منافع ملی و مصالح امّت اسلامی برقرار است؟ دیدگاه رایج در پاسخ به این سوال، بر پایه امکان وقوع تزاحم میان این دو مقوله و جستجو برای یافتن اولویت و وجه تقدم یکی بر دیگری استوار است. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای می‌توان بر اساس اعتقاد به سه مقوله هماهنگی منافع ملی با مبانی نظری اسلام، هماهنگی منافع ملی با هویت ملی و هماهنگی منافع ملی با اهداف فراملی، نفی ذاتی تزاحم میان منافع ملی با مصالح اسلامی را نتیجه گرفت، زیرا از دیدگاه ایشان منافع ملی یک کشور اسلامی جدا از هویت ملی و فرهنگ اجتماعی مردم مسلمان که برگرفته از ارزش‌های اسلامی است، نیست. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در موارد بسیاری احساس تزاحم ناشی از وجود ابهام است؛ اگر ابهامات نظری و عملی سیاست خارجی دولت اسلامی رفع شود و مبانی آن منقح گردد، بخش مهمی از تناقضات ظاهری در بُعد عمل نیز منتفی خواهند شد. گاهی نیز تزاحم از توهّم منفعت یا مصلحت بوجود می‌آید. دولت اسلامی با در نظر گرفتن مبانی نظری اسلام می‌تواند با دیدی واقع‌گرایانه و بر اساس ضرورت‌های موجود، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مناسبی در سیاست خارجی خود در راستای حفظ منافع ملی و مصالح اسلامی تدارک ببیند.

استعاره بازی دوسطحی: چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

حسین پوراحمدی؛ علی اکبر بازوبندی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی کاربست استعاره بازی دوسطحی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. استعاره بازی دوسطحی تلاشی برای از میان برداشتن مرزهای تصنعی بین سیاست داخلی و سیاست بین‌الملل است. پژوهش بر این فرضیه استوار است که با توجه به تاکید این استعاره بر توجه همزمان به سطوح مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، امکان بیشتری برای تبیین تاثیرگذاری متغیرهای مختلف بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی فراهم است. یافته‌های پژوهش نشان داد که استفاده از نظریات مبتنی بر تعادل عمومی، که تلاش دارد همه عوامل موثر در وقوع یک رخداد را بررسی نماید، می‌تواند درک بهتری از سیاست خارجی ایران فراهم آورد. البته باید توجه داشت که این نظریه نیز همانند نظریات دیگر، برای تبیین برخی جنبه‌های سیاست خارجی ایران مناسب است و قابلیت و توان تحلیل کلیه ابعاد سیاست خارجی ایران را ندارد.

تاثیر مولفه‎های سیاسی بر شکل‌‌گیری جنبش انصارالله یمن

مختار شیخ حسینی؛ ایمان محمدی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل زمینه‎های سیاسی موثر بر شکل‎گیری و تداوم جنبش انصارالله یمن است که با استفاده از ظرفیت‎های تحلیل زمینه‌گرایی انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که بازتاب انقلاب اسلامی بر زیدیه یمن، اتحاد دو یمن، حمایت صالح از عراق در جنگ دوم خلیج ‎فارس، حادثه یازده سپتامبر 2001م و جنگ‎های شش‎گانه در شمال یمن از مولفه‎های سیاسی قابل توجه بر شکل‌‌گیری جنبش انصارالله بوده که پس از تحولات بیداری اسلامی، جایگاه آن جنبش را به عنوان مهم‎ترین بازیگر سیاسی در یمن ارتقا داده است. زمینه‎های سیاسی شش‎گانه مطرح در پژوهش حاضر به خوبی بیانگر روند تبدیل انصارالله از یک گروه فرهنگی به دنبال احیای تفکر زیدی به بازیگر تعیین‌کننده در کشور یمن و منطقه می‎باشد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «سیاست متعالیه» می توانند به نشانی قم، بخش مرکزی ، شهر قم، جمهوری ، بلوار جمهوری ، کوچه رسالت 1 ، پلاک 0 ، طبقه همکف - ابتدای بلوار جمهوری-کوچه2-فرعی اول سمت چپ-ساختمان انجمن‌های علمی حوزه علمیه-طبقه سوم یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://sm.psas.ir/ مراجعه کنند یا با شماره تلفن 32938773 (025) تماس بگیرند.