یادداشت؛
بخش ششم/ ضرورت حضور مشاور تهذیب و تربیت در مدارس علمیه
معاون تهذیب و تربیت حوزه های علمیه گفت: هزار گره ناگشوده و هزار بحث به‌سرانجام نرسیده برای تشکیل شورای تهذیب به صورت روزانه در مدارس وجود دارد.
به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمد عالم زاده نوری معاون تهذیب و تربیت حوزه های علمیه در سلسله مباحثی با عنوان «الگوی اهتمام جمعی در مدیریت تربیتی» به تبیین مسئله تزکیه و تعلیم انسان پرداخته است که بخش پنجم آن تقدیم خوانندگان گرامی شد و در بخش ششم به «موضوعات گفتگو در شورای تهذیب» می پردازیم.
هزار مسأله برای بحث و بررسی در شورای تهذیب وجود دارد اگر شورای تهذیب در مدارس علمیه روزانه برگزار شود تا سال‌ها برای بحث و گفتگو، موضوع وجود دارد. هزار گره ناگشوده و هزار بحث به‌سرانجام نرسیده برای مباحثه می‌توان یافت. برای کشف این سوژه ها چند روش وجود دارد:
الف) مراجعه به پرسش‌های طلاب: ابهام‌هایی که طلاب در مشاوره‌ها مطرح می‌کنند و از استاد و مدیر و مشاور می‌پرسند موضوع گفتگوی شورای تهذیب قرار می‌گیرد. اعضای شورای تهذیب پیش یا پس از پاسخ دادن به طلبه می‌توانند این سؤال‌ها را به شکل جامع و همه‌جانیه بررسی کنند و در ارایة رهنمود به طلبه، مسلط، همنوا و هماهنگ شوند.
ب) طلبه و ...: راه دیگر برای کشف موضوع این شورا فرمول «طلبه و...» است. پس از «واو» و به جای آن سه نقطه، هزار کلمه می‌توان گذاشت. بخشی از این عناوین در نمودار حیات طلبگی آمده است:
- طلبه؛ هویت و رسالت
- طلبه؛ ورود به حوزه و اقتضاءات سنین مختلف
- طلبه؛ تثبیت هویت و گذار از دورة پیش از طلبگی
- طلبه؛ احساس هویت و ارزشمندی، ایمان به راه و هدف
- طلبه؛ معنا و نصاب طلبگی
- طلبه؛ فعالیت‌ها و خدمات طلبگی
- طلبه و انتخاب مأموریت
- طلبه و لباس روحانیت
- طلبه؛ روزمرگی و غفلت از آرمان
- طلبه؛ مخالفت‌های والدین و اطرافیان
- طلبه و فارغ التحصیلی
- طلبه؛ شهادات، اجازات، مدارج، مدارک و القاب علمی
- طلبه؛ کسب مدرک تحصیلی و اعتبار اجتماعی
- طلبه؛ تغییر رشته و انصراف از طلبگی
- طلبه و تصمیم‌گیری
- طلبه؛ برنامه‌ریزی، مدیریت زمان و سبک زندگی
- طلبه و مشکل تعارض ارشادات
- طلبه؛ اخلاق و زیّ طلبگی
- طلبه؛ بندگی و سلوک عبادی
- طلبه و اخلاق فردی
- طلبه و اخلاق اجتماعی
- طلبه و جلوه‌های رفتاری (زیّ طلبگی)
- طلبه؛ معاشرت با مردم و ارتباط با متن زندگی آنان
- طلبه و رابطه با استاد
- طلبه، انگیزش و حفظ نشاط
- طلبه و نظم
- طلبه و حفظ اعتدال
- طلبه؛ عزلت‌گرایی و خلوت‌نشینی
- طلبه و ساده‌زیستی، یا ثروت‌اندوزی
- طلبه؛ تحمل سختی‌ها، و استقامت در زندگی
- طلبه و بایسته‌های حجره‌نشینی
- طلبه و بحران عاطفی
- طلبه و خدمات فرهنگی
