بخش پنجم/ روح وظیفه گرایی در طلاب مشکلات آموزشی را برطرف خواهد کرد

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمد عالم زاده نوری معاون تهذیب و تربیت حوزه های علمیه در سلسله مباحثی با عنوان «الگوی اهتمام جمعی در مدیریت تربیتی» به تبیین مسئله تزکیه و تعلیم انسان پرداخته است که بخش چهارم آن تقدیم خوانندگان گرامی شد و در بخش پنجم به «فلسفه و ثمرات شورای تهذیب و تربیت» می پردازیم.

شورای تهذیب چه چیز هست و چه چیز نیست؟

تسری به سطح طلاب

تشکیل شورای تهذیب در مدرسه ذیل «تئوری مردمی‌سازی و عمومی‌سازی تربیت» می‌گنجد که در جای دیگری به تفصیل توضیح داده شده است. با این وصف، لازم است بهره‌های شورای تهذیب را به سطوح پایین‌تر نیز تسری دهیم؛ یعنی همان گونه که ستاد مرکزی نباید بار مدارس را بر دوش بکشد و به صورت مباشر تصدی‌گری کند شورای تهذیب مدرسه نیز نباید بار تربیت طلاب را کامل بر دوش بگیرد و به شکل اعتلایی و از بالا به آنان امر و نهی کند. طلاب مدارس نیز باید با تشکیل گروه‌های همفکری و همیاری، آرام آرام مشق اندیشه و اقدام کنند و به میدان تلاش تربیتی وارد شوند و به مرور استقلال یابند. پدر خوب پدری است که راه رفتن را به فرزند خود بیاموزد نه آنکه همواره او را بر دوش گیرد. متولیان تربیتی هم به جای آنکه دایم برای طلاب، تعیین تکلیف کنند و طرح و تدبیر دهند باید قدرت تصمیم‌گیری و حل مسأله را در آنان ایجاد کنند و با تأکید بر یک سازة فکری - عملیاتی مؤثر و تشویق آنان به تشکیل یک عقلانیت جمعی در گروه‌های طلبگی آنان را رشد دهند.

شورای تهذیب چه چیز هست؟

شورای تهذیب، عقل منفصل و قوة متفکرة مدیر مدرسة علمیه است که سطح درک و تحلیل مسایل تربیتی را بالا می‌برد و به تصمیم‌گیری‌های متقن و حکیمانه برای تربیت جامع طلبه، متناسب با آرمان اسلام و انقلاب یاری می‌دهد. وقتی مدارس علمیه در برنامه‌ریزی تربیتی نقش و دخالت داشته باشند و همة ارکان تربیت درگیر مسایل تربیتی شوند اولاً برنامة تربیتی جامع‌تر می‌شود، ثانیاً احساس مسئولیت و انگیزة بیشتری برای اجرای آن در مدرسه پدید می‌آید و ثالثاً اقتضائات مناطق و الزامات بومی نیز در برنامه‌ریزی تربیتی لحاظ می‌شود؛ بنابراین ستاد مرکزی نیز از دستاوردها و یافته‌های شوراهای تربیت مدارس بهره می‌گیرد.

شورای تهذیب چه چیز نیست؟

گفته شد شورای تهذیب شورای هم‌فکری و هم‌افزایی در مسایل اخلاقی - تربیتی و شورای هم‌آفرینی طرح‌ها و ایده‌های خلاق است؛ اما از باب «تعرف الاشیاء باضدادها» برای فهم بهتر و درک کامل‌تر آن باید بررسی کنیم شورای تهذیب چه چیز نیست؟

یک: شورای تهذیب برنامه‌ای در عرض برنامه‌های دیگر نیست؛ مادر برنامه‌های دیگر است. پلت‌فرمی است که درون آن ده‌ها برنامه دیگر را می‌توان بارگذاری کرد. ساختار پایه‌ای است که طرح‌های دیگر بر روی آن سوار می‌شود. زمین حاصل‌خیزی است که سایر برنامه‌ها در آن شکوفا می‌شود.

دو: شورای تهذیب شورای آموزش نیست. گفتگو دربارة نمره و آزمون و کلاس‌بندی و آیین‌نامه‌های آموزشی به شورای تهذیب مربوط نیست. در انتهای شورای آموزشی مدرسه، یک بحث مختصر تربیتی انجام دادن هم کافی نیست و نمی‌توان آن را به حساب جلسات شورای تهذیب گذاشت.

بی‌شک شورای تهذیب و تربیت بر شورای آموزش اولویت دارد؛ یعنی اگر امر، میان تعطیلی شورای آموزش و تعطیلی شورای تهذیب دایر شود، حق تقدم با شورای تربیت است و شورای آموزش تعطیل می‌شود؛ زیرا اگر تهذیب به خوبی کار کند آموزش را بسامان خواهد کرد. اگر روح احساس مسئولیت و انجام وظیفه در طلبه ایجاد شود مشکلات آموزشی هم حل خواهد شد.

سه: شورای تهذیب و تربیت، شورای صیانت و کمیتة انضباطی نیست. کمیتة انضباطی، شورای صدور حکم قضایی است که تخلف را کشف و حکم جریمه را صادر می‌کند. این کمیته برای برخورد قاطع حقوقی و تصمیم‌گیری قانونی است و با شورای تهذیب که بیشتر در جایگاه طراحی فعال و پیش‌گیری قرار گرفته است فاصله دارد.

چهار: شورای تهذیب یک شورای اداری نیست که صرفاً تدابیر اداری و قوانین خشک حقوقی تولید کند. یک مباحثه خلاق علمی در موضوعات اخلاقی و برنامه‌های تربیتی است که به افزایش سطح فکر و درک تربیتی مدرسه کمک می‌کند. بنابراین در شورای تهذیب تلاش می‌شود مسایل تربیتی به صورت واقعی حل شود نه صرفا با قیام و قعود ارتجالی و رای اکثریت.

با این توصیف شورای تهذیب بیشتر اتاق فکر است تا اتاق فرمان؛ یعنی اعضای شورای تهذیب نباید برای تصمیم‌گیری و رسیدن به مصوبه عملیاتی عجله کنند. شورایی که برای تصمیم‌گیری عجله دارد فرصت لازم برای فکر کردن و دستیابی به واقع را پیدا نمی‌کند.

به همین جهت چه بسا مناسب بود به جای کلمة «شورا» از کلمة «کارگروه علمی» یا «گروه مباحثاتی تهذیب و تربیت» استفاده می‌کردیم؛ زیرا شورا بیشتر به یک سازة تصمیم‌گیری اطلاق می‌شود. اما بیم آن می‌رفت که این کارگروه علمی برای مدیر یا مسئولان مدرسه ضروری تلقی نشود و یک برنامة جانبی تلقی گردد به همین جهت عنوان شورا را ترجیح دادیم تا ضمانت آن را در مدرسه بیشتر کنیم.

پنج: شورای تهذیب یک شورای فروافتاده در شوراهای دیگر نیست و نباید با شورای دیگر تلفیق شود، بلکه باید استقلال خود را حفظ کند، حق شایسته خود را متناسب با خطورت و اهمیتش از توان و زمان مسئولان بستاند و بدان درخور جایگاهش اعتنا شود.

شش: شورای تهذیب جلسة سخنرانی و القای یک‌جانبه محتوا نیست، جلسه مباحثه و بارش فکری است و باید با مشارکت همه یا عمدة اطراف حاضر در جلسه پیش رود.

در بخش ششم از این سلسله یادداشت نیز به «موضوعات گفت‌وگو در شورای تهذیب» پرداخته خواهد شد.