- طلبه؛ تبلیغ و فعالیت‌های فرهنگی
- طلبه و کارآمدی
- طلبه و مدیریت
- طلبه و رسانه و فضای مجازی
- طلبه و هنر
- طلبه و مسایل اجتماعی سیاسی
- طلبه؛ هوشمندی و بصیرت اجتماعی،
- طلبه؛ درک شرایط روز، آگاهی از اطلاعات و توان تحلیل
- طلبه و اندیشة امام و رهبری
- طلبه و جامعة ولایی
- طلبه و فعالیت‌های غیردرسی
- طلبه و فعالیت‌های اجرایی
- طلبه و فعالیت‌های فصل تابستان
- طلبه و اشتغالات غیرطلبگی
- طلبه؛ محدودیت‌های اقتصادی و تأمین معیشت
- طلبه و ثبت خاطرات
- طلبه؛ خانه و خانواده
- طلبه و ارتباط با پدر و مادر و فامیل
- طلبه و ازدواج
- طلبه و دوران عقد
- طلبه و تربیت فرزند
- طلبه و حوزه
- طلبه و استفاده از شهریه
- طلبه؛ مقررات حوزه و آیین‌نامه‌ها
- طلبه؛ آشنایی با حوزه، رسالت‌ها و کارکردها
- طلبه و اطلاع از شخصیت‌ها و مراکز حوزوی
- طلبه و انس با محیط حوزه
- طلبه؛ مزایا و محدودیت‌های حوزه
- طلبه و تحول حوزه
- طلبه و سلامت
- طلبه و بهداشت
- طلبه؛ تغذیه، خواب و استراحت
- طلبه و ورزش
- طلبه؛ اوقات فراغت، سرگرمی و تفریحات سالم
- طلبه و فعالیت‌های علمی و آموزشی
- طلبه؛ برنامة آموزشی و روند تحصیلی حوزه
- طلبه و دانش‌های لازم
- طلبه و قرآن
- طلبه و روایات
- طلبه و علوم حوزوی
- طلبه و درس خارج
- طلبه؛ دین‌شناسی و اجتهاد
- طلبه؛ اطلاعات عمومی و علوم جدید
- طلبه و تحصیل دانشگاهی
- طلبه و علوم انسانی
- طلبه؛ انتخاب درس و انتخاب استاد
- طلبه و مطالعات جنبی و غیردرسی
- طلبه و تدریس
- طلبه و فعالیت‌های علمی و آموزشی
- طلبه؛ دروس غیرحضوری، آموزش مکاتبه‌ای و فایل‌های درسی
- طلبه و آموزش اینترنتی و مجازی
- طلبه؛ خرید و فروش کتاب، و تهیة امکانات تحصیلی
- طلبه و جامعة اطلاعاتی و الکترونیکی
- طلبه؛ اندیشه‌ورزی و تعمق
- طلبه و آشنایی با منابع، متون درسی و شروح
- طلبه و تحصیل جهشی و ارتقایی
- طلبه و پژوهش
- طلبه؛ تألیف و نگارش
- طلبه؛ مکالمة عربی و زبان‌آموزی
- طلبه، استعدادیابی و انتخاب رشتة تحصیلی
- طلبه و مؤسسات و مراکز تخصصی وابسته به حوزه
- طلبه، روش‌ها و مهارت‌های مورد نیاز
- مهارت‌های نوشتاری
- مهارت‌های تحصیلی
- مهارت‌های تبلیغی
- مهارت‌های مدیریتی
- مهارت‌های تربیتی
- مهارت‌ها و ابزارهای نوین
- طلبه و تکنولوژی آموزشی
- طلبه و فعالیت گروهی
هر یک از این عناوین می‌تواند موضوع چند جلسة شورای تهذیب باشد. در بسیاری از این موضوعات منابع و مقالاتی هم می‌توان یافت که مطالعة آنها پیش از جلسة شورا سودمند است.[1]
ج) کتاب‌ها و متون مرتبط با طلبگی: فهرستی از این کتاب‌ها در پیوست یکم همین متن آمده است. مطالعة جمعی و مباحثة برخی از مهم‌ترین این آثار برای دست‌اندرکاران تربیت طلبه ضروری است. شورای تهذیب بستر مناسبی برای این منظور است.
د) کتاب‌ها و متون مرتبط با تعلیم و تربیت اسلامی و شناخت ویژگی‌های جوان و نوجوان: مرور جمعی و مباحثة این کتاب‌ها سطح فکر و عمق نگاه اعضای شورا و دست‌اندرکاران امر تربیت طلبه را بالا می‌برد. برخی از این کتاب‌ها به شرح زیر است:
- تعلیم و تربیت در اسلام، مرتضی مطهری
- فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی، گروه نویسندگان زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی
- نقش مربی در تربیت اخلاقی- معنوی، جمعی از نویسندگان
- مسئولیت و سازندگی، علی صفایی حائری
- روش‌های تربیتی اخلاقی کاربردی در اسلام، محسن حاجی بابائیان امیری
- راهبرد تربیت اخلاقی در قرآن کریم، محمد عالم‌زاده نوری
- روش‌های تربیت اخلاقی در المیزان، سید احمد فقیهی
- نقش عادت در تربیت اسلامی، تقی علی‌اشرف جودت
- نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، خسرو باقری
- تربیت اخلاقی، محمد داودی
د) علاوه بر مباحث کلی می‌توان برنامه‌های جاری مدرسه را موضوع بحث و گفتگوی شورای تهذیب قرار داد. به این ترتیب، شورای تهذیب به منزلة ستاد طرح و برنامه در موضوعات تهذیبی و تربیتی است: برنامه‌های قرآنی و حدیثی، برنامه‌های مشاوره‌ای، برنامه برای خانواده طلاب، برنامه‌های اخلاقی و فرهنگی، برنامه‌های مطالعاتی و معرفتی و مانند آن.
به بیان دیگر این شورا هم می‌تواند اتاق فکر باشد و هم اتاق فرمان. هم معرفت‌افزایی و انتقال تجارب باشد و هم تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری. برخی از نمونه‌های این موضوعات عبارت است از برنامه‌ریزی برای:
- حضور شبانه اساتید در مدرسه،
- درس اخلاق هفتگی و استفادة بهتر از اساتید آن،
- فعالیت‌های فرهنگی مانند اردوها، مراسمات یا فضاسازی محیطی،
- مدیریت تابلوهای اعلانات،
- استفادة بیشتر از طلاب در امور مدرسه و تشکیل گروه‌های همیار،
- انس با طلاب و اشراف خیرخواهانه و همه‌جانبه (اخلاقی، علمی، اقتصادی، خانوادگی و...) بر وضعیت آنان،
- تکریم و عزت‌بخشی و شخصیت‌دهی به طلاب،
- تبیین مسایل و اقناع طلاب نسبت به قوانین و تصمیمات،
- برخورد حکیمانه با خطاها،
- فضاسازی اخلاقی،
- ارتباط مؤثر با خانواده طلاب،
- زمینه‌سازی برای ازدواج بهنگام و موفق،
- الگوسازی عملی در تربیت طلاب،
- شناسایی، پرورش و هدایت استعدادها،
- بهره‌گیری از اساتید ممتاز و کارآمد،
- استادپروری و استفاده از ظرفیت طلاب و فارغ‌التحصیلان،
- استفاده از طلاب در ادارة امور،
- ارزشیابی مداوم وضعیت تربیتی طلاب، برنامة آموزشی و اساتید،
- برنامه‌ریزی و هدایت تحصیلی بر اساس استعدادها و توانمندی‌های متفاوت طلاب،
- بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
اولین جلسات شورای تهذیب
پس از تأسیس شورای تهذیب و در اولین جلسات آن باید به تبیین ماهیت خود شورا پرداخت و مباحثی از قبیل همین نوشتة پیش‌رو را در آن به بحث و بررسی گذارد. بهره‌ها و برکات این شورا باید به تفصیل تبیین شود و با مباحثه و گفتگو برای اعضای شورا معلوم گردد. پس از یکی دو جلسه که این گفتگو به سرانجام رسید «شناسایی آسیب‌های اخلاقی و تربیتی» محور بحث و بررسی قرار گیرد و فهرستی از مسایل مورد ابتلای طلاب تهیه شود. سپس این مسایل بر حسب اهمیت، اولویت‌بندی گردد و در جلسات بعد بر اساس اولویت به آن پرداخته شود؛ یعنی ریشه‌های آن تحلیل و راهکارهای آن کشف شود.
[1] در جزوة «مبانی طلبگی» که توسط مدرسة علمیة آیت‌الله حق‌شناس تهران (فیلسوف الدوله) تهیه شده، از همین روش «طلبه و...» استفاده شده است. این موضوعات، گرچه موضوع بررسی‌های شورای تهذیب و تربیت نبوده ولی از آنها می‌توان برای این شورا الهام گرفت.
در بخش هفتم به ملاحظات اجرایی شورای تهذیب پرداخته می شود.
ارسال نظرات